Урок. Темæ: "Номдар".
презентация к уроку (5 класс)

Слайд 1

Слайд 2

НОМДАР Предметы ном æвдисæг ныхасы хай хуыйны Номдар. Дзуапп дæтты фарстатæн чи? , цы?

Слайд 3

НОМДАР ЧИ? ЦЫ?

Слайд 4

Дунетыл н æ й м æ н æ й фылд æ р, Ц æ рын æ мб æ лттим æ æ нгом. Ныхасы х æ йтт æ н д æ н с æ с æ р, Х æ ссын æ з предмет æ н й æ ном. ( Номдар ). Базон-базон.

Слайд 5

Хохы й æ цыбыр к æ рц дары. Быдыры – й æ даргъ к æ рц . ( Фыс ). «Æ рт æ æ фсым æ р æ н - иу хо» ( фынг ). Фыс æ й æ ппары , л æ г дзы х æ дон к æ ны . Уырызм æ гыл фондзысс æ дз к æ рцы .

Слайд 6

Дзыккутæ йыл уыди, æмæ чызг нæ уыди Тымбыл уыди, æмæ айк нæ уыди, Къæдзил ын уыди , æмæ мыст нæ уыди. Нæ чысыл мæсыг рæсугъд амад, Йæ алы дур дæр фидар æвæрд. Чысыл дурыны – урс Нæмгуытæ. Нæ сындзы къутæр куы ц æуы, куы тулы

Слайд 7

Номдарт æ в æ ййынц иум æ йаг æ м æ с æ рмагонд . Иум æ йаг н æ мтт æ сты, бир æ иумыггаг предметты н æ мтт æ чи нысан к æ нынц, уыдон (г æ ды, тетрад). С æ рмагонд номдарт æ сты, иугай предметты н æ мтт æ чи амонынц, уыдон (М æ скуы, Япон, Уырызмаг). Ирон, уырыссаг æ м æ бир æ æ нд æ р æ вз æ гты с æ рмагонд н æ мтт æ фыссынц стыр дамгъ æ й æ. Хъуыдыйады мид æ г номдар фылд æ р хатт в æ ййы с æ йрат к æ н æ æ хх æ ст æ г æ н æ ны ролы.

Слайд 8

Номдар хиц æ н к æ нын æ н ис æ рм æ ст семантикон æ м æ синтаксикон бындур — грамматик æ ты фыссынц номы категорийы тыхх æ й [1] . Иу дзырд æ н, й æ хъуыдыйады ролм æ г æ сг æ, ирон æ взаджы уав æ н и миногон æ м æ номдар: Арвы цъ æ х. ( цъ æ х куыд номдар) Арв цъ æ х у. ( цъ æ х куыд миногон )

Слайд 9

НОМДАРТЫ ТАСЫНДЗÆГ Н-чи? Цы? 2. Г – кæй? Цæй? 3.Д - кæмæн? Цæмæн? 4. А -кæмæ? Цæмæ? 5.И - кæмæй? Цæмæй? 6. Æ-б – кæуыл? Цæуыл? 7. Ц – кæимæ? Цæимæ? 8. Х – кæйау? Цæйау? Иууон Бирæон Æмбал Æмбæлттæ Æмбалы Æмбæлтты Æмбалæн Æмбæлттæн Æмбалмæ Æмбæлттæм Æмбалæй Æмбæлттæй Æмбалыл Æмбæлттыл Æмбалимæ Æмбæлттимæ Æмбалау Æмбæлттау

Слайд 10

НОМДАР Хæс: Дзырдтæ дыууæ цæджындзыл адих кæнут. Фыццаг цæджындз – æнæуд предметты нæмттæ. Дыккаг цæджындз – удджын предметты нæмттæ. НАНА СКЪОЛА ÆФСЫМÆР ГОРÆТ АХУЫРГÆНÆГ ЖУРНАЛ ВЕТЕРАН ПОСТХÆССÆГ ФРАНК АЛТЪАМИ БÆРЗ ДЗОНЫГЪ КУЫРÆТ ФЫЙЙАУ ÆМБАЛ

