6 нчы сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы
рабочая программа (6 класс) на тему

Опубликовано 20.12.2016 - 12:50 - Арсланова Аниса Даулиевна

6 нчы сыйныфлар өчен татар әдәбиятыннан эш программасы Россия Федерациясендәге һәм Татарстан Республикасындагы мәгарифкә кагылышлы хокукый-норматив актларга һәм федераль дәүләт стандартларына нигезләнеп төзелде:

1. Россия Федерациясенең “Мәгариф турында”гы Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”).

2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы (Закон Республики Татарстан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8).

3. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халык телләре турында”гы 126-ФЗ нче номерлы Законы (24.07.1998).

4. “Татарстан Республикасының халык телләре турында” Законы (Закон Республики Татарстан от 08.07.1992 № 1560-XII (ред. от 03.03.2012г.) “О государственных языках Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”).

5. “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 2004 нче ел, 1нче июль.

6. “2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нче карар.

7. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф һәм Фән министрлыгында 2010 нчы елның 17 нче декабрь боерыгы 1897 нче номер белән расланган, РФ Юстиция Министрлыгында 19644 нче регистрацион номеры белән 2011нче елның 1 нче февралендә теркәлгән).

8. Татарстан Республикасында 2012-2020 нче елларда фән һәм мәгариф үсеше турында “Дәүләт программасы”.

9. 2010-2015 нче елларда Татарстан Республикасында мәгарифне үстерү стратегиясе “Киләчәк” программасы.

10. Татар әдәбияты. 6 сыйныф : рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен д-лек (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен). 6 нчы с-ф. Ике кисәктә. 1 нче кисәк / Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина; [рәссамы Фәридә Ризаева]. – Казан : “Мәгариф – Вакыт” нәшр., 2014. – 151 б.: рәс. б-н .

Татар әдәбияты. 6 сыйныф : рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен д-лек (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен). 6 нчы с-ф. Ике кисәктә. 2 нче кисәк / Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина; [рәссамы Фәридә Ризаева]. – Казан : “Мәгариф – Вакыт” нәшр., 2014. – 111 б.: рәс. б-н .

Скачать:

Вложение	Размер
6_nchy_s-f_-publikatsiya.docx	127.07 КБ

Предварительный просмотр:

Аңлатма язуы

3. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясе халык телләре турында”гы 126-ФЗ нче номерлы Законы (24.07.1998).

8. Татарстан Республикасында 2012-2020 нче елларда фән һәм мәгариф үсеше турында “Дәүләт программасы”.

9. 2010-2015 нче елларда Татарстан Республикасында мәгарифне үстерү стратегиясе “Киләчәк” программасы.

6 нчы сыйныф өчен "Татар әдәбияты" курсының эш программасы Федераль дәүләт белем бирү стандартларының таләпләренә туры китереп, Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан рөхсәт ителгән Татарстан Республикасы Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән “Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен татар әдәбиятыннан программа (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен)” 5-9 нчы сыйныфлар, (төзүче-авторлары: Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина– Казан, 2014.), 6 нчы сыйныф өчен Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина тарафыннан төзелгән (Казан: “Мәгариф-Вакыт” – 2015.) Татарстанның Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән дәреслеккә нигезләнеп төзелде.

Дәреслек: Татар әдәбияты. 6 сыйныфы: рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен татар әдәбияты дәреслеге (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен) / Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина. – Казан : “Мәгариф – Вакыт” нәшр., 2015 . (2 кисәктә).

Рус телендә белем бирү мәктәбендә татар балаларына татар әдәбияты укытуның максаты: укучыларны сүз сәнгатен аңларга өйрәтү, татар әдәбияты һәм тәрҗемә әсәрләр аша рус һәм дөнья әдәбияты әсәрләренең байлыгы белән таныштыру. Баланы матур әдәбият әсәрләрен форма һәм эчтәлек берлегендә аңларга һәм анализларга өйрәтү, логик фикер йөртүләрен үстерү, рухи дөньяларын баету. Әдәби белем бирүнең нигезе - әсәрне уку, анализлау, әсәрне аңлау өчен кирәк булган авторның биографик белешмәләре, тарихи-мәдәни фактлар белән таныштыру.

Татар әдәбияты дәресләренең төп бурычлары:

- татар әдәбияты тарихының төп фактларына нигезләнеп, әдәби әсәрне уку һәм анализлау күнекмәләре формалаштыру;

- матур әдәбият әсәрләрен мөстәкыйль уку ихтыяҗы булдыру;

- укучыларның телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү;

- татар халкына, аның әдәбияты һәм мәдәниятенә хөрмәт, дөньяга гуманлы караш, башка халыкларның мәдәниятләре белән кызыксыну тәрбияләү.

Рус телендә белем алучы татар балаларының төрле әзерлектә булуларын исәпкә алып (кайберләре ана телен бик яхшы белә, кайберләре телне авырдан үзләштерә), материаллар дәреслекнең 1 нче һәм 2 нче кисәкләренә бүлеп бирелә. Программа авторлары, иҗади эшләүче укытучыларның ирекләрен чикләмичә, дәрес материалын үзләре теләгәнчә бүләргә мөмкинлек калдыра. Кайсы әсәрне укырга, анализларга, кайсыларын өйдә укып фикер алышырга, кайсыларын өстәмә материал буларак кулланырга икәнен укытучы үзе планлаштыра.

Укытучы укучыларның бөтен уку процессын күз алдында тотарга тиеш: әсәрне ничек кабул итәләр, аңлыйлар, мәгънәсенә төшенәләр, анализ ясыйлар, әсәрдәге авыр сүзләрнең мәгънәләрен ничек аңлыйлар һәм бәя бирәләр. Бары тик шул чакта гына балалар грамоталы укучыларга әйләнәләр, әсәр турында зур кызыксыну белән фикер йөртәләр, үз сүзләрен дәлилләп әйтә беләләр. Бу мөһим мәсьәләне чишкәндә предметара бәйләнешләр, сәнгатьнең башка төрләренә мөрәҗәгать итү, әдәбиятның электән килгән традицияләрен истә тоту зур роль уйный.

Укучылар теге яки бу язучының тормыш юлы һәм иҗаты белән киңрәк таныша алсын өчен, дәреслекләрдә әдәби музейлар бүлеге бар. Укытучылар музейларга сәяхәт оештыра ала. Теләгән укучылар өчен музейларның адреслары да бирелгән, мөстәкыйль барып танышу мөмкинлеге дә, Интернет аша өйрәнү дә күздә тотылган.

Дәреслек концентризм принцибына (дәрес предметының төп эчтәлеге бер үк булган, ләкин, кайсы баскычта булуына карап, күләме һәм катлаулылыгы белән бер-берсеннән аерыла торган бүлекләр) нигезләнеп төзелгән. Бер үк авторның төрле әсәрләре укучыларның яшь үзенчәлекләренә туры китереп сайлана, катлаулану дәрәҗәсе сакланып, берничә сыйныфта бирелә.

Урта сыйныфларда халык авыз иҗаты әсәрләренең төрле жанрларын өйрәнә башлап, борынгы, XVII, XVIII, XIX, XX йөз әдәбиятларыннан иң яхшы әсәрләр белән танышалар, һәм шуларга бәйле рәвештә теоретик материал да бирелеп барыла.

Текстны аңлауның бер билгесе булып, укучыларның сәнгатьле итеп укый белүләре санала. Шуңа күрә укытучы сәнгатьле уку күнекмәләре булдыру өстендә уйлап һәм системалы эшләргә тиеш.

Әдәбият дәресләрендә укытучының нәтиҗәле хезмәте булып, укучының әсәрне дөрес аңлавы, шәрехли белүе һәм анализ вакытында үз фикерләрен әйтә алуы санала. Бу эшнең нәтиҗәсе булып, укучының телдән яки язма рәвештә рецензия, аннотация, сочинение, очерк, доклад, мәкалә, фәнни эш эшли алуы тора.

