Дәрес эшкәртмәсе
план-конспект урока

                                        Аннотация.

          Бу дәрес эшкәртмәсе рус мәктәбендә белем алучы 2 нче сыйныфның татар төркемнәре өчен төзелде.Әлеге төркем Ф.Ф.Харисов,Ч.М.Харисова, Е.А.Пановаларның  рус телендә  башлангыч белем бирүнең 2 нче сыйныфы өчен  (татар  балаларына) татар теле дәреслеге (Казан,”Мәгариф - Вакыт” нәшрияты, 2013) буенча белем ала.

         Синтаксис бүлеген үзләштерүгә программада  барлыгы 16 сәгать вакыт бирелгән.Сүзтезмә темасы 3 дәрес дәвамында  өйрәнелә.Бу дәрес- сүзтезмәне өйрәнүнең 3 нче дәресе. Дәрес гомумиләштерү дәресе буларак үткәрелә. Ул ФДББС таләпләрен күздә  тотып, Ә.З.Рәхимовның иҗади үсеш  технологиясе буенча төзелде.Танып белү эшчәнлеге , нигездә, төркемнәрдә,парларда алып барыла. Дәрес озынлыгы- 1 сәгать(45 минут).

          Дәреснең төп дидактик максаты- сүзтезмәләрнең үзенчәлеген системалаштыру.Бу максатны гамәлгә ашыру өчен, компьютер куллану да дәресне кызыклы, нәтиҗәле һәм иҗади итеп оештырырга мөмкинлек бирә.

Дәрес структурасы төп 3 этапны үз эченә ала:ориентлашу, мотивлаштыру этабы; уку мәсьәләсен  адымлап чишү этабы һәм рефлексия, бәяләү этабы.

 Дәреснең үткәрү вакыты 12 апрельгә планлаштырыла, шуңа күрә,”Сүзтезмә”

темасы һәр этапта “Космонавтика көне” турында сөйләшү белән үрелеп барыла.Балалар күк җисемнәре турында да өстәмә мәгълүмат алалар.

       Өйрәнгән белемнәрне бер системага салу максатыннан модельләштерү оештырылды.Рефлексия  этабында дәрестә башкарган эшләргә нәтиҗә ясала,

үзбәя вакытында укучылар үз эшчәнлекләрен мөстәкыйльрәвештә бәялиләр.

 Дәрес ахырында 3 дәрәҗәдә: репродуктив, ярым иҗади һәм иҗади эшчәнлеккә өй эше бирелде.

       Дәрес этаплары  арасында системалылык бар.Бу дәрестә кулланылган бөтен материал максатка ирешү һәм укучыларны кызыксындыру, фикерләү сәләтләрен үстерү өчен эзләнүле методка таянып  эшләнде.

Тема:                                                             Сүзтезмәләрнең үзенчәлекләре.

Дидактик максат:                                         Сүзтезмәләрнең үзенчәлекләрен

                                                                       системалаштыру.

Үстерешле максат:                                      Сүзтезмәләрне сөйләмдә дөрес һәм

                                                                      урынлы куллана белү күнекмәлә-

                                                                      рен,игътибарлылыкны үстерү.

Тәрбияви максат:                                         Укучыларда дустанә мөнәсәбәт ,

                                                                        адекват үзбәя кую күнекмәсе

                                                                        үсешенә җирлек тудыру,

Планлаштырылган нәтиҗәлелек

1.Предмет нәтиҗәлелеге:                           Сүзтезмәләрне дөрес куллануга

                                                                      ирешү,сүзтезмәдә сүзләр тәртибенең

                                                                      үзенчәлеген танып белү, бер сүздән                                                                                                                                                                                                                                        

                                                                       икенче сүзгә сорау куя белү,татар

                                                                       теле һәм рус теле грамматикасында

                                                                       сүзтезмәләрнең охшаш һәм аермалы          

                                                                       якларын билгеләү.

2.Метапредмет нәтиҗәлелеге:

-Регулятив гамәлләр камилләштерү өчен җирлек тудырыла:   Уку мәсьәләсен китереп чыгаруда, адымлап сүзтезмәдә сүзләр тәртибе үзенчәлеген ачыклауда, рефлексия ясауда, үзбәя куюда катнашу.

-Танып белү гамәлләре:   Сүзтезмәләрнең үзенчәлеген модельдә күрсәтә һәм модельдән файдалана белү.

-Коммуникатив гамәлләр:  Төркемдә,(парларда) эшләү барышында,аралашу күнекмәләре үсеше өчен җирлек туа:   бер-берсен тыңлый, ишетә, фикерләрен дәлилле әйтә белү, башкаларның фикерен тулыландыру, өйрәнелгән  материал нигезендә әдәби сөйләм камилләшү.