Слайд 11

Æмбисæндты цухгонд номдартæ СÆ вæрут. 1 . Цæваг галæн йæ …. сæтты. 2. Æфсинты армæй …тæдзы. 3. Хæдзары ….. æфсиныл баст у. 4. Лæг – иудзырдон, .. – сæдæдзырдон. 5.Ирон … чъылдым не здахы. 6. Æнæ кæрддзæм …. згæ кæны. 7. Бæсты - фидауц ……… ( Сыкъа) (Сой) ( Бæркад) (Ус) (Лæг) (Кард) Сылгоймаг)

Слайд 12

Лингвистикон аргъау Морфологийы ал æ м æ ты б æ ст æ йы цардысты номдарт æ. Уыдон ах æ м æ мхуызон уыдысты, æ м æ с æ уыцы б æ ст æ йы инн æ ц æ рджыт æ кодтой х æ цц æ.*Æ мхуызон та уыдысты цы ас æ й, цы æ ддаг бакаст æ й. Дз æ вгар р æ ст æ г х æ цц æ кодтой номдарты. Уыцы æ мтъерыйы хъуыдд æ гт æ м нал уыд Морфологийы бон к æ сын æ м æ сфæнд кодта æ мхуызон номдарт æ н раттын н æ мтт æ. Алк æ м æ н д æ р куыд уа й æ хи с æ рмагонд ном. З æ гъ æ м, чызг Алин æ, л æ ппу Алан,газет «Рæстдзинад» æ. а.д. Уыцы номдарт æ æ в æ рд æ рцыдысты б æ рзондд æ р къ æ пх æ ныл æ м æ инн æ номдарты с æ рты с æ рыстыр æ й кастысты,уым æ н æ м æ фыст æ рцыдысты стыр дамгъ æ т æ й.

Слайд 13

Дзырдтæ фæпырх сты. Дыууæ цæджындзæй сæ ныффыссут. 1 – аг цаджындзы – сæрмагонд номдартæ. 2 – аг цæджындзы – та иумæйаг. Дзæуджыхъæу Дукани Батрадз кълас Уалдзæг Терек Нарт хох Рудзынг Ирыстон Фыссæг Секъа Сæрмагонд. Иумæйаг

Слайд 14

Фыссæм æрбайсгæ дзырдтæ номдартæй Шифанер , Газет, Клуб, Библиотекæ, Поезд. Скъапп , Кърандаш , Расписани . Студент, Инæлар, Пъол , Скъола , Закъон , Булкъон , Къабуска . Картæ

Слайд 15

Дзырдтæ фæпырх сты . Дыууæ цæджындзæй сæ ныффыссут . 1 – аг цæджындзы – конкретон номдартæ , 2 – аг цаджындзы – иппæрдон кæнæ абстрактон номдартæ . Æмбалад Чиныг Хæдзар Рудзынг Циндзинад Куырæт Бæлас Хæлардзинад Фæрæт Пурти Хъæдзæгдзинад Æндзæвын Мæнæргъы Адджын Конкретон Абстрактон

Слайд 16

НОМДАРТÆ Иумæйаг Сæрмагонд Космонавт Юрий Гагарин Нау Восход - 1 Дукани Нарт Поэт Къоста Хох Казбек Цæугæдон Терек Лæппу Амыран

Слайд 17

Дамгъæтæй сараз дзырдтæ 1. Дз æ ф б о ы у р г к д 2. Г б о æ л р гъ ц д а у н т м 3. С р дз къ ы т л о а г у н æ 4. Ф гъ у х æ а т р е б 5. Б ф дз и а д р æ ы н 6. Т г б л у р æ г а ы п и

Слайд 18

Хæдзармæ куыст. НОМДАРЫ ТЫХХÆЙ ÆРХЪУЫДЫ КÆНЫН ЧЫСЫЛ ГРАММАТИКОН АРГЪАУ (СОЧИНЕНИ-ÆРФЫСТ) НОМДАР

Слайд 19

АРФÆГОНД УТ!