Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре
план-конспект урока (8 класс)

Тема: Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре

Максат: 1) Гади җөмлә турындагы белемнәрне камилләштерү; әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләрен өрәнү;

       2) Укучыларда фикерләү, нәтиҗәләр чыгару, бер-береңә ярдәм итү кебек сыйфатлар тәрбияләү;

       3) Туган телгә, Габдулла Тукай иҗатына мәхәббәт тәрбияләү.

Дәрес төре: кереш дәрес

Предметара бәйләнеш: татар теле һәм әдәбият

Эш төрләре (алымнар): сорау-җавап, проблемалы сорау, карточкалар белән эшләү, модуль чыгару, күнегүләр эшләү һ.б.

Кулланылган методика: Г. Рәхимов “Үстерелешле укыту” методикасы

Җиһазлау: дәреслек, таблица, карточкалар, аудиоязма (Г.Тукай “Таз”), Г.Тукай портреты, мультимедиа проектры, презентация.

Дәрес планы:

Дәрес барышы:

I. Оештыру моменты:

- исәнләшү;

- дежур укучы сүзе.

II. Актуальләштерү:

- Укучылар, Сезгә өй эше итеп үткәннәрне кабатлап килергә кушылган иде. Әйдәгез, өй эшен тикшереп “Иң зирәк укучы”ны билгелик.

III. Төп өлеш (яңа темага багышланган презентация экранда күрсәтелеп барыла:

- Укучылар, бүген без Сезнең белән әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләрен карап китәрбез (экранда дәреснең темасы, максаты күрсәтелә).

- Ә хәзер экрандагы җөмләләргә карагыз әле. Бу җөмләләр турында ниләр әйтә аласыз?

Җөмләләр:

1) Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән.  “Туган тел”

2) Ни кирәк? Кем бу? Кара төндә вакытсыз кем йөри?   “Су анасы”

3) Әйтәләр: “Кычкырма син, тиз яхшылык белән тыел! И җүләр, кысканга былтыр, кычкыралармы быел?”   “Шүрәле”

4) И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле!   “Туган тел”

(Укучылар әлеге җөмләләрнең төрләрен, нинди тыныш билгеләре кулланылганын, интонациясен һ.б. әйтәләр)

- Дөрес, укучылар. Ә хәзер дәфтәрләрне ачып бүгенге числоны һәм темабызны язып куегыз. Үзегез җавап биргәннәрдән чыгып әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләренең моделен чыгарыгыз, дәфтәрләрегезгә языгыз (укучылар һәрберсе теманың кагыйдәсен чыгарып язып куя. Бер-ике укучыдан модель укытыла).

- Кагыйдәләрне тикшереп тә чыгыйк (экранда кагыйдә күрсәтелә). Язылган кагыйдәләрне тулыландырыр өчен дәреслекнең 167-нче битен ачыйк һәм кагыйдәне укыйк (дәреслектәге кагыйдә укыла, җаваплар тулыландырыла. Тактага “Әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләре” дигән таблица эленә).

- Укучылар, без сезнең белән карап киткән җөмләләр нинди әсәрләрдән? Аларны кем язган? (Габдулла Тукай).

- Габдулла Тукайның тагын нинди әсәрләрен беләсез? (Экранда Г.Тукай портреты, китаплары күрсәтелә).

- Дөрес, укучылар. Быел татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай тууга 125 ел. Бу уңайдан Татарстан Республикасы президенты Рөстәм Миннеханов һәм “Тюрксой” халыкара төрки оешмасы 2011-нче елны Габдулла Тукай елы, дип игълан итте. Тукай елында Сез дә актив катнашырсыз, әлеге олы чарага үз өлешегезне  кертерсез, дип ышанып калам.

- Ә хәзер Г.Тукайның “Таз” исемле шаян шигырен аудиоязмадан тыңлап китик. Әдип үз иҗатында әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләрнең барын да мул һәм уңышлы файдалана. Сез шигырьне игътибар белән тыңлагыз һәм һәр төр җөмләгә әсәрдән мисаллар китерергә әзерләнегез (укучылар тыңлыйлар, мисаллар китерәләр, укытучы җавапларны тулыландыра).

IV. Ныгыту:

1) Карточкалар белән эш (укучыларга карточкалар таратыла, дөрес интонация белән укырга, җөмләнең төрен әйтергә кушыла).

Карточка № 1

Сүзләр, мин сезне ничек яратам! Мин Сезгә бурычлы. Сез мине үз кадерегезне дә, тормыш кадерен дә аңларга өйрәттегез. Ә сез сүзләрне яратасызмы?

Карточка № 2

Соры мәче! Яхшы билге бу, егетләр, валлаһи, яхшы билге! Әйдә, рәхим ит, Мияубикә, түрдән үз. Әй, песи, песи, нигә куркасың син бездән?

Карточка № 3

Ә авызың нәрсә эшли?

Шикәр, конфет суыра.

Ә чәчләрең нәрсә эшли?

Баш өстендә тик тора!

Карточка № 4

Син – Җәлил иленнән! Димәк, син һәр континентта дусларыңны табачаксың.

Чын көрәшчеләр үстерә белгән ил ул Татарстан!

Карточка № 5

Соң, алай булгач, тагын ни кирәк инде? Кеше бармый торган җирмени ул? Кеше баргач, бергә-бергә күңелле дә булыр. Әйдә, өстеңә киен дә барабыз. Мин дә хәзер киенеп чыгам.

Карточка № 6

Горур сүз әйт сорасалар.

Ни кавемнән? Нинди җирдән?

Киләчәккә аек карар

Үз тарихын анык белгән!

Карточка № 7

Мин бүген укырга бармаска булдым әле. Вәли, ә син барасыңмы? Әлбәттә, барам!

2) Күнегүләр эшләү: 257-нче күнегү, 168 бит – бирем буенча.

Күнегүне күмәк тикшерү

V. Өй эше: кагыйдәне кабатларга; Г.Тукай әкиятләреннән әйтү максаты ягыннан җөмлә төрләренә өчәр мисал язып алырга.

VI. Йомгаклау:

- Укучылар, бүген без Сезнең белән дәрестә нинди яңа белемнәр алдык?

- Әйтү максаты ягыннан ничә җөмлә төре бар? Ниндиләр?

(укучыларга билгеләр куела)

- Дәрестә актив катнашуыгыз өчен рәхмәт! Дәрес тәмам, чыгарга мөмкин.