Программа "Подготовка к олимпиадам "
рабочая программа

МУНИЦИПАЛЬНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ    СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА  С.ТАЛАЧЕВО

МУНИЦИПАЛЬНОГО РАЙОНА СТЕРЛИТАМАКСКИЙ РАЙОН

РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН

«Рассмотрено»                                          «Согласовано»                                         «Утверждаю»

Рук.ШМО_________                  заместитель директора по УВР                 директор школы

 Султанова Р.С.                               ______     Музафарова З.Ю.           ______    Рахматуллина З.М.                                                                      

                                                                                                                                         Пр.№___от__________20__г

Программа специального курса

«Подготовка к олимпиаде

по башкирскому языку и литературе»

Автор-составитель: Султанова Раушания Сагмановна,

учитель башкирского языка и литературы

МОБУ СОШ с.Талачево

МР Стерлитамакский район РБ

2019-2020 учебный год

1. ПОЯСНИТЕЛЬНАЯ ЗАПИСКА

Любому обществу нужны одарённые люди, и задача общества состоит в том, чтобы рассмотреть и развить способности всех его представителей. К большому сожалению, далеко не каждый человек способен развивать свои способности. Очень многое зависит и от семьи, и от школы.

Задача семьи состоит в том, чтобы вовремя увидеть, разглядеть способности ребёнка, задача же школы – поддержать ребёнка и развить его способности, подготовить почву для того, чтобы эти способности были реализованы. Именно в школе должны закладываться основы развития думающей, самостоятельной, творческой личности. Жажда открытия, стремление проникнуть в самые сокровенные тайны бытия рождаются на школьной скамье. Каждый из учителей сталкивался с такими учениками, которых не удовлетворяет работа со школьным учебником, им не интересна работа на уроке, они читают словари и энциклопедии, изучают специальную литературу, ищут ответы на свои вопросы в различных областях знаний. Поэтому так важно именно в школе выявить всех, кто интересуется различными областями науки и техники, помочь претворить в жизнь их планы и мечты, вывести школьников на дорогу поиска в науке и жизни, помочь наиболее полно раскрыть свои способности.

Среди многочисленных приемов работы, ориентированных на интеллектуальное развитие школьников, особое место занимают предметные олимпиады.

Олимпиада – это средство развития у школьников интереса к башкирскому языку и словесности, а также раскрытия их способностей. Подготовка к олимпиаде - прекрасный стимул для глубокого погружения в изучаемый предмет, расширения кругозора, тренировки логического мышления, это возможность своего маленького открытия.

Главная задача Олимпиады – выявление и поддержка одаренных детей, способных к углубленному изучению и научному исследованию языка, выбор сильнейших из них. Такая задача обусловливает и требования к олимпиадным заданиям. Они должны быть разнообразными по форме и содержанию. По уровню сложности вопросы должны опираться на школьную программу и содержать элементы, позволяющие выявить и оценить языковое чутье и лингвистический кругозор учащихся и способность кратко, точно, логично и аргументировано выразить мысль.

Таким образом, целью Олимпиады по башкирскому языку и литературе является:

-стимулирование интереса учащихся к башкирскому языку и литературе;

-выявление учащихся, интересующихся башкирской филологией вообще и башкирским языком в частности, а также историей литературы;

-оценка знаний, умений и навыков, полученных учащимися в школьном курсе башкирского языка;

-активизация творческих способностей учащихся;

-выявление учащихся, которые могут представлять свое учебное заведение на Олимпиадах;

-популяризация башкирского языка и литературы как науки и школьного предмета.

Участники Олимпиады должны продемонстрировать:

-владение орфоэпическими нормами башкирского литературного языка (ударение, произношение твердых и мягких согласных, непроизносимые согласные и т. д.);

-знание истории алфавита и основных этапов становления башкирской орфографии;

-знание семантической системы современного башкирского литературного языка, элементарную осведомленность в происхождении слов и понимание закономерностей исторического развития лексического значения слова;

-знание башкирской фразеологии и умение анализировать функционирование фразеологизмов в художественном тексте;

-знание речевых норм башкирского языка и понимание их обусловленности языковой системой;

-навыки синхронного и диахронического морфемного и словообразовательного анализа;

-знание морфологической системы башкирского языка и навыки морфологического анализа слова;

-знание синтаксической системы башкирского языка и умение анализировать синтаксические явления повышенной сложности;

-элементарную осведомленность в области истории башкирского языкознания;

коммуникативные умения и навыки;

-творческие способности.

