КИМ ГОС.БАШ.ЯЗ 5- 9 кл. 2019-2020
материал (5 класс)

Муниципальное общеобразовательное автономное учреждение

средняя общеобразовательная школа № 12

городского округа город Нефтекамск Республики Башкортостан

Контрольно-измерительные материалы

по башкирскому языку

5 – 9 классы

на 2019-2020 учебный год

Учитель Хузина Файруза Рафитовна

Нефтекамск-2019

Аңлатма һүҙ.

Башҡорт (дәүләт) теле буйынса уҡыусыларҙың белем кимәлен баһалауҙың төп критерийҙары.

Контроль диктанттарҙы баһалау.

Уҡытыусы башта тексты уҡып сыға. Өйрәнелмәгән орфограммалы һүҙҙәр алдан уҡ таҡтала яҙылған булырға тейеш. Уҡытыусы синыфтың әҙерлегенә ҡарап, әйтеп яҙҙырыу темпын үҙе билдәләй.

Тексты орфоэпия, әҙәби тел нормаларына ярашлы уҡыу талап ителә. Уҡытыусыға ярҙам итеү маҡсатында йыйынтыҡ авторҙары текстар аҙағында грамматик эш төрҙәре тәҡдим ителә.

Диктант яҙылып бөткәс, уҡыусыларға тексты уҡып һәм тикшереп сығыу рөхсәт ителә. Ләкин диктантты баштан уҡ уйлап, аңлап, иғтибарлы яҙырға өйрәтергә һәм һуңғы тикшертеү менән мауыҡмаҫҡа кәрәк. Уҡытыусы тексты икенсе тапҡыр тулы килеш уҡып сыҡҡас та, грамматик эш тәҡдим ителергә тейеш.

Диктанҡа билдә ҡуйғанда хаталарҙың характерына иғтибар ителә.. Хаталарҙы иҫәпләгәндә  тупа: булмағандары, йәғни грамоталыҡты билдәләү өсөн  әһәмиәте юҡтары, айырым билдәләнә.

Түбәндәге хаталар тупаҫ булмағанға инә: ҡағиҙәнең иҫкәртмәһенә ҡараған хаталар, бәйләү юлы менән яһаған яңғыҙлыҡ атамаларҙа ҙур хәрефтең яҙылышында хаталар,  бер тыныш билдәһе урынына икенсеһен ҡуйыу, үҙләштерелгән һүҙҙәрҙә ялғауҙар яҙылышында хаталар.

Диктант бер генә билдә менән баһалана.  “5” – тупаҫ булмаған 1 орфографик, 2 пунктацион хата булған эшкә, “4”-  4 орфографик, 3 пунктацион,  йә 1 орфографик, 6 пунктацион, йә орфографик хатаһыҙ, 7 пунктацион хатаһы булған диктантҡа ҡуйыла. Әгәр хаталар араһында бер типтағылар булһа, 5 орфографик хатаһы булған эшкә лә “4” ҡуйырға мөмкин. “3” – 6 орфографик, 6 пунктацион, йә 3 орфографик, 9 пунктацион, йә 12 пунктацион хаталы эшкә ҡуйыла. Әгәр эштә өс бер типтағы хата ебәрелһә, 8 орфографик, 8 пунктацион хаталы эшкә лә “3” ҡуйыла. “2”- 9 орфографик, 9 пунктацино йә 8 орфографик, 10 пунктацион хатаһы булған эшкә ҡуйыла.. Хата һаны 15 орфографик хатанан да артып китһә “1” билдәһе ғуйыу уҡытыусы ҡарамағында.

Изложение һәм иншалар яҙғанда:

Контроль диктант

                                          Изложение

Тест

Максимальное количество баллов – 20.

При неправильном выполнении задания из максимального количества баллов вычитается количество баллов конкретного параметра.

 Задание засчитывается, если ученик набирает не менее 50% (10 баллов).

Задания составлены в виде тестов. Всего 20 тестовых заданий.

При разработке тестовых заданий использовались следующие формы заданий:

• задания с выбором одного из 4 ответов.

Время тестирования составляет до 40-45 минут, время ответа на одно тестовое задание – до 2 минут.

Оценка теста:

• 0(–) – ответ на тестовое задание неверный,
• 1(+) – ответ на тестовое задание верный.