Дәресләрдә сөйләм күнекмәләрен камилләштерүгә, бәйләнешле сөйләмнәрен үстерүгә зур игътибар бирергә кирәк. Дәреслекләрдә сүзлек запасын, бәйләнешле сөйләмнәрен, иҗади эш күнекмәләрен ныгытуга махсус рубрикалар бирелгән (шартлы билгеләр белән күрсәтелгән). Сүзлек өстендә эш, эчтәлек сөйләүнең төрле төрләре, иҗади эшләр, төрле катлаулылыктагы биремнәр укучыларда туган телләре белән кызыксыну тудырыр. Әлбәттә, беренче планда укытучының информация бирүе генә түгел, балаларны туган телебезгә җәлеп итүе, юнәлтүе, рухландыруы мөһим роль уйный.

Уку фәненең уку планында тоткан урыны

Мәктәпнең укыту планы нигезендә 6 нчы сыйныфларда татар әдәбияты дәресе укытуга атнага 2 сәгать бирелә, ел дәвамында 70 дәрес тәшкил итә, эш программасында да уку елы дәвамында 70 дәрес үткәрү планлаштырыла (программада татар әдәбияты фәне атнага 2 сәгать, ел буена 70 сәгатькә исәпләнгән).

Яңа стандарт куйган таләпләр

Базар икътисадының бүгенге таләпләре һәм мәгълүмати җәмгыятьнең тиз темплар белән формалашуы мәгариф системасы алдына яшь буынга белем бирү максатын һәм бурычларын, форма һәм эчтәлеген тамырыннан үзгәртү мәсьәләсен куйды. Мәгариф системасындагы яңалыкларны гамәлгә ашыруда төп көч вазифасын үтәү өчен икенче буын дәүләт стандартлары төзелә.

Икенче буын стандартларының нигезен яңа төр мөнәсәбәтләр тәшкил итә: бүген укучының билгеле бер белем дәрәҗәсенә ия булуын дәүләт кенә түгел, ә бәлки укучы, аның әти-әнисе дә дәүләттән билгеле бер күләмдә сыйфатлы белем бирүен таләп итү хокукына ия.

Икенче буын стандартлары шәхес үсешен тәэмин итү, укытуга үз эшеңне төптән белеп якын килү бурычын куя. Башкача әйткәндә, мәгариф системасы баланы белемле итү хакында гына түгел, аңа күнекмәләр бирү, аны эшкә өйрәтү турында да кайгырта.

Яңа стандартларның тагын бер ягын ассызыклап үтәргә кирәк: аларда укучыга һәм укытучыга гына түгел, ә бәлки барлык дәрәҗәдәге мәгариф системасына (федераль, төбәк, район мәгариф системасына, мәктәпкә) билгеле бер җитди таләпләр куела.Таләпләрнең өч төркеме билгеләнгән: 1) базис укыту планының төзелешенә һәм эчтәлегенә; 2) аны үзләштерү нәтиҗәләренә; 3) укыту программаларын гамәлгә ашыру шартларына таләпләр.

Төп укыту программаларын үзләштерү нәтиҗәләренә таләпләр - һәр укучының гыйлем туплауда ирешкән казанышларын шәхси бәяләү критерийлары ул. Шул нигездә укучының танып-белү, универсаль белем туплау (операциональ) эшчәнлегеннән, мәгариф системасының барлык дәрәҗәләрендә (республика, төбәк, аерым мәгариф учреждениеләрендә) эшчәнлекнең нәтиҗәлелеген интеграль бәяләүдән гыйбарәт.

Нәтиҗәләргә таләпләр - гомуми белем программаларының барлык төрләренең состав өлеше. Алар шәхси, эшчәнлекнең гомумиләштерелгән ысуллары (метапредмет) һәм фәнне өйрәнү нәтиҗәләрен үз эченә ала.

Метапредмет нәтиҗәләренә стандартларда универсаль уку эшчәнлеге дип билгеләнгән гомумиләштерелгән эшчәнлек ысуллары кертелә. Алар, уку-укыту кысаларында гына куллану белән бергә, кеше эшчәнлегенең төрле өлкәләрендә танып-белү яки гамәли мәсьәләләрне хәл иткәндә файдаланылырга мөмкин.

Яңа стандартта укыту күнекмәләре ике зур блокка — универсаль блокка һәм фән блогына бүленгән. Универсаль уку эшчәнлеге термины педагогикада бүген кулланыла торган гомуми уку күнекмәләрен, гомуми танып-белү, фәнне өстәмә өйрәнү эшчәнлеген алыштыра. Яңа стандартларны төзүчеләр аларны дүрт блокка - шәхси, регулятив, танып-белү һәм коммуникатив блокка берләштергән.

Шәхси эшчәнлек баланың тормыш кыйммәтләрен, әхлакый һәм мораль нормаларны аңлавын һәм кабул итүен, аның әйләнә-тирәсендәге барлык нәрсәгә шәхси карашы формалашуны аңлауга юнәлтелгән.

Универсаль гамәлләр (фән буенча, метапредмет, шәхескә бәйле нәтиҗәләр):

А. Фән буенча нәтиҗәләр

Танып-белү өлкәсендә

• Төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлап һәм иҗади уку;

• сәнгатьле уку;

• шигъри кабатлап сөйләүнең төрле төрләрен (тулы итеп, кыскача, сайлап, аңлатмалар белән, иҗади бирем белән) куллану;

• текстларны яисә чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан өйрәнү;

• әсәрләрне анализлау һәм шәрехләү;

• план төзү;

• сочинение элементлары белән изложение язу;

• әдәби әсәрләр буенча һәм тормыштан алган фикер-карашларга, хис-кичерешләргә нигезләнеп сочинение язу;

• татар һәм башка халыклар фольклорында, Россия һәм чит ил классиклар иҗатында төп проблемаларны аңлау;

• әдәби әсәрләрнең чор һәм язылышы арасындагы бәйләнеш, аларга салынган вакыт, шәхси кыйммәтләр, аларның яңача яңгырашын аңлау;

• әдәби әсәрләрне анализлый, аларның билгеле бер жанрга каравын белү, теманы аңлый һәм формалаштыра алу, идеясен, әдәби әсәрнең әхлакый ягын табу, геройларга характеристика бирү, төрле әсәрдәге бер яки берничә герой белән чагыштыра белү;

• композиция, сюжет элементларын, телнең сурәтләү чараларын, аларның әсәр эчтәлеген ачкандагы ролен ачыклау;

• әдәби әсәрне анализлаганда, гади әдәби терминология куллану;

• өстәмә белем чыганакларыннан язучыларның тормышы һәм иҗаты турында белү;

• татар әдәбиятының һәм сәнгатенең күренекле вәкилләре, аларның иҗаты турында белү;

• әдәби әсәрне, язучы иҗатын мөмкин кадәр мөстәкыйль анализлау, чор белән бәйләү өчен кирәкле булган тарихи, сәяси һ.б. мәгълүматлар белү.

Әхлакый кыйммәтләр юнәлеше өлкәсендә

• Татар әдәбияты һәм мәдәниятенең әхлакый һәм рухи кыйммәтләрен якынайту, башка халыкларныкы белән чагыштыру;

• татар әдәбиятына үз мөнәсәбәтен формалаштыра, бәяли белү;

• өйрәнелгән әдәби әсәрләргә аерым очракларда үзгәреш кертә белү;

• автор карашын, мөнәсәбәтен аңлау.

Коммуникатив өлкәдә

• Төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне ишетеп аңлау, аңлаешлы уку, дөрес кабул итү;

• чәчмә әсәрләрне яки өзекләрне татар теленең әдәби чараларын һәм цитаталарын кулланып сөйли белү, укыган яки ишеткән текст буенча сорауларга җавап бирә белү, телдән төрле типтагы монологлар, диалоглар төзү, әңгәмә кору;

• бирелгән темага, укылган әсәр темасы, проблемасына изложение яки сочинение, сыйныфта яки өйгә бирелгән иҗади эшләр, гомуммәдәният темаларына реферат язу.