3.Шәхескә кагылышлы нәтиҗәлелек:   Иптәшләренә, үз-үзләренә матур мөнәсәбәт, үз кичерешләрен иптәшләре кичереше белән килештерә белү, үз эшчәнлекләрен адекват бәяләү.                                            

 Ресурслар:

                                                                                      1.Ф.Ф.Харисов,Ч.М.Харисова, Е.А.Панова.Татар теле.Рус телендә

башлангыч белем бирүнең 2 нче сыйныфы өчен дәреслек (татар  балалары өчен),Казан,”Мәгариф - Вакыт” нәшрияты, 2013

3.Презентация Power Point  «Сүзтезмә»,комьютер

4.Карточкалар,рәсемнәр

5.Күк йөзе һәм күк җисемнәре рәсемнәре

6. Банка белән су һәм шарчыклар.

Дәрес төре:    гомумиләштерү дәресе

Танып белү эшчәнлеген оештыру  методы:                     эзләнү                  

Танып белү эшчәнлеген оештыру  формасы:               төркемнәрдә                            

                                        Дәрес планы.

I.Ориентлаштыру,мотивлаштыру  этабы.

1.Дәресне оештыру моменты.

2.Актуальләштерү.

-Күк җисемнәре турында табышмакның җавабын табу.

-Сүзтезмә турында искә төшерү.

3.Уку мәсьәләсен кую

II.Уку мәсьәләсен өлешләп чишү этабы

1.Ияртүче һәм иярүче сүзләрне тану.Татар теле һәм рус теле грамматикасында сүзтезмәләрнең аермалы һәм охшаш якларын билгеләү.

2.Модельләштерү.

III.Рефлексия,бәяләү этабы.

1.Рефлексия.

2.Үзбәя.

 IV. Өй эше.

1)162 нче күнегүдәге сүзләр белән сүзтезмәләр төзергә һәм дәфтәрләргә язарга.(Мәҗбүри)

2.Шушы сүзтезмәләр белән 3 җөмлә уйлап язарга (Ихтияри,ярым иҗади)

3. Күк йөзе рәсемен ясарга, җөмләләр уйларга(Бу ихтияри, иҗади эш)

                             Дәрес барышы.

I.Ориентлашу, мотивлаштыру этабы.

1)Уңай психологик халәт булдыру.

-Балалар, без бүген төркемләп утырдык, сез бер-берегез белән дус, тату булсагыз , бер-берегезгә ярдәм итсәгез генә, без бик күп нәрсәләр өйрәнә алырбыз.

2).Актуальләштерү.

1 нче бирем:  Тактада табышмак язылган, төркемнәрдә киңәшегез, табышмакның җавабы  ничек икән?

-Зәңгәр ашъяулык бөтен дөньяны каплаган.

Ул нәрсә?

Көтелгән җавап:  Күк йөзе.

(Күк йөзе рәсеме тактага эленә) Күктә тагын нәрсәләр бар?

Көтелгән җавап:  Кояш,ай ,йолдызлар, болытлар.

(Һәрберсенең рәсеме тактага эленә)

-Балалар, бүген бик истәлекле көн, бәйрәм .Нинди бәйрәм икәнне беләсезме, төркемнәрдә киңәшеп алыгыз.

Көтелгән җавап:  космонавтика көне.

Бу кешене таныйсызмы?

(Юрий Гагарин рәсеме күрсәтелә. 1 нче слайд.)

2 нче бирем: Бу табышмакны матур итеп дәфтәрләрегезгә күчереп языгыз.Нинди сүзләрне язганда бигрәк тә игътибарлы булырга кирәк?

Көтелгән эш : орфограммаларны табу һәм аңлату,ия белән хәбәрне табу.

3)Уку мәсьәләсен кую

1нче бирем: Балалар,сезнең табышмакны бик әйбәт чишкәнегезне күктәге болытлар карап торганнар, сездән ярдәм сорыйлар.Алар бергә кушыла алмыйлар икән, чөнки бер болыт башкаларына охшамаган. Төркемнәрдә киңәшегез, кайсы болыт аерылып тора һәм ни өчен?

Сүзләр болытларга язылган : Йөзә, болыт,кояшлы,җылы яңгыр.

Көтелгән җавап:   Җылы яңгыр,чөнки ул сүзтезмә.

-Бер генә сүзне сүзтезмә дип әйтеп буламы?Сүзтезмәдә иң кимендә ничә сүз була?

Көтелгән җавап:  сүзтезмәдә ике яки берничә сүз була.

2 нче бирем:Әйдәгез, төркемнәрдә уйлашыгыз, болытлар кушылсыннар өчен нишләргә?

Көтелгән җавап:  калган болытлардагы сүзләр белән дә сүзтезмәләр ясарга.

Көтелгән эш: Сүзтезмәләр төзеп, дәфтәрләргә язалар

Бүген дәрестә нәрсә турында сөйләшербез икән?

Көтелгән җавап:  Сүзтезмәләр турында

Укытучы: Сүзтезмәләрнең үзенчәлеге турында. (2 слайд).Сүзтезмәләр ни өчен кирәк?

Көтелгән  җавап:   Сүзтезмәләр сөйләмне төгәлрәк итә.

II.Уку мәсьәләсен (УМ) адымлап чишү этабы.

1 нче бирем: Сүзтезмәләрдәге сүзләр бер-берсенә ничек бәйләнгән?

Көтелгән  җавап: Бер сүздән икенче сүзгә сорау куеп була.