Задания могут следовать в произвольном порядке. Расположение заданий определяется необходимостью смены форм умственной деятельности, переключения внимания и степенью сложности.

Программа курса

• рассчитана   на   учащихся    7-11   классов    общеобразовательной   школы,   имеющих  гуманитарный  склад  ума,  проявляющих        интерес  к  предметным  конкурсам,  в  частности к олимпиадам по башкирскому языку и литературе;

• направлена на обеспечение углубленной подготовки по башкирскому языку и литературе, позволяющей учащимся принимать участие и побеждать в конкурсах по предмету.

• содержит общие рекомендации по выполнению олимпиадных заданий, а также предполагает решение и анализ конкретных подготовительных упражнений по всем основным разделам науки о языке: фонетике, орфоэпии, словообразованию, морфологии, стилистике, а также истории языка, социолингвистике и сравнительному языкознанию.

Цель настоящего курса: подготовка учащихся к олимпиаде по башкирскому языку и литературе.

Задачи:

1) подготовить ребят к различным видам заданий, дать рекомендации по работе над ними;

2) сориентировать учащихся в темах предлагаемых заданий;

3) научить пользоваться справочной литературой и словарями;

4) тренировать в решении наиболее часто встречающихся лингвистических задач.

В настоящем курсе, кроме традиционных разделов, изучаемых в основном курсе башкирского языка, предлагаются занятия по социолингвистике, истории языка, сравнительному языкознанию. Орфография не выделена в отдельную тему, работа над ней осуществляется попутно.

Предполагаемый результат: высокий уровень подготовленности учащихся к участию в конкурсах по  башкирскому языку и литературе.

К концу работы по программе данного курса  учащиеся должны

знать:

-три  вида заданий, предлагаемых  на олимпиадах  по башкирскому языку и литературе.

             -основные особенности  каждого из  этих видов;

• правописание и произношение (классическое, закрепленное в академических словарях) наиболее часто встречающихся в олимпиадных заданиях слов;
• лингвистические термины: омонимия частей речи, паронимы, плеоназм, транскрипция, полногласие и неполногласие, табу и эвфемизмы);
• языковые семьи  и  группы;

уметь:

• свободно владеть  языком, редактировать свои  записи;
• владеть  лингвистическими  терминами;
• мыслить  логически;

• анализировать  и  синтезировать предлагаемый  в ходе конкурсов  материал;
• выполнять  задания,  учитывая  особенности  каждого  вида  (работать  с  тестами, заполнять тестовые таблицы, давать развернутый письменный ответ, грамотно выполнять творческие задания);
• самостоятельно повышать свой интеллектуальный и культурный уровень (работать со справочной литературой, знакомиться с трудами лингвистов в области лексики, фразеологии, этимологии, орфографии, пунктуации и т.д., расширяя кругозор).

Формы работы: индивидуальная, групповая (в малых группах), самостоятельная, практические занятия тренировочного характера.

Методы работы: поисковый, проблемный, исследовательский, творческий.

Контрольно-измерительные материалы: олимпиадные задания, тесты, тексты для различных видов разбора, творческие задания, презентации.

Курс рассчитан на 34 часа (с учетом, что занятия проводятся по 60 минут).

УЧЕБНО-ТЕМАТИЧЕСКИЙ ПЛАН

Подготовка учащихся к олимпиаде по башкирскому языку

 Тематическое планирование

Критерии оценивания олимпиадных заданий по башкирскому языку.

Критерии и количество баллов за задание по башкирскому языку определяется сложность и структурой вопроса. В зависимости от вопроса меняется его цена.