Эстетик өлкәдә

• Әдәбиятның образлы дөньясын сүз сәнгате күренеше буларак аңлау, әдәби әсәрләрнең эстетик ягын кабул итү, әсәрләрдән рухи тәм табу;

• сүзнең эстетик вазифасын, әдәби образлар тудырганда сурәтләү көчен аңлау.

Б. Метапредмет нәтиҗәләре

«Татар әдәбияты» курсын өйрәнүнең метапредмет нәтиҗәләре булып, универсаль уку-укыту гамәлләре санала (УУГ).

Регулятив уку-укыту гамәлләре (РУУГ)

- Мөстәкыйль рәвештә дәреснең проблемасын (тема) һәм максатларын формалаштыру;

- проблеманы аңлый белү, гипотеза чыгару, материалны төзү, үз фикереңне раслау өчен дәлилләр сайлый белү, телдән (диалогик, монологик) һәм язма сөйләмдә сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру;

- максатка ирешү юлларын билгеләү;

- уку проблемасын чишү өчен план төзү;

- шушы план нигезендә эш оештыру, үз эшчәнлегенең максатка ирешүдә ни дәрәҗәдә нәтиҗәле булуын күзәтү;

- укытучы белән бергәләп, үз эшен, иптәшләренең җавапларын бәяләү.

Танып белү уку-укыту гамәлләре (ТБУУГ)

- Укучының үз эшчәнлеген мөстәкыйль рәвештә оештыра белүе, бәяләү, үзенең кызыксынучанлык өлкәсен билгеләве;

- мөстәкыйль рәвештә төрле текстларны укый белү (төп текст, астөшермә Һ.6.), өстәмә

- материалларны таба һәм тиешле урында куллана белү;

- укуның төрле формаларыннан файдалану (аңлап уку, өстән-өстән, эчтәлекне аңлап);

- төрле мәгълүмат чаралары белән эшли, кирәкле мәгълүматны таба, анализлый һәм үз эшчәнлегендә куллана белү;

- үзенә кирәкле мәгълүматны төрле формада бирелгән чыганаклардан туплау (тулы текст, өзек, иллюстрация, схема);

- бер мәгълүматны икенче төрле итеп үзгәртә алу (план төзү, таблица, схема);

- укылган әсәрнең эчтәлеген (яки ишеткәнне), текстка якын итеп, кыскача сайлап сөйли белү;

- әдәбиятны музыка, рәсем сәнгате белән бәйләп, сүз сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү, матурлыкны танырга өйрәтү;

- әдәбиятны тел белеме белән бәйләп, әдәби әсәр теленең үзенчәлекләрен, әсәр стиле кебек төшенчәләрне җиткерү;

- татар әдәбиятын рус әдәбияты, башка халыклар әдәбиятлары белән бәйләп укытып, әдәбиятлар арасындагы уртак проблемаларны, уртак кыйммәтләрне күрсәтү аша дөнья культурасы, кешелек тарихы төшенчәләрен үзләштерү;

- сүзлекләр, белешмә материаллардан файдалану;

- бәхәсләшү, үз фикерен дәлилләү, анализ ясау, йомгаклау;

- әдәбиятны тарих, җәмгыять белеме, экология предметлары белән бәйләп, дөнья, яшәү, табигать, кешелек җәмгыяте турында күзаллау формалаштыру.

Коммуникатив уку-укыту гамәлләре (КУУГ)

- Төрле фикерләрне исәпкә алып эш итү;

- үз фикерен тексттан өземтәләр китереп дәлилли белү;

- бер фикер кабул иткәнче, төрле җавапларны тыңлау, чагыштыру, нәтиҗә ясау;

- күмәк эш вакытында, бигрәк тә фикер агышлары төрле булганда, бер фикергә килә белү;

- укылган, тыңланган әсәрләр буенча сораулар бирә белү;

- үз эшен контрольдә тоту, иптәшләренә ярдәм итү;

- коммуникатив күнекмәләрнең кеше тормышындагы ролен билгеләү;

- үз фикерләрен телдән һәм язма формада җиткерә белү;

- башкаларны тыңлый, кирәк булганда үз фикерләрен үзгәртә алу;

- иптәшләре каршында төрле темаларга чыгыш ясау;

- бергәләп эшләгәндә, бердәм карар кабул итә алу;

- текст буенча сораулар куя белү.

В. Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр

• Шәхеснең әхлакый-рухи сыйфатларын камилләштерү, күпмилләтле илебезгә карата ярату хисләре, татар әдәбиятына һәм башка халыклар әдәбиятына, мәдәниятенә ихтирамлы мөнәсәбәт тәрбияләү;

• төрле мәгълүмат чараларын танып-белү һәм аралашу мәсьәләсен хәл иткәндә (сүзлекләр, энциклопедия, Интернет-ресурслар һ.б.) куллану;

• активлыкка, мөстәкыйль фикер йөртүгә, акыл һәм рухи эшчәнлеккә өйрәтү, шәхес буларак формалашуның дәвам итүе;

• үзең белән идарә итүгә юнәлдерелгән белем һәм күнекмәләрне тормышның төрле шартларында куллана белергә өйрәтү, тормышта үз урыныңны күзаллый башлау;

• Ватан алдында җаваплылык, милли горурлык, гражданлык хисләре формалаштыру;

• дәүләт символларына (герб, флаг, гимн) хөрмәт тәрбияләү;

• әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү.

