Тел турында күренекле кешеләр фикере.
методическая разработка на тему

Тел турында күренекле кешеләр фикере

Без - татарлар, телебез - татар теле, мөстәкыйль һәм төзек кагыйдәле камил тел ул.

(К.Насыйри)

Кечкенәдән үк күңелемә урнашкан җырулар сөймәкемнән миндә туган телебезне сөю тугъды. Әгәр миңа җырулар ярдәм итмәсә, мин соң... туган телебезне сөймәк кеби бер олугъ нигъмәткә малик була алыр идеммени? Яшәсен халык әдәбияты, яшәсен туган тел!

(Г.Тукай)

Халыкның теле - аның рухи тормышының иң яхшы, беркайчан да шиңми, мәңге яшәреп тора торган иң матур чәчәге. Телдә халык һәм аның Ватаны җанлы рәвештә гәүдәләнә, телдә халыкның бөтен рухи тормышының тарихы чагыла.

(К.Ушинский)

Милли тел язмышы ул - милләт яшәешенең нигезе. Телнең зәгыйфьләнә баруы ул - милләтнең юкка чыга баруының күрсәткече. Милләт ул - теле булган халык.

Милли тел язмышы ул - милләт язмышы, аның яшәеш, үсеш формасы, милләтнең сакчысы да, аның киләчәгенең гарантиясе дә. Кешелек әле милләтнең төп таянычы булган, йөрәк парәседәй нечкә, кадерле башка төр могҗизаны уйлап тапмаган, таба да алмас, бу бөек көчне бернәрсә дә алыштыра алмый. Чыгышы белән татар булса да, үз телен белмәгән, шул ук вакытта үз халкын яраткан, аны сөйгән кеше дә милләтнең сакчысы, аның үсешенә өлеш кертә алган зат була алмый...

И туган телем, мөкатдәс моңым, яшәешемнең бөек мәгънәсе булган могҗизам!

(Ә.Кәримуллин)

Тел ул - бөтен халык казанышы, меңнәрчә, миллионнарча кешеләрнең күп гасырлык иҗат җимеше. Шуңа күрә дә телгә карата башбаштаклык кылырга, аның белән саксыз эш итәргә, аны үзенә ошаганча бозарга беркемнең дә хакы юк.

Тел - халыкның, милләтнең иң беренче, иң әһәмиятле билгесе. Тел бетсә, ул телнең иясе булган халык та, милләт тә югала. Шуның өчен дә туган телен кадерләп саклау, үстерү, аның сафлыгы, матурлыгы өчен көрәшү - мәдәниятле, зыялы һәр кешенең изге бурычы.

(Р.Йосыпов)

Туган телгә мәдхия

Әй син, телем, туган телем, тамыр телем.

Җир астыннан тарих серен табар телем...

Әй син, телем, рәхәт телем, авыр телем.

Телне тешләп канатырлык сабыр телем...

Синең белән рәхмәт укыйм, теләк телим.

Җырга салып сине, милли көйләр көйлим.

Табындагы икмәгем күк телем-телем.

Табынам сиңа, синсез бер тәм тоймас телем...

Әй син, телем, айлы төнем, якты көнем.

Әремнәрдән әче, балдан татлы телем.

Сине саклап калыр өчен, күпме белем

Кирәклеген аңладым мин, белдем бүген...

                                                   (Л.Шагыйрьҗан)

Туган тел

Һәр галимнең, һәр шагыйрьнең сүзе

Җитсен иде һәрбер күңелгә;

Җилләр, сулар тавышы шикелле үк,

Үзләренең асыл телендә.

Бу дөньяның төсен, ямен, зәүкын

Кем аркылы, ничек белдем мин?

Бишектә үк мине өйрәтүчем,

Туган телем - бәгърем, син ул, син!

Рәхмәт сиңа, рәхмәт, тәрбиячем,

Һәрнәрсәнең асыл мәгънәсен

Син аңлаттың миңа, туган телем,

Син өйрәттең миңа һәммәсен.

            (Х.Туфан)

*****

Күзләремне ачты минем,

Иркәләде үз телем.

Үз телем яктыртты юлны,

Үз телем бирде белем.

Үз телеңне сөймәгәндә,

Ярты ул алган белем.

Канатсыз коштай буласың,

Белмәсәң ана телен.

Сандугач язын сагынып

Кайтса да туган илен,

Үз көен онытса әгәр,

Аны назламас идем.

(М.Аитова)

Туган тел хакында

Тел ачылгач әйтә алсаң: "Әни!" - дип,

Тел ачылгач әйтә алсаң: "Әти!" - дип,

Күзләреңә яшьләр тыгылмас,

Туган телең әле бу булмас.

Соң минутта әйтә алсаң: "Әни!" - дип,

Соң минутта әйтә алсаң: "Әти!" - дип,

Күзләреңә яшьләр тыгылыр,

Туган телең әнә шул булыр.

                                                     (Зөлфәт)

                Тел турында татар халык

                мәкальләре һәм әйтемнәре

* Сүз - бер көнлек, тел - гомерлек.

* Тел - ананың теләге,

Тел - ананың баласына иң кадерле бүләге.

* Бер телдә ун хикмәт,

Ун телдә йөз хикмәт.

* Тел белмәгән теленнән абыныр.

* Телгә сак бул!

* Тел дигән дәрья бар,

Дәрья төбендә мәрҗән бар.

Белгәннәр чумып алыр,

Белмәгәннәр коры калыр.

* Телне каләм саклый.

* Тел - күңелнең көзгесе.

* Теле юкны тигәнәк талар.

* Телләр белгән - илләр белгән.

* Тел ташны эретә.

* Кеше күрке - йөз,

Йөзнең күрке - күз,

Уйның күрке - тел,

Телнең күрке - сүз.

* Инсафлының теле саф.

* Туган телем - иркә гөлем,

Киңдер сиңа күңел түрем,

Туган телем - үз телем,

Туган илем - үз көнем.

“Татарча да яхшы бел,

Урысча да яхшы бел.

Икесе дә безнең өчен

Иң кирәкле, затлы тел.

         Татарчасы – туган тел,

Безгә газиз булган тел.

Атаң – анаң, әби – бабаң

Сине сөя торган тел.

 Тел кешене дус итә,

          Бер – беренә беркетә.

          Бел, балам, син рус телен

          Һәм онытма үз телең!

Дөньяда иң – иң матур ил -  

Ул минем туган илем.

Дөньяда иң – иң матур тел –

Ул минем туган телем.

Иң изге хисләремне  мин

Туган телдә аңлатам.

         Шуңа күрә туган телне

Хөрмәтлим мин, яратам.