Күчереп язу өчен текстлар
материал на тему

Беренче сентябрь.

Бүген зур бәйрәм!

        Бераз тын калды

Иркен болыннар, кырлар, урманнар.

Шаулап, гөр килеп,

Җанлы ямь биреп,

Җиргә нур сибеп балкый урамнар.

Бүген куанып, чәчәкләр тотып,

Мәктәпләренә бара балалар.

Белем чишмәсе – мәктәп юлының

Кая илтәсен беләләр алар. (36 сүз.)

(Мөнир Мазунов.)

Безнең бакча.

  Безнең авыл тау буенда утыра. Ерак түгел бер инеш бар. Балык күп анда. Эссе көннәрдә

         без шул инештә су керәбез.

Мәктәп янында бакчабыз бар. Анда алмагачлар, чияләр үсә.Аларны утырткан малайлар һәм кызлар Инде укып чыкканнар.

Әнә яшелчә-җимеш бакчасы. Анны без утырттык, үзебез үстерәбез. Быел кәбестә, кыяр, суган, помидор бик яхшы үсә. (53 сүз.)

                                                                                                                                           (Г. Бакировтан.)

Ябалак.

Без урманда ябалак таптык. Ябалакның канаты имгәнгән. Ул оча алмый. Без ябалакны өйгә алып кайттык. Ябалактан тавыклар курыктылар. Ишек алдының бер почмагына ябалакка оя ясадык. Аңа ашарга, эчәргә бирдек. Ул бик тиз терелде. Ябалакта үзгәреш күренә башлады. Ябалакның иреккә чыгасы килде.

Караңгы төште. Без ябалакны иреккә очырдык. (47 сүз.)

                                                                                                           («Салават күпере» журналыннан)

Эз.

Зөфәр белән Мөнир чаңгы шуарга чыктылар. Алар урман эченә керделәр. Кар өстенә алар куян эзе күрделәр. Эз бара-бара да куаклар  арасына кереп югала. Аннан өрәңге агачы янына килеп чыга. (29 сүз.)

(Гариф Ахунов буенча.)

Кышкы уеннар.

            Туган якка кыш киде. Җирне йомшак кар каплады. Балалар мәктәптән кайты. Алар урамга чыктылар. Балалар кар тәгәрәтеләр. Алар бергәләп кар бабай ясарга хәзерләнәләр. (22 сүз.)

Кышкы урман.

       Урман кайбер хайваннарны салкыннан саклый. Аюны көздән үк караңгы өненә кертә. Куянны ак көрт эченә яшерә. Көртлекләр тирән кар эченә чумалар. Ә ач бүрене урман кызганмый. Ул төн буе чаба. Үзенә азык эзли. (33 сүз.)

(Гарәфи  Хәсәнов буенча.)

Куян.

     Кышка ерак калмады. Куян кыска һәм соры йонын койган. Аңа озын йон үсә башлаган.Ул аякларына ак итек кигән кебек күренә.

      Үзәк өзгеч суык һәм ачлык килә. Ерткыч җәнлекләр тынычлык бирмиләр. Куянны йөгерек аяклары коткара. (35 сүз.)

(

Туган авыл.

Тау башына салынгандыр безнең авыл,

Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул;

Авылыбызның ямен, суы тәмен беләм,

Шуңа күрә сөям җаным, тәнем белән. (23 сүз.)

(Габдулла Тукай.)

Урман тургае.

        Урман тургае туган ягына иртә кайта. Кыш калын тунын салырга өлгерми,тургай инде чишмәдәй челтери башлый.

       Җәйге төндә урман тургаен агач башында күрә алмассың. Ул зәңгәр күктән табигатьне мактап җырлар. (32 сүз.)

(Гарәфи  Хәсәновтан.)

                                                               Җәйге яңгыр.