Курсның эчтәлеге

№	Төп темалар	Сәг. саны	Белем һәм күнекмәләр
1	Халык авыз иҗаты	4сәг.	Халык җырлары.Җырларның туу тарихы. Халык җырлары турында әдипләр фикере. Фәния Яруллин. “Җыр” шигыре. Шагыйрьнең җырларга биргән бәяләмәсе. Җыр турында татар галимнәре – И. Надиров, К. Миңнуллиннар фикере. Роберт Миңнуллин. “Җырны булмый үтереп”. Халык җырларының төрләре: йола һәм уен җырлары, тарихи җырлар. Җыр турында татар җырчылары фикере. Җыр турында мәкаль, табышмаклар.
2	Борынгы әдәбият үрнәкләре	2сәг.	Йосыф Баласагунлы. Биографик белешмә. “Котадгу белек” поэмасы. Поэмадан тел һәм белем турындагы өзекләр. Белемле, укымышлы, гадел, киң күңелле, сабыр, тәрбияле, әхлаклы кеше – авторның идеалы. Белем турында татар халык мәкальләре.
3	XVIII йөз әдәбияты	2сәг.	Габдерәхим Утыз Имәни. Тормыш юлы турында кыскача белешмә. “Гыйлемнең өстенлеге турында” өзеге. Белем – бәхет ачкычы. Укымышлы кешегә бәя. Җитәкчеләрнең, кешеләр белән эшләүчеләрнең белемгә мөнәсәбәте. “Татулык турында” – кешеләр һәм күршеләр арасындагы бәйләнеш. Дус, тату яшәүнең өстенлекләре. “Сату итү турында”–хыянәтсез сату итүнең фани дөньяда да, үлгәннән соң да үзең өчен кирәклеге. Сатучы һәм сатып алучы арасындагы гаделлек. Мөхәммәдшәриф Габдрәшит улы. “Кәҗә бәете”.XVIII – XIX йөз язучылары белән танышу. Көлү мотивлары.
4	XIX йөз әдәбияты	3сәг.	Габделҗаббар Кандалый. Тормыш юлы турында белешмә. “Мулла белән абыстай” шигыре. Үз вазифаларына кул селтәгән, бар уе ашау-эчүдә булган мулла образы. Сатирик үткенлеге, реалистик характеры һәм халыкчан тел-сурәтләү чаралары белән язылган әсәр булуы. “Кыйссаи Ибраһим Әдһәм”. Әсәрдә бирелгән бәйсезлек идеясе. Кешенең кадере мал-мөлкәттә, олуг дәрәҗәдә генә түгеллеге. Алтын-көмеш, затлы киемнәрнең җәннәткә алып бармавы. Афоризмнар. Халык мәкальләре рәвешендә, канатлы сүз булып әверелгән, җыйнак һәм акыллы әйтелгән фикерләр. Әдәбият теориясе. Юмор һәм сатира.
5	XXйөз әдәбияты	17сәг.	Габдулла Тукай. Алдагы сыйныфларда шагыйрь турында өйрәнгәннәрне тирәнәйтү. “Туган авыл” шигыре. Шагыйрьнең торган җиренә мәхәббәте. Арчадагы Әлифба музее. “Шүрәле” әкият-поэмасы. Татар халык әкиятенә нигезләнеп язылуы. Кырлай табигатенең матурлыгы, аның белән хозурлану, темаларның сәнгатьчә хәл ителеше. Шүрәле һәм Былтыр образлары. Адәмнең хәйләсе. Үлмәс әсәр буенча куелган “Шүрәле” балеты. Әдәбият теориясе. Поэма, әкият-поэма жанры, балет. “Исемдә калганнар” әсәре. Шагыйрьнең авыр балачак еллары турында хәтерендә сакланган һәм башка кешеләр сөйләгән истәлекләргә таянып язылган әсәре. Ятим балага төрлечә мөнәссәбәт. Габдулла – халык баласы. Әдәбият теориясе. Автобиографик әсәр турында төшенчә. Гаяз Исхакый. Әдипнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Кәҗүл читек” хикәясе. Әсәрдә бала психологиясенең бирелеше. Мәҗит Гафури. Тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Ана”, “Ана теле”, “Урман” шигырьләре. И. Шишкинның “Кояшлы көндә нарат урманы” картинасы. Уфада Мәҗит Гафуриның мемориаль музей-йорты. Һади Такташ. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты. Такташ турында истәлекләр. “Мокамай” шигыре. Кечкенәдән алынмаган тәрбиянең зурайгач та төзәтә алмаслык хаталарга китерүе. Сыйнфый көрәш елларында үзенә дөрес юл табучылар һәм адашып калучылар язмышы. Лирик геройның Мокамайга мөнәсәбәте. “Иптәшләр”, “Ак чәчәкләр” шигырьләре. Әдәбият теориясе. Лирик герой. Ибраһим Гази. Язучының тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Онытылмас еллар” романыннан өзек. Беренче бөтендөнья сугышы елларындагы авырлыклар. Авылдагы ачлыкның кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләргә йогынтысы. Хәлим образы.
6	Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты	7сәг.	Муса Җәлил. “Вәхшәт” шигыре. Фашистларның вәхшилеге. Котылгысыз үлем алдында калган ана һәм бала. Фашистларга нәфрәт, изге Ватанны сакларга чакыру. “Имән” шигыре. Ялгыз имән образы. Үзеңнән соң онытылмаслык эшләр калдырырлык итеп яшәргә чакыру. “Чәчәкләр” шигыре. Балаларның чәчәкләр белән бәйләнеше. Нәниләрнең гөлләр кебек бәхетле яшәве өчен барган көрәш. Илебез азатлыгы өчен һәлак булганнарны онытмау. Нәби Дәүли. “Дошманнан үч алыгыз” шигыре. Хәйретдин Мөҗәй. Фронтовик шагыйрьнең тормыш юлы турында белешмә. “Бүләк” шигыре. Туган яктан килгән, күңел җылысы белән сугарылган бүләкләр һәм ут эчендә йөргән, туган илен, балаларын сагынган солдат уйланулары. А. Лактионовның “Фронттан хат” картинасы. Әхмәт Исхак. “Һөҗүмгә барганда” шигыре. Һөҗүмгә баручы солдатның табигать-ана белән сөйләшүе. Җиңүгә ышаныч. Шәйхи Маннур. Тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Саубуллашу җыры”, “Татар кызы”, “Чәчәкләр һәм снарядлар” шигырьләре. Сугышка китүчене озату, аңа киңәшләр. Татар кызларының сугышта күрсәткән изгелекләре. Табигать хәзинәләренең (шомырт агачы) сугышчыларга ярдәме. Әдәбият теориясе. Инверсия.
7	Тыныч ил сагында	19сәг.	Мөхәммәт Мәһдиев. Язучының тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Фронтовиклар” романыннан өзек. Сугыштан соңгы авыл тормышы. Мәктәпкә эшкә кайткан фронтовик егетләр. Кыенлыклырны җиңүдә җибәрелгән хатлар. Мәктәп тормышына алар алып килгән яңа сулыш. Кави Латыйп. Тормыш юлы турында кыскача белешмә. “Җиңү парады” шигыре. Шәүкәт Галиев. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Аталы-уллы солдатлар” балладасы. Сакта торучы яшь солдат һәм мәңге яшь булып калган һәйкәл-ата. Әдәбият теориясе. Баллада жанры. “Азатлык алып килгән сугышчы” монументы. Шамил Маннапов. Тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Тыңламаган моңнар”, “Солдатта булган, диләр” шигырьләре. Рөстәм Акъегет. “Мәңгелек ут яна мәйданнарда” шигыре. Җәүдәт Дәрзаман. “Батырлык” шигыре. Туган якның матурлыгын, кирәклеген сурәтләгән шигырләр. Эльмира Шәрифуллина. “Туган җир” шигыре. Фәнис Яруллин. “Туган ягы кирәк кешегә” шигыре. Әмирхан Еники. Әдипнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. “Матурлык” хикәясе. Әсәрдә сурәтләнгән эчке һәм тышкы матурлык. Бәдертдин образы. Аның иптәшләре, әнисе, әтисе һәм бабасы белән мөнәсәбәте. Ана һәм бала мәхәббәте. Хикәядә сурәтләнгән пейзажның роле. Әдәбият теориясе. Хикәя жанры. Мөхәммәт Мирза. “Балачак хатирәсе” хикәясе. Ишле гаиләдә икмәкнең кадере. Балаларга карата дустанә мөнәсәбәт. Балаларның әти-әниләренә хөрмәте. Гомәр Бәширов. Әдипнең тормыш юлы һәи иҗаты турында белешмә. “Язгы сабан туйлары” (“Туган ягым – яшел бишек” повестеннан өзек). Татар халкының милли бәйрәме – Сабантуй, аңа әзерлек, милли гореф-гадәтләрнең бирелеше. “Сабан туе” (публицистика). Сабан туе бәйрәменең борынгыдан килгән традицияләре, элекке чорда ничек үткәрелү тарихы. Л. Фаттахов, Ш. Шәйдуллин, Г. Абдулловның Сабантуйга багышланган картиналары. Гомәр Бәширов “Кунак кызлар килде утырмага” (“Туган ягым – яшел бишек” повестеннын өзек). Татар халкының гореф-гадәтләре. Туганнар, күршеләр арасындагы мөнәсәбәт. Өмәләр, күңел ачулар. Кешеләрнең күңел байлыгы. Дания Гайнетдинова. “Ташлыяр Карлыгачы” әсәре. Ташлыяр авылы сабан туе. Ат чабышында җиңгән Карлыгач кушаматлы ат. Кешеләр һәм атлар арасындагы бәйләнеш. Милли гореф-гадәтләрне сакларга омтылыш.
8	Тәрҗемә әсәрләр	3сәг.	Антон Чехов. Тормыш юлы турында кыскача белешмә. “Анюта” хикәясе (Ф. Хәсәнова тәрҗемәсе). Һанс Кристиан Андерсен. “Борчак өстендәге принцесса” әкияте (П. Исәнбәт, Р. Вәлиева тәрҗемәсе). Константин Паустовский. “Корыч балдак” хикәясе (Ф. Зыятдинова тәрҗемәсе).
9	Татар теле – энҗе-мәрҗән тулы тел	7сәг.	Хәсән Туфан. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә. Туган телнең зурлыгына, җандай кадерле, кирәкле булганлыгына багышланган шигырьләр (“И минем җандай кадерле ...”, “Туган тел”). Хәсән Туфан музее. Искәндәр Рәфыйков. “Эй, туган тел!” картинасы. Наҗар Нәҗми. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. Туган телебезгә дан җырлаган “Татар теле” шигыре. Равил Фәйзуллин. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. “Минем телем” шигыре. Шәүкәт Галиев. “Туган телем” шигыре. Роберт Миңнуллин. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. “Туган телемә” шигыре. Гәрәй Рәхим. Шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача белешмә. “А-ля-шэр туны” әсәре. Ана телен белмәүнең күңелсез нәтиҗәләре. Ренат Харис. “Туган җирем”. Туган җир матурлыгы, аны саклау проблемасы. Нияз Акмал. “Кешеләргә карап” шигыре.
10	Язучылар елмая	6сәг.	Радик Фәизов. “Батыр әйтте” хикәясе. Газиз Мөхәммәтшин. “Каз боткасы” хикәясе. Эстон халык җыры. “Балыкчы”. Ибраһим Гази. “Мәүлия нигә көлде?” хикәясе. Гамил Афзал. “Мыек борам” шигыре. Әсәрләрдә сурәтләнгән юмор. Аның куллану сәбәбе. Юмористик әсәрләрнең кеше тормышындагы роле. Юмор, сатира, ирония арасындагы аермалыклар.

