Олимпиады по башкирскому языку
учебно-методический материал на тему

Рауил Бикбаевтың ижады буйынса үткәрелгән олимпиада һорауҙары:

1. Тыуған ере:

а) Ырымбур өлкәһе Төйлөгән районы Дәүләтҡол ауылы;

б) Башҡортостан республикаһы Көйөргәҙе районы Ҡалта ауылы;

в) Ырымбур өлкәһе Покровка районы Үрге Ҡунаҡбай ауылы.

2. Р. Бикбаев ҡасан тыуған:

а) 1932 йылдың 12 февралендә;

б) 1938 йылдың 12 декабрендә;

в) 1928 йылдың  10 апрелендә.

3. 1953 – 1956 йылдарҙа Р. Бикбаев:

а) Ғәбдерәфик ауылы мәктәбендә уҡый;

б) Өфөләге тарих, тел һәм әҙәбиәт институты аспирантураһында уҡый;

в) Аҡ-Булаҡ педагогия училищеһында уҡый.

4. СССР Фәндәр академияһының Өфөләге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты аспирантураһында уҡыған йылдары:

а) 1962 – 1965 й.;

б) 1953 – 1956 й.;

в) 1963 – 1966 й.;

5. 1995 йылда Р. Бикбаев:

а) Башҡортостан Яҙыусылар союзы идараһының рәйесе итеп һайлана;

б) Филология фәндәре докторы тигән ғилми дәрәжәгә өлгәшә;

в) Халыҡ шағиры исеменә лайыҡ була.

6. 1962 йылда «Ағиҙел» журналында тәүге поэмаһы донъя күрә:

а) «Дала офоҡтары”исемле;

б) “Вокзал исемле”;

в) “Ҡош юлы” исемле.

7. Хәҙерге ваҡытта Р. Бикбаев :

а) Филология фәндәре кандидаты;

б) әҙәбиәтсе-ғалим;

в) яҙыусылар союзы ағзаһы;

г) халыҡ яҙыусыһы;

д) халыҡ йырсыһы;

е) Салауат Юлаев исеменләге премия лауреаты;

ё) Халыҡ шағиры;

ж) Ғәлимов Сәләм исемендәге премия лауреаты.

з) Башҡортостан Яҙыусылар союзы идараһының рәйесе

8. Улар Рауил Бикбаев менән осрашҡан :

Яҡташыбыҙ

Рауил ағай Бикбаевтың тыуыуына  75 йәш!

Шағир тураһында Һеҙ нимәләр беләһегеҙ,

үҙегеҙҙе тикшереп ҡарағыҙ

1. Тыуған ере:

а) Ырымбур өлкәһе Төйлөгән районы Дәүләтҡол ауылы;

б) Башҡортостан республикаһы Көйөргәҙе районы Ҡалта ауылы;

в) Ырымбур өлкәһе Покровка районы Үрге Ҡунаҡбай ауылы.

2. Р. Бикбаев ҡасан тыуған:

а) 1932 йылдың 12 февралендә;

б) 1938 йылдың 12 декабрендә;

в) 1928 йылдың  10 апрелендә.

3. 1953 – 1956 йылдарҙа Р. Бикбаев:

а) Ғәбдерәфик ауылы мәктәбендә уҡый;

б) Өфөләге тарих, тел һәм әҙәбиәт институты аспирантураһында уҡый;

в) Аҡ-Булаҡ педагогия училищеһында уҡый.

4. СССР Фәндәр академияһының Өфөләге Тарих, тел һәм әҙәбиәт институты аспирантураһында уҡыған йылдары:

а) 1962 – 1965 й.;

б) 1953 – 1956 й.;

в) 1963 – 1966 й.;

5. 1995 йылда Р. Бикбаев:

а) Башҡортостан Яҙыусылар союзы идараһының рәйесе итеп һайлана;

б) Филология фәндәре докторы тигән ғилми дәрәжәгә өлгәшә;

в) Халыҡ шағиры исеменә лайыҡ була.