  Яңгыр туктамады. Күк ачылды. Тагын кояш чыкты. Балалар урамга ташландылар. Яңгыр суларында уйнарга тотындылар. Үләннәр, чәчәкләр, яфраклар җанланды. Яңгыр тамчылары, кояш нурларында, ялтырап уйнадылар. (24 сүз.)

                                                                Башкала.

 Казан – Татарстанның башкаласы. Казан шәһәрендә миллионнан артык кеше яши.  Анда метро ачылды. Казан урамнарында автобуслар, трамвайлар, троллейбуслар йөри. Казан бик зур һәм матур шәһәр. Казанда заводлар күп. (27 сүз.)

                                                                    Авылда.

Җәйге каникуллар башланды. Равил белән Вәсимә авылга дәү әниләренә кунакка килде. Дәү әниләре аларны шатланып каршы алды. Балалар авылда Вилдан һәм Сәвия белән дуслаштылар. Вилдан белән Сәвия яңа дусларына авыллары турында сөйләделәр. Равил һәм Вәсимә аларның сөйләвен рәхәтләнеп тыңладылар. (39 сүз.)

                                                                Җанварлар.

Кыргый җанварлар кышны төрлечә уздыра. Аю кыш буе йоклый. Бүреләр аю өне янына якын да килеп карамыйлар. Алар аю уяныр дип курка. Тиен җәй көне азыкны күп итеп әзерли. Кышын ул шул азык белән туена. (35 сүз.)

                                                              Йомран.

Йомран – кызык җәнлек. Җәй һәм көз буе кимерә, май җыя. Кыш җитә башласа, күзләрен йокы баса. Ул оясына тыйтаклый. Кышын йоклап үткәрә. Өнен каплый. Йокыга тала. (28 сүз.)

                                                              Безнең гаилә.

 Без гаиләдә бик тату яшибез. Әткәй фермада атлар карый. Әни бозау карый. Бабай йорт хайваннарын ашата. Безнең әби өй эшләрен карый. Абый урман саклый. Апа алтынчы сыйныфта укый. Мин икенче сыйныфка йөрим. Без, мәтәптән кайткач, әби белән бабайга булышабыз. (39 сүз.)

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.

Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын Сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар. (42 сүз.)

                                              Файдалы яшелчәләр.

 Яшелчәләр витаминнарга бай. Шуңа күрә яшелчә бик файдалы азык. Яшелчә ашаган кеше сәламәт була.

Безнең бакчада кишер, бәрәңге үсә. Яшелчәләрне яхшылап юып ашарга кирәк. (27 сүз.)

Игелекле бала.

 Олы юл чатында таякка таянган бер бабай тора. Юлның икенче ягына чыгу аңа бик читен. Шулвакыт укучылар күренә. Аларның берсе бабай янына килә дә аңа юлны аркылы чыгарга булыша. Бу бала ярдәмчел булып үскән. Аңа бабай рәхмәт әйтә. (37 сүз.)

                                                                                Каен.

 Каен агачы бик матур. Аның ак кәүсәсе ерактан ук күренә. Каенның бөресе дә бик файдалы. Аны җыеп аптекага тапшыралар. Аптекада каен бөресеннән дару ясыйлар. (24 сүз.)

                                                                   Сыерчык.

 Тәрәзә каршында юкә агачы үсә. Анда сыерчык оясы куелган. Ул ояга ел саен сыерчыклар очып кайта. Алар быел да кайтырлар. Сыерчыклар, мамык җыеп, оя ясарлар, бала чыгарырлар. (27 сүз.)

                                                                        Аю.

 Каюм белән Юлдаш урманга киттеләр. Урманда аю яши. Балалар юлның икенче ягында аю күрделәр. Аю юкә агачлары арасына кереп югалды. (20 сүз.)

                                                                       Юкә.

Җәй. Безнең бакчада юкә агачы үсә. Юкә агачы ак чәчәк ата. Чәчәкләр хуш ис тарата. Бал кортлары чәчәкләрдән бал җыя. Юкә балы бик тәмле һәм файдалы. (26 сүз.)