Татар әдәбияты

Сыйныф : 6 (татар төркеме)

№

Дәреснең темасы

Эшчәнлек төрләре

Планлаштырылган нәтиҗәләр

Үткәрү вакыты

Искәрмә

предмет

метапредмет

шәхси

Халык авыз иҗаты (4 сәгать)

Халык авыз иҗаты. Халык җырлары.

Халык җырларын тыңлау. “Халык авыз иҗаты” схемасы белән эш, Ф.Яруллинның “Җыр” шигырен уку, фикер алышу, дәреслек белән эш, эш дәфтәрендә биремнәр үтәү.

Халык авыз иҗатын гомуми күзаллау.

Төрле халыкларның фольклор үрнәкләрен чагыштырып карау.

Халык авыз иҗаты әсәрләренә карата кызыксыну уяту, сөйләмне алар ярдәмендә баету мөмкинлеген аңлау.

Халык җырлары. Роберт Миңнуллинның “Җырны булмый үтереп” шигыре.

Роберт Миңнуллинның шигыре белән танышу, сорауларга җавап бирү, җыр тыңлау, аның буенча фикер алышу. Җыр турында татар галимнәре – И. Надиров, К. Миңнуллиннарның фикере белән танышу.

Җырның халык авыз иҗатының башка төрләреннән нәрсә белән аерылуын ачыклау.

Әдәбиятны музыка сәнгате белән бәйләп, сүз сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү.

Халык җырларына мәхәббәт тәрбияләү.Җырларның туу тарихы һәм халык җырлары турында әдипләр фикере белән кызыксыну.

Йола һәм уен җырлары. Тарихи җырлар. Проект эше.

Сорауларга җавап эзләү, җыр турында татар җырчылары фикере белән танышу һәм аларга үз мөнәсәбәтеңне белдерү, фикер алышу, җыр турында татар халык мәкальләрен укып анализлау. Проект эше башкару.

Йола, уен һәм тарихи җырлар турында мәгълүмат туплау. Георгий Ибушев, Илһам Шакиров, Хәйдәр Бигичевларның җыр турында әйткән фикерләре белән танышу. Җыр турында татар халык мәкальләреннән җыентык төзү.

Татар һәм рус халык җырларын һәм мәкальләрен чагыштырып, мөстәкыйль нәтиҗә ясый белү.

Укучыларда җырга, музыкага мәхәббәт тәрбияләү. Халык авыз иҗаты әсәрләренә карата кызыксыну хисе тәрбияләү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Җыр турында фикерләр,

мәкальләр, табышмаклар.

Җыр турында фикерләр, табышмакларһәм мәкальләр белән таныштыру һәм аларның мәгънәләрен аңлату, табышмакларның җавапларын табу. Җыр турында татар халык мәкальләреннән төзелгән җыентык турында сөйләү.

Татар җырының, моңының музыкаль яңгырашын билгеләү.

Татар һәм рус халык мәкальләрен чагыштыру.

Аралашу культурасы тәрбияләү.Интернет ресурслардан файдалану. Татар моңына, мәдәниятенә,татар җырларын башкаручыларга мәхәббәт тәрбияләү.

Борынгы әдәбият үрнәкләре (2 сәгать)

Йосыф Баласагунлы һәм “Котадгу белек” поэмасы (поэмадан өзек).

Шагыйрь иҗаты белән танышу, өзекне сәнгатьле итеп уку, сорауларга җавап бирү,эчтәлеге буенча фикер алышу.Тел турында мәкальләрне искә төшерү.

Йосыф Баласагунлының иҗаты белән танышу, “Котадгу белек” поэмасыннан өзек уку һәм тел турында язылган мәкальләр белән чагыштырып, фикерләренең туры килүен ачыклау

Шагыйрь язган юлларның башка язучы, шагыйрьләр фикере белән туры килү-килмәвен ачыклау.

Шагыйрь иҗатына кызыксыну уяту, белемгә омтылыш тәрбияләү. Борынгы әдәбият хәзинәләренә хөрмәт, алар белән кызыксыну тәрбияләү.

Йосыф Баласагунлының “Белем турында” поэмасы. Белем турында татар халык мәкальләре.

Монологик сөйләм, төркемнәрдә эш, сорауларга һәм биремнәргә җаваплар табу. Белем турында мәкальләрне искә төшерү.

Шагыйрьнең белем һәм укуга бәясен билгеләү. Максатка ирешүнең нигезендә белем ятуына төшенү.

Бүгенге көндә нинди белемнәрнең кирәк булуын билгели белү.

Тормышта ихтыяр көченең, белемнең кирәклеген аңлау; гадел, киң күңелле, сабыр, тәрбияле, әхлаклы кеше сыйфатлары формалаштыру.

XVIII йөз әдәбияты (2 сәгать)

XVIII йөз әдәбиятының күренекле шагыйрьләре Габдерәхим Утыз Имәни һәм

Мөхәммәдшәриф Габдрәшитләрнең иҗатларына күзәтү.

Габдерәхим Утыз Имәнинең “Гыйлемнең өстенлеге турында” һәм “Татулык турында” шигырьләрен,

Мөхәммәдшәриф Габдрәшитнең “Кәҗә бәете”ннән өзек уку. Бәет турында аңлату. Презентация карау, сорауларга җавап эзләү, фикер алышу.

Габдерәхим Утыз Имәни һәм Мөхәммәдшәриф Габдрәшит турында мәгълүмат туплау, шигырьләрен өйрәнү, нәтиҗәләр ясау, әсәрләрдә күтәрелгән проблемаларның актуальлеген аңлау.

Автор әйтергә теләгән төп фикерне таба, тормыш белән бәйли белү.

Гыйлемнең кирәклеген, дуслыкның кадерен аңлау.

Габдерәхим Утыз Имәнинең “Сату итү турында” шигыре. Проект эше.

Сүзлек эше. Шигырьне сәнгатьле уку, эчтәлеге буенча парларда сөйләшү, гаделлек темасына әңгәмә уздыру, фикер алышу.

Проект эшен яклау.

“Сату итү турында” шигырен өйрәнү. Сатучыларга хас сыйфатлар һәм һөнәри үзенчәлекләрне үзләштерү.

Татар халкының үткәнен, тарихын, искә төшерү.

Әхлак нормаларын, җәмгыятьтә яшәү кагыйдәләрен үзләштерү. Гадел булырга омтылыш уяту.