Справочная таблица по переводу данных тестирования в пятибалльную систему:

Контроль күсереп яҙыу текстарын баһалау

        Башҡорт телен дәүләт теле булараҡ өйрәнеүсе уҡыусылар өсөн дәрестәрҙә текстарҙы күсереп яҙыу киң ҡулланыла. Уҡыусылар дөрөҫ яҙыу ҡағиҙәләрен иҫкә төшөрәләр, бигерәк тә башҡорт телендәге үҙенсәлекле хәрефтәрҙе, үтелгән орфограмманы ғәмәлдә ҡулланырға, һүҙҙәрҙе юлдан-юлға дөрөҫ күсерергә, һүҙҙәрҙе уҡып яҙма телмәрҙә хатаһыҙ яҙырға өйрәнәләр. Күп тапҡырҙар яҙыу һөҙөмтәһендә, балаларҙа дөрөҫ яҙыу күнекмәләре барлыҡҡа килә. Шулай уҡ күсереп яҙыу эше уҡыусыларҙың иғтибарын, хәтерен үҫтереүгә булышлыҡ итә.
        Күсереп яҙыу текстары дәрестә үтелгән грамматик һәм лексик темалар менән бәйле алына. Күсереп яҙғанда текст һәр уҡыусының алдында булырға тейеш. Индивидуаль карточкалар, дәреслектән күнегеүҙәр алынырға мөмкин. Әгәр ҙә өҫтәлмә эш алынмаһа, күсереп яҙыу тексы бер генә билдә менән баһалана.
«5» билдәһе төҙәтеүҙәр, бысратыуҙар булмаған, йә 1 пунктуацион хата булған эшкә,
«4» билдәһе 2 орфографик, 3 пунктуацион йә 1 орфографик, 4 пунктуациоң, йә орфографик хатаһыҙ, 6 пунктуацион хатаһы булған эшкә ҡуйыла. Әгәр хаталар араһында бер типтағылар булһа, 3 орфографик хаталы эшкә лә «4» билдәһе ҡуйырға мөмкин.

«3» билдәһе 3 орфографик, 4 пунктуацион йә 7 пунктуацион хаталы эшкә ҡуйыла.   Әгәр эштә өс бер типтағы хата ебәрелһә, 2 орфографик, 4 пунктуацион хаталы эшкә лә «3» билдәһе ҡуйырға мөмкин.

«2» билдәһе 6 орфографик, 8 пунктуацион йә 10 пунктуацион хатаһы булған эшкә ҡуйыла. Хаталар һаны 8 орфографик хатанан да артып китһә, «1» билдәһе ҡуйыу уҡытыусы ҡарамағында.
        Әгәр тексты күсереп яҙыуҙан һуң өҫтәмә грамматик, орфографик, лексик эштәр тәҡдим ителһә, уларҙың һәр береһе айырым баһалана.
Грамматик биремдәрҙе баһалағанда түбәндәгеләрҙе иҫәпкә алыу тәҡдим ителә:
«5» билдәһе бөтә эште лә теүәл йә бер хата булғанда,
«4» билдәһе эштең яртыһынан күберәге дөрөҫ эшләнгәндә,
«3» билдәһе яртыһынан әҙерәге дөрөҫ әшләнгәндә,
«2» билдәһе бер эш тә дөрөҫ эшләнмәгәндә ҡуйыла.         

Ҡулланылған әҙәбиәт исемлеге

1. З.М Ғәбитова, М.Д Яманһарина. Методик ҡулланма. Башҡорт теле 6-9.-Өфө; Китап 2017.

2.  Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. Башҡорт теленән диктанттар һәм изложениелар йыйынтығы: Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 5-11 синыф уҡытыусылары өсөн ҡулланма. – Өфө: Китап, 2009.

2. Башҡорт теленән программа. Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 1-11 кластары өсөн. / Төҙөүселәре: Толомбаев Х.А., Дәүләтшина (1-4 кластар өсөн), Ғәбитова З.М., Усманова М.Ғ. (5-11 кластар өсөн). - Ижевск: КнигоГрад, 2008.

3.Бикбаева Т.Я., Ҡунафина Т.Ы. Башҡорт теленән диктанттар йыйынтығы. Милли мәктәптәрҙең 5-11 синыфтарында эшләгән уҡытыусылар өсөн ҡулланма. – Өфө: Эдвис, 2008.
 4.Бикбаева Т.Я., Ҡунафина Т.Ы. Изложениелар өсөн текстар йыйынтығы. Милли мәктәптәрҙең 5-11 синыфтарында эшләгән уҡытыусылар өсөн ҡулланма. – Өфө: Эдвис, 2008.
5.Ғәбитова З.М., Баһауетдинова М.И., Йәғәфәрова Г.Н., Йәғәфәров Р.Ғ, Рус телле мәктәптәрҙә башҡорт телен уҡытыу: Методик күрһәтмә. – Өфө: БМҮИ, 2008.

5 класс

1 семестр.

Инеш контроль эше №1.

1. Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Минең йортом.