Муниципальный тур Олимпиады-2019 по башкирскому языку и литературе.

Викторина

Викторина һорауына уҡыусы дөрөҫ яуап бирһә, 1 балл ҡуйыла. Һорауға  яуап дөрөҫ булмаһа, 0 балл ҡуйыла. Яуап яртылаш дөрөҫ булһа, 0,5 балл ҡуйыла. Уҡыусы барлығы 10 балл йыя ала.

Тексты тыңлау

Уҡыусыға текст тыңлатыла. Уҡыусыға тыңлағанды аңлап һөйләү тәҡдим ителә. Уҡыусыны баһалаған түбәндәгеләргә иғтибар итергә кәрәк:

Диалог

Бирелгән ситуация йәки лексик тема буйынса төҙөлөшө яғынан дөрөҫ, йөкмәткеһе яғынан эҙмә-эҙлекле һәм тулы диалогик телмәр төзөгәндә, «10-9» ҡуйыла.

Бирелгән ситуация йәки лексик тема буйынса репликаларҙың төҙөлөшөндә һәм айырым һүҙҙәрҙең грамматик формаларында 2-3 хата ебәреп, йөкмәтке яғынан эҙмә-эҙлекле диалогик телмәр төҙөгәндә, «8-7» балл ҡуйыла.

Өҫтәмә һорауҙар ярҙамында ғына әңгәмә ҡора алғанда, репликаларҙың төҙөлөшөндә һәм һүҙҙәрҙең грамматик формаларында 4-6 хата ебәреп, йөкмәтке яғынан бәйләнешһеҙ диалогик телмәр төҙөгәндә, «6-5» балл ҡуйыла.

Бирелгән ситуация йәки лексик тема буйынса диалог төҙөй алмағанда, «0» балл ҡуйыла.

2018/2019 уҡыу йылында рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән диалог темалары:

7 класс.

1. Аҙыҡ-түлек магазинында.
2. Кейем-һалым магазинында.
3. Мәктәптә.
4. Китапханала.
5. Спорт залында.
6. Һауа торошо.
7. Башҡорт теле дәресендә.
8. Минең ғаиләм.
9. Саф һауала.
10. Кинотеатрҙа.

8 класс.

1. Аҙыҡ-түлек магазинында.
2. Кейем-һалым магазинында.
3. Танышыу.
4. Китапханала.
5. Спорт залында.
6. Минең тыуған Башҡортостаным.
7. Яратҡан спортсы.
8. Минең ғаиләм.
9. Башҡорт теле дәресендә.
10. Кинотеатрҙа.

9 класс.

1. Театрҙа.
2. Транспортта.
3. Минең тыуған Башҡортостаным.
4. Китапханала.
5. Ашханала.
6. Беҙҙең ғаилә.
7. Яҙыусы менән осрашыу.
8. Туҡталышта.
9. Саф һауала.
10. Кинотеатрҙа.

10 класс.

1. Яратҡан миҙгелем.
2. Театрҙа.
3. Рәссам күргәҙмәһендә.
4. Китапханала.
5. Аэропортта.
6. Өфөнөң иҫтәлекле урындары.
7. Яратҡан яҙыусым.
8. Беҙҙең ғаилә.
9. Башҡорт теле дәресендә.
10. Кинотеатрҙа.

11. класс.

1. Мин һөнәр һайлайым.
2. Яратҡан миҙгелем.
3. Ҡышҡы каникулдар.
4. Ныҡлы ғаилә – ил терәге.
5. Хобби.
6. Китапханала.
7. Яратҡан яҙыусым.
8. Беҙҙең ғаилә.
9. Рәссам күргәҙмәһендә.
10. Р.Бикбаев– Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы.

2018/2019 уҡыу йылында башҡорт  (дәүләт) теленән

мәктәп кимәлендә уҙғарылған олимпиада өсөн һорауҙар

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән

олимпиада һорауҙары (7 класс)

1. Тәҡдим ителгән һүҙҙәргә антонимдар уйлап яҙығыҙ.

