Татар теле һәм татар әдәбиятын Федераль дәүләт гомуми белем бирү стандартына нигезләнеп укыту
статья на тему

Татар теле һәм татар әдәбиятын Федераль дәүләт гомуми белем

бирү стандартына нигезләнеп укыту

Татарстан Республикасының белем бирү системасына куйган төп бурычы – иҗади фикерләүче, инициативалы, иҗтимагый тормышта актив катнашучы, белемле, ике дәүләт телендә һәм чит телләрдә дә иркен сөйләшеп аралашучы билингваль шәхес тәрбияләү. Рус телле балаларга татар телен өйрәтүнең төп максаты – субординатив типтагы шәхесләр формалаштыруда. Ягъни, укучылар язма һәм телдән аралашу процессында хаталар җибәрсәләр дә, аларның программада күрсәтелгән тематика буенча татар телендә сөйләшә- аралаша белүләре таләп ителә.

Шул максаттан чыгып, Федераль дәүләт стандартларына нигезләнеп һәм психология, педагогика, филология фәннәренең казанышларына таянып универсаль уку гамәлләре барлыкка килде.

Универсаль уку гамәлләренең системаның үсеше шәхси, регулятив, танып белу, һәм коммуникатив эшчәнлеге составында буларак, шәхеснең психологик сәләтләрен үстерүе яшьүсмеренең үсеш узенчәлекләрен истә тотып, аның психологик нечкәлеген исәпкә алып, тормышка ашырыла. Универсаль уку гамәлләре үзеннән бербөтен системаны тәшкил итә.

Базар икътисадының бүгенге таләпләре һәм мәгълүмати җәмгыятьнең тиз темплар белән формалашуы мәгариф системасы алдында яшь буынга белем бирү максатын һәм бурычларын, форма һәм эчтәлеген тамырыннан үзгәртү мәсьәләсен куйды. Россия педагоглары, заман таләпләрен искә алып, беренче мәртәбә буларак, укучы шәхесе үсешен – белем бирүнең мәгънәсе һәм максаты дигән фикергә килделәр. Мәгариф системасындагы яңалыкларны тормышка ашыру өчен икенче буын дәүләт стандартлары

(ФГОС) төзелде. Федераль дәүләт башлангыч белем бирү стандартлары таләп иткәнчә, укытуның предмет нәтиҗәләреннән тыш, һәр тема буенча күзалланган шәхси һәм метапредмет нәтиҗәләре күрсәтелә. Бу нәтиҗәләр дәреснең үстерү һәм тәрбия, белем бирү максаты белән билгеләнәләр. Алар эш программаларында чагылыш табарга тиеш. Шуны күздә тотып, “Универсаль уку гамәлләре формалашу программасы – уку фәннәре буенча эш программаларының төзү нигезе” темасын хәзерге вакытта мөһим дип санала.

Федераль дәүләт белем стандарты нигезендә милли кыйммәтләр, универсаль уку гамәлләре һәм бәяләү системасы формалаштыру тора. Әгәр, укучыда универсаль уку гамәлләре формалаштыра алсак, бала мәктәптә алган белем-күнекмәләрне укыту-тәрбия процессында гына түгел, ә реаль тормышта да куллана ала. Укучыларыбыз үзенә үзе ышанган, мөстәкыйль эш итә торган, конкурентлылыкка сәләтле, дөрес аралашу серләрен белүче, рухи дөньясы бай, иң матур кешелек сыйфатларына ия була. Бу зур максат һәм бурычлар. Бала күп вакытын мәктәптә уздыра. Һәм максат, бурычларга ирешү укыту-тәрбия процессына керергә, дәреслекләр эчтәлегенә салынырга тиеш һәм дәрестә максатка ирешелү мәҗбүри таләп. Безнең белем бирү оешмаларында укыту эше дәресләр формасында бара.

Яңа стандартларның тагын бер ягын ассызыклап үтәргә кирәк: аларда укучыга һәм укытучыга гына түгел, бәлки барлык дәрәҗәдәге мәгариф системасына билгеле бер җитди таләпләр куела. Таләпләрнең өч төркеме билгеләнгән: базис укыту планының төзелешенә һәм эчтәлегенә; аны үзләштерү нәтиҗәләренә; укыту программаларын гамәлгә ашыру шартларына таләпләр.

Төп укыту программаларын үзләштерү нәтиҗәләренә таләпләр – һәр укучының гыйлем туплауда ирешкән казанышларын шәхси бәяләү критерийлары ул.

Хәзерге заман мәгарифе укучыларда универсаль уку гамәлләрен формалаштыруга юнәлдерелгән. Шуның өчен, уку фәннәре буенча эш программаларына универсаль уку гамәлләрен кертү мәсьәләсе аеруча актуаль тема булып санала.