   Беҙҙең ауыл(1) урман араһ...нда урынлаш...ан. Беҙҙең ата...ҙарыбыҙ һәм ағай...арыбыҙ урман хужалығында эшл...йҙәр. Уҡыусыл...р урманды һаҡлауҙа әүҙем ҡатнашалар. Ҡырҡылған урман(1) урынына ҡарағай(1), шыршы(1) ағастары улт...ртабыҙ. Урманды ҡороған ботаҡтар...ан һәм япраҡтарҙан таҙартабыҙ. Көҙ к..нө ағас(1) орлоҡтары йы...быҙ. Орлоҡтарҙы посылка менән мәктәптәргә ебәрәбеҙ. Был эштәребеҙ өсөн бе...гә  урман хужалығы эшселәре р...хмәт әйтәләр, бүләктәр бирәләр.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Цифр менән билдәләнгән һүҙ төрҙәре буйынса эш төрҙәре башҡарығыҙ.

(1)-һүҙҙәргә күплек ялғауҙары өҫтәп яҙығыҙ:

Яуап:_______________________________________________________________

(2)-эйәлек ялғауы  өҫтәп яҙығыҙ:

Минең урман..., һинең  атай..., беҙҙең  урман...

3. Бирелгән һүҙҙәрҙе тәржемә итегеҙ:

Урман, ҡарағай, шыршы, япраҡ, көҙ

Яуап:___________________________________________________________________

4. В лесу растут ели и сосны. Һөйләмдең дөрөҫ тәржемәһен күсереп яҙығыҙ:

1. Урманда үҫә шыршы һәм ҡарағай.
2. Шыршы һәм ҡарағай үҫә урманда.
3. Урманда шыршы һәм ҡарағай үҫә.

Яуап:_____________________________________________________________

Контроль эш№2.

1. Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Йыл миҙгелдәре. Көҙ

    Сентябрь, октябрь, ноябрь – көҙ ай...ары. К...ҙ көндәр(1) ҡыҫҡара, төнд...р оҙая. Ҡайын(2), йүкә(2), саған(2) аға...тары япраҡтарын ҡоял...р. Тәүлекләп, аҙналап ямғырҙ...р яуа. Һал...ын елдәр(1) иҫә. Ҡоштар(1) йылы яҡтарға кит...ләр. Бе...ҙә ҡышлаусы ҡоштар ғына ҡала. Ҡу...ндар, тейендәр(1) һәм башҡа йәнлектәр(1) йөндәрен алыштыралар. Баҫыуҙарҙа уңыш(2) йыйыу тамамлана. Көҙ аҙағында т...ньяҡтан беҙгә ҡыҙылтүштәр(1) осоп кил...ләр.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Цифр менән билдәләнгән һүҙ төрҙәре буйынса эш төрҙәре башҡарығыҙ.

(1)- һүҙҙең күплек ялғауҙарын алып берлектә яҙығыҙ:

Яуап:_______________________________________________________________________

(2)- өлгө буйынса һүҙҙәрҙе төшөм килештә ҡуйып яҙығыҙ:

Яуап:ҡайынды,  ______________________________________________________________________

3. Парын табығыҙ:

4. Көҙгө  кейемеңде  һүрәтләүҙе дауам итегеҙ:

Минең көҙгө кейемем матур, ..., ... . Башҡа ....., аяҡҡа ....., өҫкә...... кейәм.

5.Өҫтәмә эш. Үҙең тураһында 3-4 һөйләм яҙ. _____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2 семестр.

Контроль эш №3.

1. Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Яҙғы каникулда.

    Быйыл ҡыш бик һал...ын булды. Тик яҙғы каникулда ғ...на  көндәр бер аҙ йыл...нды. Беҙ бер аҙна ял ит...ек. Был ваҡытты бушҡа үтк...рмәнек. Ҡар иреүен, йылғала боҙ китеүен, ағ...старҙың бөрөләнеүен күҙәттек. Башта ҡар аҡрын ирене. Төндә, иртәнсәк һәм кистәрен һыу...ҡ булды. Аҙаҡ туңдырмай башланы.

    Каникул көндә...ендә беҙҙең мәктәптең ике уҡыусыһы район үҙәгендә слетта булып ҡайтты. Беҙ бергәләп кино ҡараныҡ, ата-әсәләргә концерт күрһәттек, китаптар уҡын...ҡ. Каникул кү...елле үтте. Хәҙер яңы көс менән уҡый башланыҡ. Беҙ бөтәбеҙ ҙә яҡшы уҡыйбыҙ.

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Тексҡа 3 һорау  һөйләм төҙөгөҙ: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
3. Рәтте дауам итегеҙ:

Мин яҡшы уҡыйым.

Һин яҡшы ....... .

Ул ...

....

4. Өҫтәмә эш. Үҙеңдең каникулыңды һүрәтлә. _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Контроль эш №4

1. Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Джинсы

      Джинсы – кизе-мамыҡ туҡыманан тег...лгән тығыҙ салбар. Уны Леви уйлап табып, эш ке...еме итеп 1853 йылда  беренсе тапҡыр донъяға  сығ...рған. Тарихсыларҙың мәғлүмәттәре буйынса, тағы  ла итальян матрос...ары ҡаты киндер салбар кейгән. Ул елкән тегеү өсөн елкәнле флот  туҡымаһы булған.