Ҙур -                                                      килә -

Бейек –                                                  йүгерә -

Оҙон –                                                    юғары -

Эҫе -                                                       ҡаты -                                                

2. Бирелгән исемдәргә тура килгән ҡылымдар өҫтәп яҙығыҙ.

Ел

Үлән

Балыҡ

Машина

Һарыҡ

Эт

3. “Ҡыш”  темаһы буйынса ике һөйләм уйлап яҙығыҙ.
4. Ике мәҡәл яҙығыҙ.
5. Һөйләмдәргә һорауҙар уйлап яҙ.

1. Мин Башҡортостан Республикаһында йәшәйем.
2. Беҙҙең ауыл Нөгөш йылғаһы буйында урынлашҡан.
3. Айрат 7-се класта уҡый.

6. Шиғыр нисек атала? Авторын яҙығыҙ.

Иҫемдә алтын һуҡмаҡҡа

Тәү аяҡ баҫҡан көнөм –

Тәү башлап мәктәп ишеген

Үрелеп асҡан көнөм.

Һин, уҡытыусым, шундай наҙлап

Ҡараның күҙҙәремә.

Һүнмәҫлек ҙур дәрттәр һалдың

Бәләкәс йөрәгемә…

7. Уҡтар ярҙамында шағирҙарҙың әҫәрҙәрен күрһәтегеҙ.

М.Кәрим                                 “Башҡорт теле”

З.Биишева                              “Көҙҙәр еткәс”

К.Кинйәбулатова                     “Уҡытыусыма”

8. Ҡош исемдәрен тәржемә итегеҙ.

Ҡарға –

Күгәрсен –

Һандуғас –

Кәкүк -

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән

олимпиада һорауҙары (8 класс)

1. Тейешле сифаттар өҫтәп яҙығыҙ.

Аҡбур аҡ, ә күмер …

Лимон әсе, ә бал …

Йәй көнө көндәр йылы, ә ҡыш көнө …

Тейен бәләкәй, ә айыу …

2. Тән ағзаларының атамаларын яҙығыҙ.
3. Исемдәргә ялғау ҡушылғанда хата ебәрелгән һүҙҙәрҙең аҫтына һыҙығыҙ.

1. Йодоҙҙар, болоттар, уйынсыҡлар, баҡсалар;
2. Клоундар, тауҙар, ҡуянлар, уттар.

4. Башҡортостан Республикаһындағы 5 йылға  исемен яҙығыҙ.

1)

2)

3)

4)

5)

5. Башҡортостан Республикаһының флагы ниндәй төҫтәрҙә һәм төҫтәр ниндәй тәртиптә  (последовательности)  урынлашҡан?
6. Рауил Бикбаев ҡайҙа һәм ҡасан тыуған? Уның ике әҫәренең атамаһын яҙығыҙ.
7. Нығынған һүҙбәйләнештәрҙең аңлатмаһын яҙығыҙ.

Бүрәнә аша бүре күреү –

Кәкре ҡайынға терәтеү –

Башы күккә тейеү -

8. “Чехов Башҡортостанда” картинаһының авторы кем?

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән

олимпиада һорауҙары (9 класс)

1. Һүҙҙәрҙе алфавит тәртибендә яҙығыҙ.

Алма, ҡыуаҡ, ялан, йылға, буран, ел,, һыуыҡ, көҙ, төтөн

2. Мәғәнәләре буйынса ҡушма һүҙҙәр табып яҙығыҙ.

1. Алма бирә торған ағас.  …
2. Күлдә йәшәүсе аҡ төҫтәге күсмә ҡош. ….
3. Өҫтәлгә япма. ….

3. Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәргә берәр миҫал яҙығыҙ.
4. Төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе өҫтәп яҙығыҙ.

1. Эш оҫтанан …
2. Күл тамсынан …
3. Аҙ һөйлә, күп …

5. Йылға, күлдәр ниндәй районда урынлашҡан? Уҡ менән күрһәтегеҙ.