6. 1962 йылда «Ағиҙел» журналында тәүге поэмаһы донъя күрә:

а) «Дала офоҡтары”исемле;

б) “Вокзал исемле”;

в) “Ҡош юлы” исемле.

7. Хәҙерге ваҡытта Р. Бикбаев :

а) Филология фәндәре кандидаты;

б) әҙәбиәтсе-ғалим;

в) яҙыусылар союзы ағзаһы;

г) халыҡ яҙыусыһы;

д) халыҡ йырсыһы;

е) Салауат Юлаев исеменләге премия лауреаты;

ё) Халыҡ шағиры;

ж) Ғәлимов Сәләм исемендәге премия лауреаты.

з) Башҡортостан Яҙыусылар союзы идараһының рәйесе

8.Тәүге  шиғырын ҡасан яҙа-

9.Иң беренсе китабының исеме -  

10.  «Йәншишмәбеҙ  ошо тупраҡта» шиғырында иҫкә алынған тарихи шәхестәр -  ______________________________________

11. Хат жанры менән яҙылған шиғырҙары

______________________________________________________________________________________________________________

12.   «Һыуһаным  -  һыуҙар бирегеҙ » 1987 -1988  поэмаһында ниндәй проблема күтәрелә

1) йәмле  түгел Ағиҙел буйҙары, тәмле түгел  хәҙер Ағиҙел  һыуҙары

2) Урал урмандарының һирәгәйеп, ҡарағай  урмандарының  ҡырылыуы

3)башҡорт ҡорттарын, солоҡтарын аҫрар ҡарағайҙар ярым юҡҡа сыҡҡан

4)сал Урал тәбиғәте, боронғо сәнғәт ҡомартҡыһы – Шүлгәт  мәмерйәһе яҙмышы

5)матурлыҡ үҙе лә яҡлауға мохтаж, матурлыҡты кеше генә ҡотҡара алыр

6)Хаҡлыҡ, ғәҙеллек  ҡасан тантана итер, кешеләр ысын бәхеткә тейенер

Тәбиғәт байлығы менән аяуһыҙ ҡыланыу  тәбиғәт  йәмен генә бөтөрөп, тау-урмандарын яланғасландырып , йылға, күлдәрен  һайыҡтырып    йә киптереп кенә ҡалмай, әҙәм күңелдәрен дә ҡорғаҡһыта, үҙҙәрен ғәмһеҙ бәндәләргә әйләндерә  - шулары  өсөн нығыраҡ бошона  һәм борсола шағир. 

13.Тәүге шиғырҙар йыйынтығы

1)  “Ҡош юлы» 1967

2)  “Дала офоҡтары” 1964

3)  “Ғүмер уртаһы”  1970

14.  «Халҡыма  хат»   шиғырында ниндәй проблема күтәрелә

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15.Улар Рауил Бикбаев менән осрашҡан :

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Башҡортостандың  халыҡ шағиры

Рәшит Ниғмәтиҙең

(Рәшит Ниғмәтулла улыНиғмәтуллин)

тыуына 105 йыл (1909 – 1959)

1909 йылдың  9 февралендә Һамар өлкәһе Диңгеҙбай ауылында

ярлы крәҫтиән ғаиләһендә тыуған.

Лирик шағир.Төп темаһы- кешеләрҙең үҙ Ватанына, тыуған иленә булған һөйөү   тойғоларын сағылдырыу.

1959 йылдың   26 февралендә «Башҡорт АССРның халыҡ шағиры»

тигән маҡтаулы исем бирелә

Башҡорт теле буйынса олимпиада һорауҙары:

1. Мәҡәлдең мәғәнә үҙенсәләген аңлат, оҡшаш мәҡәл яҙ (мәҡәл – балл):

  « Туған телен һөймәҫ  туған инәһен белмәҫ.”

2. Бирелгән һүҙҙәргә антонимдар яҙырға: 5 балл

Аслыҡ –   Муллыҡ                                     Әҙәп   -

Дуҫ –    Дошман                                        Ғилемле -  Белемһеҙ

Хурлау –   Хуплау                                   Арҙаклы -

Уҫал –                                          Ихтирам   -

Изгелек –                                     Нәфрәт – Мөхәббәт

3. Һөйләмгә синтаксик анализ яһарға, мәҡәлдең мәғәнәһен аңлат :

«Күңел ҡурҡа, ҡул эшләй».        5 балл

4. Тормошта ярҙамсы тылсымлы һүҙҙәр  -  ( һүҙ – балл).