XIX йөз әдәбияты (3 сәгать)

XIX йөз әдәбияты. Габделҗаббар Кандалыйның “Мулла белән абыстай” шигыре. Юмор һәм сатира.

Шагыйрь иҗаты белән танышу, шигырьне уку. Актер укуында тыңлап, эчтәлеге буенча парларда сөйләшү, фикер алышу.Юмор һәм сатира турында аңлату.

Шагыйрьнең тормыш һәм иҗат юлы турында мәгълүмат туплау, шигырьне аңлап уку һәм анализлау, юмор һәм сатира төшенчәләрен аңлау.

Шигырьгә бүгенге көн күзлегеннән чыгып бәя бирү, авторның дингә мөнәсәбәтен ачыклау.

Габделҗаббар Кандалый иҗатына кызыксыну, халыкны агарту, аң - белем бирүдә армый – талмый эшләгән бу шәхескә хөрмәт тәрбияләү.

Габделҗаббар Кандалыйның “Кыйссаи Ибраһим Әдһәм” әсәре.

Әсәрне сәнгатьле уку, эчтәлеге буенча фикер алышу. Төркемнәрдә эш. “Рухи һәм матди байлыклар” темасына әңгәмә уздыру. 23 нче биттәге сорауларга җавап бирү.

“Кыйссаи Ибраһим Әдһәм” әсәрен өйрәнү. Алтын-көмеш, затлы киемнәрнең җәннәткә алып бармавы турында нәтиҗә чыгару.

Әдәби әсәрне чор һәм тарих белән бәйләнештә өйрәнү.

Әхлак нормаларын үзләштерү. Белемнең алтын-көмеш, затлы киемнәрдән өстен булуына төшенү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Габделҗаббар Кандалый. Икеюллыклар (афоризмнар).

Афоризмнар белән таныштыру, фикер алышу. Афоризмнардан торган күптомлыклар белән эшләү. Игенче хезмәте белән бәйле һөнәрләр турында сөйләшү, төрле типтагы диалоглар төзү, нәтиҗә ясау.

Афоризмнарга салынган фикерләрнең мәгънәләренә төшенү.

Г. Кандалый иҗатының бүгенге көндә дә актуальлеген аңлау.

Татар һәм рус әдәбиятларында игенче хезмәтенә багышлап язылган әсәрләрне билгеләү, икмәкнең өстәлгә килгәнче үткән юлын ачыклау.

Игенче хезмәтенә ихтирам һәм хөрмәт тәрбияләү, икмәкнең кадерен белергә өйрәтү.

XX йөз әдәбияты (17 сәгать)

Габдулла Тукайның “Туган авыл” шигыре. Арчадагы Әлифба музее.

Афоризмнарны яттан сөйләү.Шигырьне сәнгатьле уку, эчтәлеген ачыклау, анализлау.Телдән журнал әзерләү, төркемнәрнең чыгыш ясавы.Диалогик сөйләм оештырып, чылбыр буенча сорау – җавап формасында фикер алышу.

Габдулла Тукайның “Туган авыл” шигырен укып,шагыйрьнең торган җиренә мәхәббәт хисләрен күрсәтү һәм Арчадагы Әлифба музее турында мәгълүмат алу.

Төрле чыганаклардан кирәкле мәгълүмат ала белү. Сәнгать дөньясы белән танышу.

Туган җир, туган авыл, беренче уку китабы –Әлифбага хөрмәт тәрбияләү.

Тукай иҗатына мәхәббәт, аның әсәрләрен укуга кызыксыну тәрбияләү.

Габдулла Тукайның “Шүрәле” поэмасы. Поэма жанры.

“Туган авыл” шигырен яттан сөйләү. “Шүрәле” поэмасын укып анализлау. Презентация карау, төркемнәрдә биремнәр үтәү. Сәнгатьле, рольләргә бүлеп, сайлап һәм чылбыр буенча уку. Парларда сөйләшү, фикер алышу.

Әкият – поэма терминын кабатлау.

Г.Тукай турында 5 нче сыйныфта өйрәнгәннәрне искә төшерү, тулыландыру, “Шүрәле” әкият-поэмасы белән танышу.

Географик картадан Тукай туган, яшәгән җирләрне, әкият-поэмадагы “Казан арты” дигән урынны таба белү.

Әкият-поэмада сурәтләнгән урман матурлыгы, урманда үз-үзеңне тоту кагыйдәләре аша экологик һәм эстетик тәрбия бирү. Тукай иҗатына мәхәббәт, аның әсәрләрен укуга кызыксыну тәрбияләү. Балаларның фантазияләрен, хыялларын үстерү.

Композитор Фәрит Яруллинның тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә.

“Шүрәле” балеты.

Балетны видеоязмада карау, анализлау. Композиторның биографиясе белән танышу, аның буенча хронологик таблица тутыру, фикер алышу. “Балет”, “либретто”, “балетмейстер” төшенчәләрен бирү. “Урман Шүрәлесе” дигән темага иҗади эш башкару.

Г.Тукайның “Шүрәле” әкият-поэмасына балет язылуы, аның эчтәлеген бирү. Композитор Ф.Яруллин турында мәгълүмат алу.

Әдәбиятны музыка сәнгате белән бәйләп, музыка сәнгатенең кыйммәтен күрсәтү.

Ватаныбыз һәм милләттәшләребезнең батырлыклары белән горурлану хисләре уяту.Әдәбиятның образлы дөньясын музыка һәм бию сәнгате аша аңлау.

Габдулла Тукайның “Исемдә калганнар” (12 – 16 нчы битләр ) әсәреннән өзек уку.

“Урман Шүрәлесе” дигән темага башкарылган иҗади эшләрне тикшерү. Әсәрне уку, сүзлек эше, эчтәлеген сөйләү, 16 нчы биттәге сорауларга җавап бирү, нәни Апуш булган урыннарның исемнәрен язып, схема төзү.

Габдулла Тукайның “Исемдә калганнар” әсәрен аңлап уку, авторның үзе язган тормыш юлы сәхифәләре аша аның балачагы белән танышу. Бу өзектә бирелгән вакыйгаларның дулкынландыргыч булуын аңлау.

Шагыйрьнең биографиясе белән “Исемдә калганнар” әсәренең тәңгәллеген билгеләү. Шагыйрьнең тормышын яктырткан башка авторларның әсәрләре белән таныштыру.

Шагыйрьнең балачагына кызыксыну уяту. Максатка ирешү юлларын билгеләү. Үз эшен контрольдә тоту, иптәшләренә ярдәм итәргә кирәклекне тою.

“Исемдә калганнар” (16 – 24 нчы битләр ) әсәреннән өзек уку.

Презентация карау, төркемнәрдә биремнәр үтәү, 24 нче биттәге сорауларга җавап бирү

Өзекнең эчтәлеген үзләштерү, анализлау. Кырлайдагы әнисенең әйткән мәкаленә төшенү, Габдулланың ятимлек ачысы белән яшәвен тою.

Чор һәм яралы язмышлар, ятимлек ачысы турында язылган башка әсәрләр белән чагыштыру.

Язучыларыбызның балачакның төрле мизгелләрен сурәтләгән әсәрләренә кызыксыну уяту.

“Исемдә калганнар” (24 – 30 нчы битләр ) әсәреннән өзек уку.

Дәреслек, дәфтәр белән эш, яңа сүзләрне активлаштыру – җөмләләр төзү, сайлап уку. 30нчы биттәге сорауларга җавап бирү.

Шагыйрьнең биографиясе белән “Исемдә калганнар” әсәренең тәңгәллеген билгели алу.

Шагыйрь яшәгән төбәкләр турында мәгълүмат туплау.

Шагыйрьнең балачагына кызыксыну уяту.

Г. Тукайга, аны үстергән әти – әниләренә хөрмәт тәрбияләү.

Сыйныфтан тыш уку. Гаяз Исхакыйның “Кәҗүл читек” хикәясе.