    “Ыштан булһа, шундай булһын” - тип әйткән Дженес. Генуя ҡала...ында итальян һү...енән килеп сыҡҡан был исем. Унда елкән тегеү өсөн туҡыма етештергәнд...р.

    Шулай уҡ калын  һәм ҡаты  кизе-мамыҡтан яһалған туҡыманы Америк...ның Техас штатындағы көтөүселәр (ковбойҙар) кейгән.

   Ә х...ҙер джинсы бөтә төр халыҡтың төп һәм модалы кейеменә әүерелде. _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Күплектә–дар / -дәр аффикстары менән яҙылған исемдәрҙе айырып алығыҙ. Выберите существительные, образующие множественное число с:

1) көн

2) иртә

3) урман

4) малай

5) утын

6) ауыл

7) туған

8) уҡыусы

9) төн

 10) өҫтәл

4.Артыҡ һандарҙы табығыҙ.  Найдите лишние числительные:

1) ун  

2) егерме  

3) утыҙ  

4) ҡырҡ  

5) илле

           6) алтмыш

5. Хатаны табығыҙ. Найдите ошибку:

1) ағайым

2) һеңлем  

3) апайым  

4) ҡыҙым  

5) улымым  

6) инәйем

7) әсәйем

8) күршем

9) атайым

10) олатай

6 класс

№1

Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Иртән

   Һоҡланғыс й...йге иртә. Ҡыҙарып сыҡҡан ҡояш нур...арында, һарғылт йәшел тө..кә инеп, әкрен генә томан күтәрелде. Күҙ яуын алып, үл...н баштарында ысыҡ емелдәй, әйтерһең дә, аяҡ аҫтына һанһыҙ ынйы бөртөктәре һипкәндәр. Тәбиғәт әкренләп йоҡонан уяна. Ҡайҙалыр алыҫта һайыҫҡан шыҡырлағаны ишетелде.  У...а яуап ҡайтарғандай, ике тап...ыр кәкүк  тә саҡырып ҡуйҙы.

     Туғайҙан һанду...ас йыры ишет...лде. Шуны ғына к...ткәндәй, таллыҡта турғайҙар сутырлаша башланы. Бар тереклеккә ҡыуаныс һәм өмөт биреп, яңы яҡты к...н тыуҙы.

2) Һүҙҙәрҙе тәржемә итеп яҙығыҙ ;

Йәй, нур,томан, күҙ, тәбиғәт,кәкүк,йыр,һандуғас

3)Бирелгән һүҙҙәр менән һүҙбәйләнештәр төҙөргә;

Ҡояш,йәшел, турғай, яҡты, өмөт

4) Төрлө предмет, күренеш, төшөнсә атамаларын (кеше, әйбер, үҫемлек, хайуан, тәбиғәт күренештәре һ.б.) белдергән үҙ аллы һүҙ төркөмө нисек атала? Ул кем, нимә, ни, кемдәр, нимәләр һорауҙарына яуап бирә

1)Сифат

2)рәүеш

3)ҡылым

4)исем

Яуап;__________________________________________________________________

5) Бирелгән һүҙҙәрҙән һөйләмдәр төҙөп яҙығыҙ.

А) Көҙ, етте, алтын

Б) Ағас, һарғая, сентябрҙә, япраҡтары.

В)Быҫҡаҡлап, яуа, ямғыр.

Г)Ҡырау,төшә

№2

Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Ҡурай моңо.

  Ҡайҙандыр ҡур..й м...ңо ишетелә. Моң йөрәкт...ргә үтеп инә. Ҡ...штар ҙа, й...нлектәр ҙә, йыл...алар ҙа тынған. Ағас...ар әкрен генә тирб...леп ойоп ултыра. Урм...н с...скәләре лә ошо тәьҫиргә бирелг...н. Улар хат...а тын алыу...ан да туҡтағ...н кеүек.

    Ә һеҙ, балал...р, ҡур...й м...ңон тыңлағанығыҙ б...рмы?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2) Һүҙбәйләнештәрҙе тәржемә итергә

Ҡурай моңо, урман сәскәләре, йылғалар тынған, ҡоштар тынған.

3) Күплек ялғауҙарын өҫтәп яҙығыҙ

Дәфтәр, китап,һүҙ,уҡыусы, бала,башҡорт,алма,ҡала

4)ҡайһы юлда һүҙҙәргә ялғау дөрөҫ ҡушылмаған? Дөрөҫ яуапты яҙығыҙ.

1)балалар, бүлмәләр

2)уттар,уҡыусылар

3)ташлар,ағаслар

4)ҡәләмдәр,өҫтәлдәр

Яуап :________________________________________________________________________

5) Ҡылымдарҙы юҡлыҡ формала ҡуйып, күсереп яҙырға

Бара- бармай

Килә-

Уҡый-

Әҙерләй-

Ярата-

Уйнай-

Яуа-

Һөйләй-

Күрһәтә-

Ултыра-

Көтә-

№3

Контроль күсереп яҙыу

Ғинуар.