Асылыкүл                                      Дәүләкән

Кандракүл                                      Мәләүез

Эйек                                               Туймазы

Йүрәҙән                                          Күгәрсен

Нөгөш                                             Салауат

Һаҡмар                                           Баймаҡ

6. Горизонталь буйынса буш шаҡмаҡтарға тейешле хәрефтәрҙе яҙығыҙ.

7. 2018 йылдың 12 декабрендә ҡайһы яҙыусының тыуған көнө булды? Нисә йәш тулды һәм уның ниндәй әҫәрҙәрен беләһегеҙ?
8.  “Чехов Башҡортостанда” картинаһының авторы кем?
9. Һөйләмдәргә һорауҙар уйлап яҙ.

1. Мин Башҡортостан Республикаһында йәшәйем.
2. Башҡортостандағы иң ҙур күл – Асылыкүл.
3. Ул Дәүләкән районында урынлашҡан.

10. Башҡортостан Республикаһының Дәүләт Гимнының һүҙҙәренең һәм музыкаһының авторҙарын яҙығыҙ.

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән

олимпиада һорауҙары (10 класс)

1. Яңы йыл менән ҡотлап, класташығыҙҙың электрон почтаһына ебәреү өсөн ҡотлау хаты яҙығыҙ.
2. Нығынған һүҙбәйләнешенә ике миҫал яҙығыҙ.
3. Түбәндәге һүҙбәйләнештәрҙә сифат булып килгән һүҙҙәр аҫтына тулҡынлы, рәүештәр аҫтына бер һыҙыҡ һыҙығыҙ.

 Яҡшы уҡый, ҡысҡырып һөйләй, матур сәскә, яҡшы китап, тырышып эшләй, тырыш уҡыусы, аҡ ҡағыҙ, матур йырлай.

4. Тәбиғәт менән бәйле һүҙҙәрҙе яҙыу өсөн горизонталь буйынса буш шаҡмаҡтарҙы тултырығыҙ.

5. Ҡылымдарҙы тейешле формала яҙығыҙ.

Мин ҡышты яратам…

Һин ҡышты …

Ул ҡышты…

Беҙ ҡышты …

Һеҙ ҡышты …

Улар ҡышты …

6. Үҙегеҙҙең ҡасан, ҡайҙа тыуғанығыҙҙы, атай-әсәйегеҙҙең, туғандарығыҙҙың, олатай-өләсәйегеҙҙең исемен яҙығыҙ.
7. “Кем өсөн?” шиғырының авторын яҙығыҙ.
8. Яҙыусы һәм шағирҙарҙың берәй әҫәренең исемен яҙығыҙ:

М.Кәрим-

Р.Бикбаев –

М.Аҡмулла –

9. 2018 йылдың 12 декабрендә ҡайһы яҙыусының тыуған көнө булды? Нисә йәш тулды һәм уның ниндәй әҫәрҙәрен беләһегеҙ?.

10. Быйылғы йыл Башҡортостан Республикаһында ниндәй йыл тип билдәләнде?

Рус мәктәптәре өсөн башҡорт (дәүләт) теленән

олимпиада һорауҙары (11 класс)

1. Һүҙҙәрҙе тәржемә итеп яҙығыҙ.

Ватан, дуҫлыҡ, шөғөлләнәм, һөнәр, теләк, берҙәмлек, сер, хазина, уйлайым, тасуири уҡыу.

2. Шатланыу һүҙенең синонимын яҙығыҙ.
3. Ҡышҡы каникулдар етеп килә. Иптәшегеҙҙән ҡайҙа ял итеүен һәм нимәләр эшләүе тураһында белеү өсөн һорауҙар яҙығыҙ.
4.  Һөйләмдең баш киҫәктәре аҫтына һыҙығыҙ.

Мин алыҫ сәйәхәттән ҡайтып киләм.

5. Нығынған һүҙбәйләнешенә ике миҫал яҙығыҙ.
6. Күренекле шәхестәр исемлеге араһынан һәр төркөмгә тура килгән исемдәрҙе һайлап алып яҙығыҙ.

