Теле жап (презентация к уроку)
презентация к уроку (5 класс)

Слайд 1

МОУ «Академик Леонид Иванович Ожиганов лумеш Орша тун общеобразовательный школ» Советский район, Марий Эл Республика « Теле жап » (Урок - экскурсий) Марий государственный йылме, 5класс. Туныктышо : Антропова Р.Г. 6 декабрь , 2011 ий.

Слайд 2

1станций «Теле тылзе - влак» Теле - декабрь Пургыж - февраль Шорыкйол - январь

Слайд 3

2-шо станций «Пуртус календарь» Мичурин – Азмекей (1912-1985) Декабрь – теле тылзе. Эртыше ийын пытартыш, а у телын первый тылзыже. Мландумбалым, ерла ден энерлам, оралте леведышлам путынек лум леведын. Тудо пушкыдо – пушкыдо. Леве кечыште шолдыра лум велеш. Ончет, декабрь мучашеш кыдал даныт лум возын шуктен. А лум йога да йога. Тек йогыжо, вет декабрь – лум толмо тылзе. Январь - У ий, шорыкйол тылзе. Январь – теле рудо. Тиде жапыште лум шуэнрак возеш. Кече ынде эркын – эркын кужем шога, а йуд – туртеш. Чодыраште тыгай годымат ушык. Кайык – влакын йук-йуанышт пылышлан ок шокто. Февраль - Пургыж тылзе. Уэш кавам ошалге – сур пыл петырен. Чучкыдын южышто ош лыве тушка чонештылеш. Южгунамже лум тутан тарвана. Тунам шинчамат почын ончалаш огеш лий. Тиде тылзе йуштылан да лумлан поян телын пытартыш тылзыже. Тудат шке жапшым кучедалде шошылан ынеж пу.Садланак поранат лиеш, мардежат лушка…

Слайд 4

3-шо станций «Калыкын эскерымыж гыч» Леве шыже – кужу телылан. Теле йушто лиеш гын, кенеж шокшо лиеш. Комбо пел йол дене шога - йуштылан Те паледа мо? Декабрь – идалыкым кошарта, теле жапым туналеш. Январь – идалыкын туналтышыже, телын покшелже. 22-23 декабрьыште эн кучык кече да эн кужу йуд лиеш.

Слайд 5

Тушто-влак Шып толеш, урмыж кая. (лум) Пасу покшелне ош имне кудалеш. (поран) Киддыме - йолдымо чеверта. (йушто)

Слайд 6

Орш-снегирь Киса-синица 4-ше станций «Кайык – влак телым» Порткайык-влак-воробьи Важыкумша-влак- клесты Куэгазыля-чечётка Ильывуй-свиристель

Слайд 7

Кайыкым пукшена

Слайд 8

Телым малаш возыт Маска - медведь Нерге - барсук Шоншо - ёжик

Слайд 9

5-ше станций физминутка «Каналтена » Уремыште лум лумеш Ик лумпырче камвозеш Кок лумпырче камвозеш Кум лумпырче камвозеш Ныл лумпырче камвозеш Вич лумпырче камвозеш Шуко-шуко камвозеш Мунчалташ каяш лиеш.

Слайд 10

6-шо станций «Сурет почеш паша»

Слайд 11

7-ше станций « C уретче - влак теле жап нерген» И.А.Михайлин «За сеном»1962г. И. Ямбердов «Лунная ночь»(«Корни Ямбердэ»)

Слайд 12

Б.С. Пушков «Зимнее утро» 1999 С. Ф.Подмарёв «Январь» 1979

Слайд 13

И.П.Мясников «Снегири» «Зимнее воскресенье» 1977 Токтаулов Н.В.

Слайд 14

Ю.А. Желваков «Зимка»1972

Слайд 15

«Дыхание севера» 1970 «Лунная ночь» 1966г. Павел Тимофеевич Горбунцов

Слайд 16

8-ше станций Орша тун школ № 29 марий йылме кабинет.

Слайд 17

А.Федоров «Теле». Кыдыр-кудыр турлеман Кушыч лум велеш шыман. Шургыш, кидыш тукнылеш, Лыве семынак модеш! Лум чарна, ояр лиеш. Кылмыктен шында уэш. Кушко тые ит ончал Теле пуртус пеш сорал. Теве ончо, ял воктен Теле мамыкшым оптен. Пушенгат шога поршан. Пуйто йоршын чал орышан. Йоратем мый сылне телым, Яндар южышто кошташ; Ваштар ечыжым чиялын, Курыклаште мунчалташ. Мутер паша. Кыдыр – кудыр турлеман лум – с кудрявой вышивкой снег Лыве - бабочка Тукнылаш - касаться, коснуться Мамыкым опташ – сложить пух Порш-иней Чал орышан – с седыми усами Анатолий Федорович Федоров 11январь 1926 ий Морко район Кожлаер ялеш кресаньык ешеш шочын. Школ, армий деч вара Сотнур район газетыште да школышто туныктышылан пашам ыштен. Марий телевидений да радиошто пашам ыштен.

Слайд 18

Вашке У ий пайрем!