   Ғинуарҙа яңы йыл башлана. Ғинуар – беҙҙең Башҡортостанда иң һыуыҡ ай. Ыжғыр буранлы көндәр күп була. Әсе ел һыҙғыра, төндәрен ул олой, ҡоторона.

   Селдәр, ҡорҙар, һуйырҙар ҡалын ҡар аҫтына күмелгәндәр. Улар сатлама һыуыҡтарҙың уҙғанын көтәләр. Тик һайыҫҡандар, турғайҙар ғына көслө һыуыҡтарҙа ла соҡсоналар. Улар кеше йәшәгән урындарҙан аҙыҡ эҙләйҙәр. Ябалаҡ үткер күҙҙәре менән ҡар өҫтөн күҙәтә. Ҡар аҫтындағы өңөнән сыҡҡан сысҡанды һағалай.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1. Текстан ҡылымдарҙы табып аҫтына һыҙырға.

2. Һүҙбәйләнеш менән һөйләм төҙөргә

Мәктәп директоры,ап-аҡ ҡар,өй төҙөү,уҫал эт,буранлы көн, яңы йыл.

3. Буш нөктәләр урынына йы,йе ҡушымсаларын ҡуйып яҙығыҙ

Бы....л

Бе....к

Ҡы....ҡ

Те.....н

....лға

....лан

Му...л

4. Һүҙҙәрҙе тәржемә итергә

Ҡар бөртөктәре,ҡышҡы һыуыҡ, рәссам, буран, көн, сысҡан, төн

      5)Һорауҙарға  тулы яуап яҙығыҙ

А) Ҡар нимә эшләй?

Б)Ҡояш нимә эшләй?

В)Ел нимә эшләй?

Яуап;______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№4

Контроль күсереп яҙыу

Баҡсаһы һәм уның улдары.

    Бөгөн уҡыусылар мәктәп баҡсаһында эшләнеләр. Балалар сейә, ҡарағат төптәрен йомшарттылар. Улар кишер, сөгөлдөр түтәлдәрен утанылар. Мәктәп баҡсаһында мәк, астра, ләлә сәскәләре үҫә. Сабир, Әнисә һәм Гөлйөҙөм һыу ташынылар. Гүзәл менән Әлфиә түтәлдәргә һыу һиптеләр. Уҡыусылар тырышып эшләнеләр.

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2) Бирелгән һандарҙы һүҙ менән яҙығыҙ

8,56,64,71,83,97,100,202,2020

3) Ҡылымдарҙы үҙгәртегеҙ

Мин йәйҙе яратам

Һин йәйҙе.....

Ул йәйҙе....

Беҙ йәйҙе....

Һеҙ йәйҙе...

Улар йәйҙе....

5. Һүбәйләнештәрҙе тәржемә итегеҙ

Йәй көндәре

Китап уҡыйым

Сәскәле ялан

Йәйге каникул

Лагерҙа яҡшы

Тау башы

Тыуған ерем

Башҡорт егете

Ҙур ҡала

    7 класс

№1

1) Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Янғантау.

Респ...бликабыҙҙың Сала...ат районында Ян...антау шифаханаһы урынл...шҡан.

Унда ер а...тынан бер туҡтауһыҙ эҫе пар һәм газ сығ...п ята. Т...у 200 й...лдан ашыу ғалимдар...ың иғтибарын үҙенә йәлеп итә, л...кин әлегә тиклем ун..ң сере асылғаны юҡ.

Ян...антау шифаханаһында бы..ын ауырыуҙарын дауалай...ар. Тау янында Ҡорғаҙаҡ йыл...аһы аға. Был шишмә ҡышын да туңмай. Ундағы һыу...ың т..мператураһы й...л әйләнәһенә 16-18 градус була. Һ...уы шифалы: ашҡаҙан- эсәк һәм бөйөр ауырыуҙарын да...алау өс...н ҡулланыла.

2) Һүҙҙәргә күплек ялғауы ҡуйып яҙырға

Республика...

Район...

Шифахана...

Тау...

Йылға...

Шишмә...

Һыу...

Ашҡаҙан...

Бөйөр...

3)Һүҙҙәргә сифаттар өҫтәп яҙырға

Ел- көслө

Көн-

ямғыр-

урман-

япраҡ-

бала-

4)Һүҙҙәрҙән һөйләмдәр төҙөп яҙырға

А) Башҡортостан, еребеҙ,гүзәл,беҙҙең,тыуған.

Б)Матур,иҫ киткес,уның,тәбиғәте

В)Яратабыҙ,ата-бабалар,төгәйен,беҙ.

Г)Тырыш хеҙмәт,ҡыуандырырбыҙ,менән,Тыуған илебеҙҙе

5)Бирелгән һүҙҙәр менән һөйләм төҙөргә

Тау,ҡала,яҙам,уҡыйым

№2

1) Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Һаулыҡ.