5. Ниндәй 100 һан түгел

Күҙ йомоҡ булғанда нимә күрергә мөмкин

Алған һайын ҙурая бара

6. Ниндәй һүҙ артыҡ: 2 балл

Алъяпҡыс                             Китап

Ҡулъяҙма                              Дәфтәр

Донъя                                    Көндәлек

Ҡулъяулыҡ                           Тәмәке

Төньяҡ                                   Ҡәләм

7. Ниндәй һүҙҙә ҡуш тартынҡы яҙыла:1 балл

Клас . та

Драм . ала

Телеграм . а

Поэм . а

Донбас . ҡа

8. Ниндәй һүҙ тамырҙан, яһаусы ялғауҙан һәм үҙгәртеүсе ялғауҙан тора: 2 балл

1. Эшсе
2. Эшсегә    

     3) Эштә  

3. Эштәр

9. Ҡайһы һүҙҙәр дефис аша яҙыла: 2 балл

1) төшөрөп (ебәрҙе), ала (һалды)

2) ар (яҡ), ҡара(ағас)

3) көн (бағыш), көн (сығыш)

4) ҡатын (ҡыҙ), бала(саға).

10. Теләҡ һөйкәлешен билдәлә: 5 балл

килһә, кил, һөйләһә, һөйләмәксемен, һөйләгеҙ, күргем килә, күрегеҙ әле, уҡыған булһа, уҡысы, уҡыһындар, уҡымаҡсы.

11 Бирелгән  һүҙҙәр менән ярашыу, башҡарылыу, һөйкәлеү,  йәнәшәлек һүҙбәйләнештәрен яһағыҙ: (16 балл)

6Н, Т10, 5ЕК, Б6РҒАН.

12. «Үҙ  50 М - 6Н 5ЕК» 

ребусты сис һәм ошо темаға мини-инша яҙ.  10 балл

.

1. Мәҡәлдең мәғәнә үҙенсәләген аңлат, оҡшаш мәҡәл яҙ:

  « Туған телен һөймәҫ  туған инәһен белмәҫ.”

2. Бирелгән һүҙҙәргә антонимдар яҙырға:

Аслыҡ –   Муллыҡ                                     Әҙәп   -

Дуҫ –                                                           Ғилемле -  Белемһеҙ

Хурлау –   Хуплау                                   Арҙаклы -

Уҫал –                                                         Ихтирам   -

Изгелек –                                                   Нәфрәт –

3. Һөйләмгә синтаксик анализ яһарға, мәҡәлдең мәғәнәһен аңлат :

«Күңел ҡурҡа, ҡул эшләй».

4. Тормошта ярҙамсы тылсымлы һүҙҙәр .

5.. «Урал батыр» эпосы нисек тамамлана?

6. Белем хаҡында мәҡәлдәр яҙ

5. Ниндәй 100 һан түгел

Күҙ йомоҡ булғанда нимә күрергә мөмкин

Алған һайын ҙурая бара

6. Ниндәй һүҙ артыҡ:

Алъяпҡыс                             Китап

Ҡулъяҙма                              Дәфтәр

Донъя                                    Көндәлек

Ҡулъяулыҡ                           Тәмәке

Төньяҡ                                   Ҡәләм

7. Ниндәй һүҙҙә ҡуш тартынҡы яҙыла:

Клас . та

Драм . ала

Телеграм . а

Поэм . а

Донбас . ҡа

8. Ниндәй һүҙ тамырҙан, яһаусы ялғауҙан һәм үҙгәртеүсе ялғауҙан тора:

1. Эшсе
2. Эшсегә    

     3) Эштә  

3. Эштәр

9. Ҡайһы һүҙҙәр дефис аша яҙыла:

1) төшөрөп (ебәрҙе), ала (һалды)

2) ар (яҡ), ҡара(ағас)

3) көн (бағыш), көн (сығыш)

4) ҡатын (ҡыҙ), бала(саға).