Тимер Йосопов, Нурия Ирсаева, Айҙар Ғәлимов, Рәшит Нурмөхәмәтов, Рәми Ғарипов, Муса Гәрәев, Әхмәт Лутфуллин, Роберт Заһретдинов, Шайморатов Генерал, Арыҫлан Мөбәрәков,  Даян Мурзин, Ноғман Мусин, Александр Филиппов, Шәһит Хоҙайбирҙин, Светлана Арғынбаева, Владислав Меос, Абдулхаҡ Игебаев, Илдар Абдразаҡов,  Ҡәҙим Аралбаев, Сергей Аксаков.

Яҙыусылар –

Сәнғәт оҫталары –

Рәссамдар –

Батырҙар –

7. Башҡортостандағы халыҡ яҙыусыларының исемдәрен һәм уларҙың бер әҫәренең исемен яҙығыҙ.
8. “Ҡайын япрағы тураһында” шиғырының авторы кем? Шиғыр нимә тураһында? Яҙығыҙ.
9. (С.Юлаев) шиғыры нисек атала?

Минең тыуған ҡырҙарым,

Балдай татлы һыуҙарым,

Яландарым, урманым,

Күккә ашҡан Уралым –

Минең изге төйәгем,

Һеҙҙе һөйә йөрәгем.

10. Быйылғы йыл Башҡортостан Республикаһында ниндәй йыл тип билдәләнде?  Һеҙ ниндәй сараларҙа ҡатнаштығыҙ?

Заключение.

Таким образом, участие в олимпиадах стимулирует переход школьников к более высокой форме учебной деятельности, мотивирует личностное и интеллектуальное развитие подрастающего поколения. Роль учителя в этом очень велика. В круг его деятельности входит выявление одаренности у обучающихся, планирование работы с ними, подготовка к олимпиадам по башкирскому языку и литературе, а также последующая работа по развитию их одаренности. Важно не потерять ни одного талантливого школьника и предложить ему разные формы последующей научно-образовательной работы. Лишь в этом случае мы сможем вывести страну на более высокий и престижный уровень развития образования.

Список литературы:

1.Одаренные дети. Система работы в школе (компакт-диск) — «Учитель», 2007.

2.Авдеева Н.И., Шумакова Н.Б. и др. Одаренный ребенок в массовой школе - М.: Просвещение, 2006.

3. Джумагулова Т.Н. Соловьева И.В. Одаренный ребенок: дар или наказание. Книга для педагогов и родителей. - СПб., 2009.

4. Савенков А.И. Одаренный ребенок в массовой школе. Сентябрь. 2001.

5.  Популярная психология для родителей / под ред. Бодалева А.А. М.: Педагогика. 1989.

6. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии, Москва,1999 г.

7. Еремкин А.И. Школа одаренности. Тайна рождения гениев. Москва, ООО "АиФ Принт" , 2003г.

Интернет ресурсы:

http://www.bashklip.ru/index/bashkirskiy_yazik/0-17 - электронные учебники

http://in-yaz-book.ru/bashkir.shtml - электронные учебники

 http://bash-perevod.ru/ - переводчик

http://ru.yourwebsite.com/www.kitap-ufa.ru/· словари

www.bashklip.ru -онлайн передачи

http://ru.yourwebsite.com/tag 

http://tel.bashqort.com       сайт  «Башҡорт теле», который посвящен изучению башкирского языка.

http://tel.bashqort.com/index.php?option=com_content&view=article&id=25&Itemid=84  "Башкиский язык" - Хисамитдинова Ф.Г.

http://www.gsrb.ru/  Официальный сайт курултая
http://www.bashnl.ru   сайт национальной библиотеки  им.Валиди

http://ostaz.ru  сайт для учителей башкирского языка

http://www.bashforu m.net        Башҡорт форумдары

http://www.bash-portal.ru/   башкирский  портал

http://www.yeshlek-gazeta.ru  сайт газеты «Йәшлек»

http://tel.bashqort.com - Сайт изучения башкирского языка

http://tugantel.ru - Изучение башкирского языка