Презентация ярдәмендә язучы тормышы белән танышу, әсәрне уку, төркемнәрдә фикер алышу, сорауларга җавап бирү, тексттан сайлап алу күнегүләрен башкару. Хикәяне укучыларның ничек аңлауларын, кабул итүләрен күзәтү, дөрес юнәлеш бирү.

Гаяз Исхакыйның тормыш һәм иҗат юлы турында мәгълүмат алу, күпкырлы иҗаты белән кыскача танышу. Әсәрдә күтәрелгән проблеманың чорга карап чишелешен билгели алу.

Укыган әсәрне бүгенге көн, көндәлек тормыш белән бәйләнештә кузаллый белү.

Гаяз Исхакыйның балалар әдәбиятын үстерүдәге ролен күрсәтү. Халкыбызның гореф-гадәтләренә ихтирам уяту, кечкенәдән бер- береңә хөрмәт хисе тәрбияләү.

Мәҗит Гафури иҗаты. Уфада Мәҗит Гафуриның мемориаль музей-йорты.

Презентация ярдәмендә язучы тормышы белән танышу, әсәрне уку, төркемнәрдә фикер алышу, сорауларга җавап бирү. Шагыйрь булган шәһәрләрнең схемасын ясау һәм хронологик таблица төзү.

Мәҗит Гафуриның тормыш һәм иҗат юлы һәм Уфадагы мемориаль музей-йорты турында мәгълүмат алу. Читтән торып сәяхәт итү.

Төрле мәгълүмат чыганакларыннан кирәкле мәгълүматны таба белү. Әдәбиятның сәнгатьтән аерылгысыз булуын тою.

Язучы иҗатына кызыксыну уяту, шигырьләрен укырга теләк тудыру.

Мәҗит Гафуриның “Ана”һәм “Ана теле” шигырьләре. Тест эшләү.

Шигырьләрне сәнгатьле итеп уку, төркемнәрдә фикер алышу, үзенчәлекле якларын билгеләү.Сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү, таблица тутыру.

Тест эшләү.

“Ана” һәм “Ана теле” шигырьләрен өйрәнү. Әниләр турында өйрәнгән шигырь, җырларны искә төшерү. Әсәрдә автор карашларын ачыклау, үз фикереңне әйтә белү.

Музыка һәм сәнгатьтә ана образының бирелешен һәм бөеклеген аңлый алу.

Үзеңне тәрбияләп үстергән анага,ул бүләк итеп биргән ана теленә хөрмәт тәрбияләү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Әдипләр иҗатында “Урман” темасы.

“Ана теле” шигырен яттан сөйләү. Мәҗит Гафуриның “Урман”,

Разил Вәлиевның “Урман”шигырьләреннән чагыштыру,эпитет, сынландыруларны табу.Шигырьләр белән И.Шишкинның “Кояшлы көндә нарат урманы” әсәрен чагыштырып өйрәнү. Эчтәлек буенча төркемнәрдә фикер алышу, урман турында әңгәмә оештыру, әсәрне өлешләргә бүлү, план төзү, картина буенча инша язу.

Проблемаларны аңлап, экология белән бәйләп, дөнья, яшәү, табигать турында кузаллауларын язма рәвештә формалаштыра алу.

Музыкада, әдәбиятта һәм рәсем сәнгатендә урман темасының чагылышын ачыклау.

Табигатькә сакчыл караш тәрбияләү, матурлыкны тоярга өйрәтү. Урманнарның файдалы булуын һәм аларны саклау зарури икәнен аңлау.

Һади Такташның “Иптәшләр” шигыре.

Презентация ярдәмендә шагыйрь тормышы, ул яшәгән чор белән танышу, сораулар, биремнәр үтәү, сәнгатьле уку.

Һ.Такташ турында мәгълүмат алу, “Иптәшләр” шигырен укып, “халыклар дуслыгы” төшенчәсен киң мәгънәдә аңлау.

Тарихтан Һ.Такташ яшәгән чор турында мәгълүмат бирү.

Зурлар арасында да иптәшлек, дуслык хисләренең кирәклеген аңлау. Халыклар арасындагы дуслык, иптәшлек хисләрен үстерүдә бүгенге көн укучыларының ролен күрсәтү, тату яшәргә теләк уяту.

Һади Такташның “Мокамай” шигыре. Лирик герой.

Шигырьләрне сәнгатьле итеп уку, төркемнәрдә фикер алышу. Авторның Мокамайны гаепләмәве белән килешү – килешмәүләре турында бәхәс оештыру. Ул еллардагы авыр тормыш шартлары турында әңгәмә оештыру. Лирик герой турында аңлату.

Һ.Такташ турында мәгълүмат бирү, әсәрләрен искә төшерү. “Мокамай”поэмасы белән танышу, лирик геройга бүгенге көн күзлегеннән бәя бирә алу.

20 нче елларда булган ачлык турында тарихи мәгълүмат алу. Әдәби әсәрнең чор һәм язылышы арасындагы бәйләнешне табу.

Әдәп – әхлак нормаларын исәпкә алып эшләргә кирәклекне аңлау, укучыларда җаваплылык һәм дуслыкка тугрылык хисләре тәрбияләү.

Һади Такташның “Ак чәчәкләр” шигыре.

Шигырьләрне сәнгатьле итеп уку, төркемнәрдә фикер алышу, биремнәр үтәү, өлешләргә бүлеп уку, һәр өлешкә исем биреп анализлау. Иҗади эшкә әзерлек.

“Ак чәчәкләр” шигырендә сурәтләнгән образларны табып, бәя бирү, төрле әсәрдәге геройлар белән чагыштыра белү.

Рус һәм татар әдәбиятында кыш фасылын сурәтләгән әсәрләр белән танышу һәм аларның уртак якларын табу.

Эстетик тәрбия бирү. Такташ шигъриятендәге матурлыкны күрә белергә өйрәтү.

Ибраһим Газинең тормыш юлы һәм иҗаты. “Онытылмас еллар” трилогиясенә гомуми күзәтү.

Иҗади эшләрне яклау (кыш темасы буенча)

Дәреслектән Ибраһим Гази турындагы биографик белешмәне уку һәм презентация карау. Фикер алышу, бер-берләренә сораулар бирү.

Трилогия төшенчәсен үзләштерү.Сүзлек эше.

Беренче бөтендөнья сугышы турында искә төшерү, әңгәмәдә катнашу. Романнан өзекләр уку.

И.Гази турында белешмә.

“Онытылмас еллар” трилогиясеннән өзекләрне үзләштерү.Трилогия төшенчәсе.

Әсәр эчтәлеген тарих белән бәйләп өйрәнү (язылу тарихы, чорлар арасындагы бәйләнеш); укылган әсәрне бүгенге яшәеш, көндәлек тормыш белән бәйләнештә күзаллый белү.

Әңгәмәдә катнашу, үз фикерен булдыру һәм әйтү; тема буенча сораулар куя белү, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяләү.

Игелеклелек, шәфкатьлелек сыйфатлары тәрбияләү, шәхес буларак формалашуны дәвам итү.

Ибраһим Газинең “Онытылмас еллар” трилогиясе.

Романнан өзекләр уку (56-65 нче битләр,1 нче кисәк). Аңлашылмаган сүзләрне сүзлекчәгә язу, мәгънәләрен сүзлек ярдәмендә ачыклау. 65 нче биттәге биремнәрне үтәү:

сорауларга җаваплар бирү;
пейзаж турында билгеләмәне искә төшерү;

әсәрдә пейзаж сурәтләнгән урыннарны табып уку, дәфтәрләргә язу. Сорауларга җавап бирү.

И.Газинең

“Онытылмас еллар” трилогиясеннән өзекләрне үзләштерү.

Пейзаж турында билгеләмәне искә төшерү һәм гамәли куллана белү; укылган әсәрдәге вакыйгаларны тарих белән бәйләнештә карау.

Әңгәмәдә катнашу, үз фикерен булдыру һәм әйтү; тема буенча сораулар куя белү, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяләү, тема буенча сораулар куя белү.