10. «Урал батыр» эпосын кемдәр беҙҙең көндәргә килтереп еткергән?

11. Дуҫлыҡ хаҡында мәҡәлдәр яҙ

10. Теләҡ һөйкәлешен билдәлә:

килһә, кил, һөйләһә, һөйләмәксемен, һөйләгеҙ, күргем килә, күрегеҙ әле, уҡыған булһа, уҡысы, уҡыһындар, уҡымаҡсы.

11 Бирелгән  һүҙҙәр менән ярашыу, башҡарылыу, һөйкәлеү,  йәнәшәлек һүҙбәйләнештәрен яһағыҙ:

6Н, Т10, 5ЕК, Б6РҒАН.

12. «Үҙ  50 М - 6Н 5ЕК» 

ребусты сис һәм ошо темаға мини-инша яҙ.  

13.Өфөләге милли йәштәр театры  кем исемен йөрөтә

14. «Урал батыр» эпосын кемдәр беҙҙең көндәргә килтереп еткергән?

 15. Тыуған ил, ер  хаҡында мәҡәлдәр яҙ

Башҡорт теле буйынса олимпиада һорауҙары:

1. Мәҡәлдең мәғәнә үҙенсәләген аңлат, оҡшаш мәҡәл яҙ (мәҡәл – балл):

  « Туған телен һөймәҫ  туған инәһен белмәҫ.”

2. Бирелгән һүҙҙәргә антонимдар яҙырға: 5 балл

Аслыҡ –   Муллыҡ                                     Әҙәп   -

Дуҫ –    Дошман                                        Ғилемле -  Белемһеҙ

Хурлау –   Хуплау                                   Арҙаклы -

Уҫал –                                          Ихтирам   -

Изгелек –                                     Нәфрәт – Мөхәббәт

3. Һөйләмгә синтаксик анализ яһарға, мәҡәлдең мәғәнәһен аңлат :

«Күңел ҡурҡа, ҡул эшләй».        5 балл

4. Тормошта ярҙамсы тылсымлы һүҙҙәр  -  ( һүҙ – балл).

5. Ниндәй 100 һан түгел

Күҙ йомоҡ булғанда нимә күрергә мөмкин

Алған һайын ҙурая бара

6. Ниндәй һүҙ артыҡ: 2 балл

Алъяпҡыс                             Китап

Ҡулъяҙма                              Дәфтәр

Донъя                                    Көндәлек

Ҡулъяулыҡ                           Тәмәке

Төньяҡ                                   Ҡәләм

7. Ниндәй һүҙҙә ҡуш тартынҡы яҙыла:1 балл

Клас . та

Драм . ала

Телеграм . а

Поэм . а

Донбас . ҡа

8. Ниндәй һүҙ тамырҙан, яһаусы ялғауҙан һәм үҙгәртеүсе ялғауҙан тора: 2 балл

1. Эшсе
2. Эшсегә    

     3) Эштә  

3. Эштәр

9. Ҡайһы һүҙҙәр дефис аша яҙыла: 2 балл

1) төшөрөп (ебәрҙе), ала (һалды)

2) ар (яҡ), ҡара(ағас)

3) көн (бағыш), көн (сығыш)

4) ҡатын (ҡыҙ), бала(саға).

10. Теләҡ һөйкәлешен билдәлә: 5 балл

килһә, кил, һөйләһә, һөйләмәксемен, һөйләгеҙ, күргем килә, күрегеҙ әле, уҡыған булһа, уҡысы, уҡыһындар, уҡымаҡсы.

11 Бирелгән  һүҙҙәр менән ярашыу, башҡарылыу, һөйкәлеү,  йәнәшәлек һүҙбәйләнештәрен яһағыҙ: (16 балл)

6Н, Т10, 5ЕК, Б6РҒАН.

12. «Үҙ  50 М - 6Н 5ЕК» 

ребусты сис һәм ошо темаға мини-инша яҙ.  10 балл

.