                                                              Чыршы бәйрәме.

Тиздән чыршы бәйрәме җитә. Без бик матур чыршы сатып алдык. Кич белән чыршыны бизи башладык. Чыршының югары очына йолдыз куйдык. Ботакларына конфетлар, уенчыклар элдек. Куян белән төлкене чыршы төбенә бастырдык. (30 сүз.)

                                                            Чыршы күркәсе.

Чыршы күркәсе урмандагы җәнлекләргә азык булып тора. Көзге запасы беткән арада, тиен дә күркә чемченә башлый. Ул чыршы бөресен дә ашый. Көн бик салкын булса, йомшак койрыгын ябынып, өнендә тик ята. (29 сүз.)

                                                                      Юлда.

 Көн аяз. Кояш нурларында карлар җемелди. Төнлә атлар яхшы ял иткән. Без тирә-якны күзәтеп барабыз. Менә безнең чана яныннан гына куян чабып узды. Ул шундук чыршылар арасына кереп яшеренде. (29 сүз.)

                                                                 Урманда яз.

Ак каеннар язга шатлана. Кәүсә буйлап татлы су агыза. Ул суны тукраннар татыды. Күк песнәкләр бал кебек тәмле суны эчтеләр. Алар кунак булды.

Яшел чирәм күренә башлады. (27 сүз.)

                                                      Туган ягым кышы.

Декабрь ае кышны башлап җибәрә. Җиргә  ап-ак җәймә җәя. Ул агачларны ак шәлгә төрә. Елгаларны көмеш боз белән каплый.

Кыш бабай тәрәзәләрне дә матур бизәкләр белән бизи. Биек кар таулары өя. Шома шугалаклар ясый.

                                                                         Болыт.

 Кечкенә ак болыт зур бер болытка әйләнде. Ул үзенең бер канаты белән кояшны каплады. Идел болытны үзенә таба тартты.

Кайдандыр тонык тавыш белән күк күкрәде. Тагын кабатланды. Яшен ялтырады. Бик көчле яңгыр булачак. (33 сүз.)

                                                                        Укучылар.

 Бүген Мәхмүт бишле билгесе алды. Ул шигырьне оста сөйләде. Ләйсән рәсемне бик матур ясады. Сания апа аңа да бишле билгесе куйды. (21 сүз.)

                                                                                              Җәй.

     Ямьле җәй җитте. Кояш кыздыра. Агачлар яшел төскә керде. Хәтфә чирәм күтәрелде. Урманнарда кошлар сайрый. Анда ал, сары, зәңгәр, кызыл чәчәкләр үсә. Балалар урманга килделәр Кызлар чәчәк бәйләмнәре җыя. Малайлар туп уйныйлар.(32 сүз)

                                                                          Май.

 Ямьле җәй җитте. Җир өстен яшел үлән каплады.Агачлар яфрак ярды. Кошлар кайта башлады. Урманда җиләкләр пешә. Малайлар күлдә балык тоталар. (21 сүз)

                                                                                      Күл.

             Менә болын. Болында күл бар. Күл буе матур. Анда камышлар үсә. Күлдә үрдәкләр йөзә. Балык күп була. Күл буена малайлар балык тотарга йөриләр. (24 сүз.)

                                                                       Авылда.

Рөстәм җәй көне әнисе белән авылга әбиләренә кунакка килде. Аның әле авылда булганы юк иде. Әбисе Рөстәмне бик шатланып каршы алды. Ул аны тәмле ашлар белән сыйлады. Рөстәмгә авылда бик ошады. (31 сүз.)

                                                                Акбай коткарды.

 Җәй көне иде. Айрат күлгә балыка китте. Аңа Акбай да иярде. Айрат балык тота башлады. Менә бер зур балык эләкте. Аны алганда Айрат суга егылды. Йөзә белми иде ул. Бата башлады. Ул кычкырды. Акбай аны ярга алып чыкты. (36 сүз.)

