Әдәбияттан теоретик төшенчәләр
учебно-методический материал (8 класс) по теме

Нәзәри (теоретик) төшенчәләр

Повесть – чәчмә әсәр. Повестьта бер төп сюжет сызыгы  һәм берничә  ярдәмче сюжет сызыгы. Повесть хикәягә караганда киңрәк. Вакыйгалар, күренешләр, язмышлар күләмле, вакыт һәм урын ягыннан киңрәк үлчәмле була.

Композиция – әсәр өлешләренең урнашу тәртибе.

Сюжет – вакыйга – хәлләр яки кеше холкы характерының үсү-үзгәрү тарихы. Ул  тарихи, реаль яки автобиографик була.   

Әдәби әсәрнең сюжет элементлары:

Пролог - әсәрдә сөйләнәчәк тарихтан бик күпкә элек булган вакыйгаларны ниндидер максат белән әсәр башында сөйләп кую дип атала.

Экспозиция- конфликтны барлыкка китерүче сәбәпләр, аның алшартлары белән таныштыру;

Төенләнеш – конфликтның башлану ноктасы;

Вакыйгалар үстерелеше- конфликтның зураюы, тирәнәюе, аны чишәргә омтылышлар ясау;

Кульминация – әсәрдәге вакыйгаларның , көрәшнең иң югары ноктасы;

Чишелеш – конфликтка нокта куелу, проблеманың хәл ителүе, я конфликтның юкка чыгуы, я чишелү алмаслыгын күрсәтү;

Эпилог -  соңгы нәтиҗә, геройларның алдагы язмышларын хәбәр итү яки автор мөнәсәбәтен ачу.

Мөнәҗәт (гарәпчәдән) – ялгызлыкта үз-үзең белән сөйләшү, Аллаһы Тәгаләгә мөрәҗәгать итү, ялварып ярлыкауны сорау дигәнне аңлата, дини–интим эчтәлекле әсәр. Шактый борынгы заманнардан ук татар язма әдәбиятының һәм халык иҗатының үзенчәлекле жанры булып формалаша.