        Тәбиғ...т косағында бер ҡурҡ...ныс булыуын иҫегеҙ...ән сығармағыҙ, ул-талпан.

        Талпандың ҡайһы берҙәре энцефалит й...ҡтора. Әгәр ул тәнегеҙгә ҡ...ҙалып өлгөрһә, ул урынға тәүҙә м...й йәки вазелин, йә кәрәсин, дегет, бенз...н һөртөгөҙ. 5-10 минуттан бөжәк тонсоға башлағас, уны һаҡ ҡына тартып сығарығыҙ. Урынын спирт, одеколон йәки йод менән эшкәрт...геҙ.

        Энцефалитты иҫкәртеү сараһын күр..ргә кәр...к. Вакцинаны ноябрь, декабрь айҙарында уҡ поликл...никала яһатырға б...ла.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2)Һүҙҙәрҙе тәржемә итегеҙ

Тыуған ер, тәбиғәт,боронғо ҡала, халыҡ,  тыныс тормош, быуат, ваҡыт, әкиәт, шишмә,ғаилә.еңеүсе,ҡотлау,милли уйын

 3)Бирелгән һүҙҙәр менән һөйләмдәр төҙөргә

1) Арала,уҡыусылар, улар,һеҙҙең

2)Спорт,Башҡортостан, иле,һөйөүселәр

3)Ҡала, матур,беҙҙең,бик.

4)Һүҙҙәргә күплек ялғауы ҡуйып яҙығыҙ

Уҡыусы,дәрес,Китап,алма,ут,ҡош,чемпион,эш,еңеүсе,беренсе,ил

№3

1) Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Ағиҙел.

А...иҙел- республик...быҙҙың иң ...ур йылғаһы. Урал тауы итәгенән башланып, ул Башҡортостан аша 1400 километр самаһы ер үтә һәм бик күп ваҡ йылғаларҙың һыуын үҙенә йыя. Ағиҙел буйында Белорет, К...мертау, М...ләүез, Салауат,  Иш...мбай, ...фө, Бөрө ҡал...лары теҙелгән.

А...иҙелдә параходтар, теплоходтар, баржалар, катерҙар й...рөй. Й...лғаның аҡ тулҡындарына, бейек ҡаяларына һоҡланмағ...н кеше юҡ. Бына нинд..й ул йыл...алар әсәһе А...иҙел!

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2)Һүҙҙәрҙе тәржемә итегеҙ, 3,4 һүҙ һайлап һөйләм төҙөп яҙығыҙ

Өләсәй,олатай,ағай,һеңлем,ҡустым,ул,ҡыҙ,ир,ҡатын,килен,әсәй,атай,дуҫ,ғаилә, апай

3)Һорауҙарға яуап бирегеҙ

1)Буш ваҡытта нимә эшләйһең?

2)ниндәй түңәрәктәргә йөрөйһөң?

3) Музыка тыңларға яратаһыңмы?

4) Һөйләм төҙөргә

Ҡыш,урамда,халҡын.

Ҡайтыуға, куп, ҡоштар, ҡалманы.

Беҙҙең, яҙылды,газета-журналдарға,ғаилә.

5)Һандарҙы һүҙҙәр менән яҙығыҙ

12,24,32,76,95,100,202,2020

№4

1) Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып, тексты күсереп яҙығыҙ.

Үҙе сәскә, ә үҙе сәғәт

Батыр менән Гөлнәз..рә урманға ...ләк йыйырға барҙы. Икеһе лә тырызын тултырырға тырышты.

-Ҡайта һалайыҡ, ям...ыр килә, - тине Батыр ҡапыл ғ...на.- Бына сәск...ләргә ҡара әле: бәпембә күҙ...әрен йомған, япраҡтары һәленеп төшкән, туҡранбаш башын эйгән.

Ыс...нлап та, тиҙҙән ҡойоп ямғыр яуа башл...ны.

-С...скәләр барометр кеүек икән дә! – тине Гөлнәзирә, ағас аҫтына йәшенеп.

-Улай ғына тиһеңме, сәскәләргә ҡарап ваҡытты ла белеп була. Мәҫәлән, ҡыңғырау сәскә таж япраҡтарын иртәнге етелә аса.  Ябай ғына к...ртуф сәскәһе лә – дөп-д...рөҫ сәғәт. Ул теүәл етелә асыла ла к...ндөҙгө өстә йоҡлай башлай.

        Я...ғыр нисек тиҙ килгән булһа, шулай ашығып китеп барҙы. Гөлнәзирә менән Батыр ҡайтырға сыҡты. Йәһәтерәк картуф с...скәһен ҡарарға ине: сәғәт нисә икән?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1)Хәрефтәр аҙашҡан.Уларҙы үҙ урынына ҡуйығыҙ,төрлө тҡҫтәр табырһығыҙ.