                                                                            Чыпчык.  

Көн бик салкын. Марат урамга чыкты. Аның күзе өй янындагы агачка төште. Агач төбендә бер чыпчык ята иде. Чыпчык ачлыктан хәлсезләнгән, туңган. Марат чыпчыкны кулына алды, өйгә алып керде. Чыпчык  кышын өйдә яшәде. Яз көне Марат кошны иреккә җибәрде. (39 сүз.)

(«Салават күпере» журналыннан)

                                                               Көз көне.

 Җәй узып китте. Яңгырлы көз җитте.Үләннәр саргайды, яфраклар коела. Күчмә кошлар җылы якларга очып киттеләр. Төссез һәм соры көннәр башланды. (21 сүз.)

                                                                              Кышкы көн.

               Көзге көннәр үтте. Кыш башланды. Кошларның күбесе җылы якка китте. Кайберләре бездә кышлый. Әнә безнең урманнар. Анда кошлар яши. Балалар кошларга җимлекләр ясый. Яз җиткәч кошлар безне җырлар белән шатландырыр. (30 сүз.)

                                                               Дуслар.

Наилә, Җәмилә һәм Энҗе дус кызлар. Җәй көне алар бакчада эшлиләр. Наилә су ташый. Җәмилә түтәлләргә су сибә. Энҗе җиләкләр җыя. Эш беткәч, алар бергә ял итәләр. (27 сүз.)

                                                                                  Паркта

. Туган ягыбызга кыш килде. Балалар парка килделәр. Җиргә ак кар ява. Марат чана шуа. Гүзәл чаңгы алды. Алар шуарга өйрәнә. Балаларга бик күңелле. (23 сүз)

                                                                         Аю.

 Каюм белән Әюп урманга барды. Малайлар җиләк җыя башлады. Еракта алар аю күрделәр. Балалар юкә агачы артында качып тордылар. Аю урман эченә кереп югалды. (25 сүз.)

                                                                 Яңгыр.

Кичке якта каяндыр соры болытлар чыкты. Өре яңгыр тамчылары төшә башлады. Болытларны орып яшен яшьнәде. Башта эре  тамчылар төште. Аннары яңгыр чиләкләп коярга тотынды. (24 сүз.)

                                                                             Тиен.

Тиен урманда яши. Ул чикләвек ярата. Җәен кышка азык әзерли. Күп итеп чикләвек җыя. Гөмбә киптерә. Кыш көне тиен агач куышында яши. (22 сүз.)

                                                                Кышкы көн.

Салкын кыш килде. Бөтен җирне ак кар каплады. Балалар урамга чыкты. Кулларында көрәк, чиләк. Алар кар тавы ясадылар. Аңа су сиптеләр. Икенче көнне таудан чана шудылар. (26 сүз.)

                                                                       Карга.

         Берзаман карга бик сусады. Ул бер чүлмәк янына килде. Су чүлмәк төбендә генә иде. Карганың борыны суга җитмәде.

Менә карга чүлмәккә вак таш сала башлады. Чүлмәктәге су өскә күтәрелде. Карга чүлмәктән су эчте. (32 сүз.)

Бүген Фәрит бишле алды. Ул шигырьне оста сөйләде. Мансур рәсемне бик матур ясады. Дания апа аңа бишле куйды.Айрат үзенең апасы Илсөяр белән бакчага чыкты. Бакчага Равил да чыккан иде. (29 сүз.)

                                                                      Көз.

     Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.

                                                                      Көз.

Әле генә ямьле җәй иде. Урманда кошлар җыры гөрли иде. Бөдрә чәчле каеннар җилфердәп тора иде.Хәзер дөнья тынып калды. Көз килде. Ул каен яфракларын сары буяуга манып китте. Җил сары яфракларны җиргә койды. Каен ялангач калды. Кошлар ерак илләргә китеп баралар.