2 нче бирем:

Модельләштерү(3 слайд)

                                       Сүзтезмә

                                 Сөйләмне төгәлрәк итә

        Ике яки берничә                          ияртүче сүздән иярүче

          сүздән тора                                 сүзгә сорау куеп була

3 нче бирем :

Каршыгыздагы карточкаларны парларда киңәшеп тутырыгыз.

Физкультминутка

-Балалар, ничек уйлыйсыз, күк дөньясындагы предметлар  тик кенә торалар микән?

Көтелгән   эш һәм җавап: Укытучы 3 литрлы  сулы банкага кечкенә шарчыклар сала, аннары шуларны бер таяк белән әйләндереп җибәрә.Шарлар бер юнәлештә әйләнәләр,димәк, күк дөньясындагы предметлар хәрәкәт итәләр.(4 слайд)

-Әйдәгез, без дә хәрәкәтләнеп, ял итеп алыйк.

Кояш арды, ял итә,

Кояш чыкты.

Күкне болыт каплады,

Яңгыр ява башлады.

Яңгыр туктады,

Кояш чыкты,

Без дә эшли башладык.

4нче бирем:

Дәреслекнең 105 нче битендәге 165 нче күнегүне эшлибез.Төркемнәрдә киңәшеп , телдән тәрҗемә итеп алыгыз.

Көтелгән эш : Сүзтезмәләрне татарчага тәрҗемә итәләр. Татар теле һәм рус теле грамматикасындагы аермаларны билгелиләр. “Добрый”сүзенең тәрҗемәсен “ Русча-татарча сүзлек” тән карыйлар.(5 слайд)

“Добрый”- прил.,  яхшы,киң күңелле, игелекле; добрый человек, игелекле кеше.

Доброе утро- хәерле иртә,добрый день- хәерле көн,добрый вечер-хәерле кич.

5 нче бирем:Төркемнәрдә киңәшләшеп, рәсемнән сүзтезмәләр табарга

Көтелгән эш:

Төркемнәр тапкан сүзтезмәләрне каршыларындагы кәгазь кисәкләренә язалар.Аннары шул кисәкләрне бергә җыйгач, җир шары рәсеме килеп чыга.

Ул  да күк йөзе һәм күк җисемнәре янына тактага эленә.

Укучылар, күрәсезме бу безнең җир шары. Шушы җир шарын  без саф һавалы, чиста сулы, калын урманлы итеп сакларга тиеш.

Чәчемне саф җилләр сыйпасын

Саф һава аллатсын битемне .

Юлымда чирәмнәр үссеннәр,

Кешеләр саклагыз Җиремне!

III.Рефлексия , бәяләү этабы.

1.Рефлексия

-Нишләргә тиеш идек?Ничек эшләдек? Нәрсә өйрәндек?

Көтелгән җавап: Сүзтезмәләр турында сөйләшергә тиеш идек. Белгәннәребезне искә төшереп, модель төзедек.

Сүзтезмә ике яки берничә сүздән тора, бер сүздән икенчесенә сорау куеп була,сүзтезмә сөйләмне төгәлрәк итә.

2. Үзбәя.

Укытучы критерий бирә.(6 слайд)

-Сүзтезмәләрнең үзенчәлеген модельгә карап кына сөйләп бирә алучы үзенә “3”ле  куя.

- Сүзтезмәләрнең үзенчәлеген модельгә карап кына сөйләп бирә , ләкин мисал да китерә алучы үзенә “4” ле куя.

- Сүзтезмәләрнең үзенчәлеген модельгә карамыйча да сөйләп бирә һәм мисал да китерә алучы үзенә “5” ле куя.

3.Өй эше.

а)165 нче күнегүдәге күнегүдәге сүзтезмәләрне татарчага тәрҗемә итеп, дәфтәргә язарга (Бу эш мәҗбүри)

б)Бу күнегүдәге сүзтезмәләр белән 3 җөмлә уйлап язарга(Бу ихтияри ярым иҗади эш)

в)Күк йөзе рәсемен ясарга.(Бу ихтияри, иҗади эш)

   Кулланылган әдәбият:

1. Ф.Ф.Харисов,Ч.М.Харисова, Е.А.Панова.Татар теле. 2 нче сыйныф өчен укытучы өчен  методик кулланма.- Казан: “Мәгариф- Вакыт” нәшрияты, 2013

2.Р.А.Юналеева,Р.Р.Абдуллина,Русско-татарский и татарско-русский словарь.-Казан: «Мәгариф» нәшрияты,1996

3.Гомуми белем бирү эчтәлегенең фундаменталь төше -Фундаментальное ядро содержания общего образования: / под ред. В.В.Козлова, А.М.Кондакова. – М.: Просвещение, 2009.

4.Мозаффарова М.Г. Тәгълим-тәрбия процессын оештыруда милли мәгърифәтчелек идеяләрен гамәлгә кую: гомуми белем бирү оешмалары җитәкчеләре  өчен тәкъдимнәр. -Казан:ТР Мәгарифне үстерү институты. 2016.

                                         Заявка