Лыҡҙы,ҡа,ккү,оһро,шәлйе,ааҡр,ыһра,ла

2)Айҙарҙың исемдәрен яҙығыҙ

Ҡыш айҙары;

Яҙ айҙары;

Йәй айҙары;

Көҙ айҙары;

2)Һүҙҙәргә куплек ялғау ҡуйыгыҙ

Ҡош,сәс,йөҙ,дуҫ,ағас,ҡарлуғас,мәктәп,ручка,уҡыусы,ҡул,күҙ

3)Рәүеш ниндәй һорауға яуап бирә?

1)Нимә эшләй? нимә эшләне?

2) ҡайҙа? Ҡасан? Нисек?

3)Нисә? Нисәнсе?күпме?

4)Ҡайһы юлда һүҙҙәргә ялғау дөрөҫ ҡушылмаған?

Дөрөҫ яуапты яҙығыҙ

1)балалар, бүлмәләр

2)көнләр,урманлар

3)таштар, ағастар

4)ҡәләмдәр,өҫтәлдәр

5)Предметтың эш-хәрәкәтен белдереүсе һүҙҙәр нисек атала?

1)исем

2)сифат

3)рәүеш

4)ҡылым

9 класс

№1

Контроль диктант

Исем серҙәре.

Кешенең исеме менән холҡо,яҙмышы араһында ниндәйҙер бәйләнеш барлығын боронғолар һиҙемләгән. Кешенең исеме уның үҙе тураһында күп нәмәләр һөйләй икән.

             Кешенең исемен үҙгәртеп, уның яҙмышын да үҙгәртергә була, тигән ҡараш бар. Мәҫәлән, римдар, яҙмыштары ниндәйҙер икенсе боролош алһын өсөн, исемдәрен баш түбән әйләндерелгән хәрефтәр менән яҙгандар.

             Чикаго табиптары раҫлауынса, исемдең кеше тормошона йоғонтоһо бик ҙур. Әгәр ул көлкөлө икән, кешенең бәләкәйҙән үк ҡаршы тороу позицияһына ҡуя. Бала үҙенә һәйбәт мөнәсәбәт өсөн көрәшергә тейеш була, һәм был уның холҡонда, психикаһында сағылыш таба. Инглиз терапевы Т. Уэстон билдәләүенсә, сәйер исемле кешеләр төрлө психик кәмселектәрҙән башҡаларға ҡарағанда йышыраҡ яфаланалар.

2.Һүҙҙәр менән һөйләмдәр уйлап яҙығыҙ

Болот, бал,он,был,эт, балалар,көҙ,көндәр.

3. Һөйләмдең баш  киҫәктәренең аҫтына һыҙығыҙ.

Ҡыҙарып ҡояш сығып килә. Күк томан күтәрелә.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

№2

Контроль күсереү. Нөктәләр урынына хәреф ҡуйып яҙырға.

“Ҡыш”

   Ҡа…ғайлыға ҡыш ҡапыл килде. Кис ваҡ ҡына я…ғыр яуып торҙо. Ел һалҡын түгел ине.

     Төндә һыуытып ебәрҙе. Дымлы ер өҫтө шаҡырлап туңды. Төньяҡтан һал…ын ел иҫте. Ул көсәйҙе, ас бүре кеүек олоно.

     Т…ң алдынан бур…н күтәрелде. Ер менән күк бергә тоташ…андай булды. Хатта күрше йорттарҙы ла күрерлек түгел ине.

     Кеш…ләр аптырап ҡалды. Ярты метрҙан артыҡ …ар яуған, һырындылар өйөлгән. Бына шулай ҡ…ш башланды.

2. Һүһьбәйләнештәрҙе тәржемә итегеҙ өҫ һүҙбәйләнеш менән һөйләмдәр уйлап яҙығыҙ .

Осенний день,дремучий лес, летняя погода, зимняя ночь, синяя тетрадь,хорошая погода,дальнее поле, вечерняя звезда, легкое облако, большое озеро, старшая сестра

№3

Котроль күсереү. Нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып яҙырға.

Тыуған төйәк

                 Июнь- й...лдың иң матур айы. Болон, туғайҙар гөрләп сәскә ата. Был айҙа Өфө ҡалаһына яҡын аҡландарҙа 40-тан ашыу сәскә төрөн күрергә мөмкин.

                 Йылға, күлдә өҫтөн ап-ак һәм һап-һары томбойоҡ сәскәләре ҡаплай.

                 Май, июнь – ҡоштарҙың бэ...ла сығарыу ваҡыты. Улар бал...ларына  ашарға ташып бер була. Мәҫәлән, бәләкәй  генә себен сәпсеге тәүлегенә 560 тапҡыр осоп, аҙык к...лтерә.
                Июндә күбәләктәр ...са. Бал ҡорто күс ай...ра.

                 Июнь - тәүге еләктәр айы. Иң тәүҙә ҡайын еләге б...шә.

  22 июнь – йыл эсендә иң оҙон көн һәм иң ҡыҫҡа төн. Бер нисә к...н шулай тиғеҙ тора, шунан йәйге к...н ҡыҫҡара башл...й

2. Һүҙҙәргә сифаттар өҫтәп яҙығыҙ.

1. Ел – көслө,  ...
2. Көн-...
3. Бала- ...
4.  Уҡытыусы-...
5. Әсәй-...

3. Ҡылымдарға синонимдар өҫтәп яҙығыҙ.

Йөрөү-

Шатланыу –

Күңелһеҙләнеү-

4. Һүҙбәйләнештәрҙе тәржемә итегеҙ

Туған мәктәбем

Хәйерле юл

Алтын бал

Ҡоштар оса

Ете мөғжизә

Ҡәрәҙле бал

Башҡортостан буйлап сәйәхәт

Ғорур атай

№4

Тест

1 дөрөҫ яуап һайлағыҙ.  Выберите один правильный ответ.

1. Как называется раздел, изучающий звуковой состав языка?

А) графика

Б) фонетика

В) лексика

Г) морфология

2. Какие буквы обозначают два звука?

А) ә, ө, ү, о

Б) я, е, ё, ю

В) у, ү, в, ы

Г) ҫ, ң, ь, ъ

3.  В каком слове количество букв совпадает с количеством звуков?

А) юлдаш

Б) таяҡ

В) янъялсы

Г) алъяпҡыс

4. Сколько букв в башкирском алфавите?

А) 33

Б) 42

В) 28

Г) 36

5. Какие слова отвечают на вопрос кем? (кто?)

А) эт, һыйыр

Б) күгәрсен, турғай

В) студент, атай

Г) китап, өҫтәл

6. На какие вопросы отвечает местно-временный падеж (урын-ваҡыт килеш)?

А) Кемдең? Нимәнең?

Б) Кемдә? Нимәлә?

В) Кемде? Нимәне?

Г) Кемдән? Нимәнән?

7. На какие вопросы отвечает притяжательный падеж (эйәлек килеш)?

А) кемдең? нимәнең?

Б) кемгә? нимәгә?

В) кемде? нимәне?

Г) кемдән? нимәнән?

8. В каком ряду даны имена существительные в исходном падеже (сығанаҡ килеш)?

А) эштән, баҙарҙан, Өфөнән

Б) эштә, баҙарҙа, Өфөлә

В) эштең, баҙарҙың, Өфөнөң

Г) эшкә, баҙарға, Өфөгә

9. Как называются эти слова: матур, һылыу, сибәр, гүзәл, ҡупшы?

А) синоним

Б) омоним

В) антоним

Г) дөрөҫ яуап юк

10. Найдите антоним: йылы

А) һалҡын

Б) тоҙло

В) эҫе

Г) тоҙһоҙ

11. Укажите слово во множественном числе:

А) утыҙар

Б) ҡыҙҙар

В) баҙар

Г) ҡаҙар

12. Какое окончание множественного числа добавляется к слову баҡса?

А) -тар

Б) -дар

В) -лар

Г) -ҙар

13. Что обозначают прилагательные (сифат)?

А) предметтың атамаһын

Б) предметтың эшен

В) предметтың иҫәбен  

Г) предметтың билдәһен

14. Прилагательные (сифат) отвечают на вопросы:

А) Кем? Нимә? Ни?

Б) Ни эшләй? Ни эшләргә?

В) Ниндәй? Ҡайһы?

Г) Нисә? Нисәнсе?

15. Укажите где все слова являются прилагательными:

А) ҙур, йәш, аҡ

Б) матур, тиҙ, оло

В) ул, һыуыҡ, матур

Г) ҡара, килә, буш

16. Где допущена ошибка?

А) 21- егерме бер

Б) 303- өс йөҙ өс

В) 64- ҡырҡ алты

Г) 604- алты йөҙ дүрт

17. Укажите простые числительные (ябай һандар).

А) Ун биш, алты

Б) ете, мең

В) һикһән ике, йөҙ

Г) өс йөҙ, миллион

18. Укажите время глаголов: уҡый, яҙа, килә.

А) үткән заман

Б) хәҙерге заман

В) киләсәк заман

Г) дөрөҫ яуап юҡ

19. Укажите глаголы в прошедшем времени (үткән заман)

А) килә

Б) киләсәк, килер

В) килде, килгән

Г) дөрөҫ яуап юҡ

20. Найдите ошибку в переводе.

А) Һеңле-сестренка, олатай-дедушка, ейән-семья

Б) ағай-брат, өләсәй-бабушка, ҡыҙ-девочка

В) атай-отец, малай-мальчик, бала-ребенок

Г) әсәй-мать, ҡусты-братишка, ҡыҙ-девочка

Ключ к тесту