Кешене шәхес итеп формалаштыручы рухи-әхлакый сыйфатларны тәрбияләү.

Ибраһим Газинең “Онытылмас еллар” әсәренә анализ.

“Онытылмас еллар” әсәреннән өзекләрне укуны дәвам итү (34-42 нче битләр, 2 нче кисәк).

Текст ахырындагы биремнәрне үтәү.

План төзү. Төзелгән план буенча эчтәлекне ачу.

Роман ни өчен “Онытылмас еллар” дип аталган? дигән сорауга җавап эзләү,

(дискуссиядә катнашу).

Хәлимгә характеристика бирү.

“Онытылмас еллар” трилогиясеннән өзекләрне үзләштерү.

Әсәрне анализлау һәм шәрехләү.

Трилогиядән өзекләрне үзләштерү, анализлау һәм шәрехләү, характеристика бирү.

Фикер төрлелеген исәпкә алып эш йөртү, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяләү, текст буенча сораулар куя белү.

Кешене шәхес итеп формалаштыручы рухи-әхлакый сыйфатларны тәрбияләү.

Лена Шагыйрьҗанның “Рәхмәт игенчегә” шигыре.

41 нче биттәге мәкальләрне укып, мәгънәләрен аңлату.

Лена Шагыйрьҗанның “Рәхмәт игенчегә” дигән шигырен сәнгатьле уку, анализ ясау. Биремнәрне башкару.

Л.Шагыйрьҗанның “Рәхмәт игенчегә” шигырен уку, анализлау.

Мөстәкыйль рәвештә шигырьдә күтәрелгән теманы һәм проблеманы чишәргә омтылу, логик фикерләүне үстерү.

Тормышта үз урыныңны, яраткан һөнәреңне таба белү; аңа ирешү юлларын табарга омтылыш тәрбияләү.

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты ( 7 сәгать)

Муса Җәлилнең сугыш чоры иҗаты. “Вәхшәт” һәм “Чәчәкләр” шигырьләре.

“Онытылмас еллар” трилогиясеннән өзекләрнең эчтәлеген сөйләү (әдәби әсәр һәм чор арасындагы бәйләнешне ассызыклау).

Сугыш темасына һәм М.Җәлил иҗатына караган кереш әңгәмәдә катнашу, презентация карау.

Сүзлек эше (вәхшәт сүзенең мәгънәсен ачыклау).

Әсәрләрне актер башкаруында тыңлау, үзлектән уку. 45 нче биттәге ( 2 нче кисәк), 69-70 нче битләрдәге (1 нче кисәк) биремнәрне үтәү.

“Вәхшәт” һәм “Чәчәкләр” шигырьләрен анализлау һәм шәрехләү.

Өстәмә белем чыганакларыннан урынлы файдалана белү.Сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру.

Үз фикерен дәлилләү, анализ ясау; укытучы белән бергәләп, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяли белү.

Фашизмга нәфрәт хисе тәрбияләү, әдәби әсәрнең әхлакый ягын тоя белү.

Муса Җәлилнең “Имән” шигыре.

Әсәрне актер башкаруында тыңлау, анализлау. 67 нче биттәге биремнәрне үтәү. Әңгәмәдә (дискуссиядә) катнашу. Дәфтәрдә эшләү

( рифмадаш сүзләрне язып алу, сынландыруларны табу).

Муса Җәлилнең “Имән” шигырен анализлау.

Бәхәсләшү, үз фикерен дәлилләү, анализ ясау; укытучы белән сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру.

Яшәү мәгънәсен аңлау, үзеңнән соң онытылмас эшләр калдыруга омтылыш уяту.

Нәби Дәүлинең “Дошманнан үч алыгыз” шигыре.

“Имән” шигырен яттан уку. “Барысы да фронт өчен” дигән темага проект эшләрен яклау. Кереш әңгәмәдә катнашу. Әсәрне уку, эчтәлек буенча әңгәмә. Анализлау. Рифмаларны, аларның төрләрен билгеләү. Диалог төзү.

Нәби Дәүлинең “Дошманнан үч алыгыз” шигырен анализлау.

Сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру. Өстәмә белем чыганакларыннан урынлы файдалана белү. Текст буенча диалог төзү.

Әдәбитерминнарны урынлы куллану, укытучы белән бергәләп, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяли белү.

Активлыкка, акыл эшчәнлегенә (фикерләргә, чагыштырырга һәм нәтиҗә чыгарырга) өйрәтү. Ватанпәрвәрлек хисләрен тәрбияләү.

Бәйләнешле сөйләм үстерү. Хәйретдин Мөҗәй иҗаты.

“Сугыш китергән бәла-казалар” темасына язылган монологларны сөйләү. Х.Мөҗәй турындагы биографик белешмәне уку, презентациякарау.. Хронологик таблица төзү. “Бүләк” шигырен үзлектән уку, эчтәлек буенча әңгәмәдә катнашу, шәрехләү һәм бәя бирү. Текстны актер укуында тыңлау. Сәнгатьле уку. 47 нче биттәге биремнәрне үтәү. А.Лактионовның “Фронттан хат” картинасын күзәтү, анализлау һәм язылу тарихы белән танышу.

Хәйретдин Мөҗәй иҗаты турында белешмә. “Бүләк” шигырен өйрәнү.

Әдәби әсәрне рәсем сәнгате белән бәйләп өйрәнү, сүз сәнгатенең көчен һәм кыйммәтен күрсәтү.

Илебез азатлыгы өчен һәлак булганнарны онытмау хисе һәм патриотизм рухы тәрбияләү.

Әхмәт Исхакның “Һөҗүмгә барганда” шигыре.

А.Лактионовның “Фронттан хат” картинасын “Бүләк” шигыре белән чагыштырып сөйләү. Шигырьне актер башкаруында тыңлау. Эчтәлек буенча әңгәмә. Сәнгатьле уку. Эчтәлек буенча диалог яки монолог төзү.

Әхмәт Исхакның иҗаты һәм тормышы турында кыскача белешмә. “Һөҗүмгә барганда” шигыренә анализ.

Сурәтләү чараларын (сынландырулар) табу,сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру.

Әдәбитерминнарны урынлы куллану, диалог һәм монолог төзү; укытучы белән бергәләп, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяли белү.

Илебез азатлыгы өчен һәлак булганнарны онытмау хисе һәм патриотизм рухы тәрбияләү.

Шәйхи Маннурның тормыш юлы һәм иҗаты. “Саубуллашу җыры” шигыре.

Дәреслектә бирелгән биографик белешмә белән танышу. Әдип иҗатына кагылышлы өстәмә мәгълүматлар белән танышу.Сорауларга җавап бирү. “Саубуллашу җыры”н уку, анализлау. Шигырь төзелешен кабатлау (строфаларны,кабатланып килүче юлларны, рифмаларны табу).

Шәйхи Маннур турында белешмә бирү. “Саубуллашу җыры” шигырен өйрәнү.

Шигырь төзелешен тикшерү (строфалар санын билгеләү, кабатланган һәм рифмалашкан сүзләрне табу); авторның мөнәсәбәтен ачыклау һәм сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру.

Иҗади фикерләү сәләтен үстерү. Образларның эш-гамәлләрен кешелек нормаларыннан чыгып бәяләргә өйрәнү.

Шәйхи Маннурның “Татар кызы”, “Чәчәкләр һәм снарядлар” шигырьләре.

Шигырьләрне актер укуында тыңлау. 51-52 нче биттәге биремнәрне башкару, сорауларга җавап бирү. Шигырьләрне уку, анализлау. Инверсияләрне табу, дәфтәргә язу.

Бөек Ватан сугышы елларында совет солдатларының күрсәткән батырлыгы турында сөйләшү.

Әсәрне аңлап һәм иҗади уку, гади әдәби терминология куллана белү; сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен аерып алу, нәтиҗәләрне формалаштыру.

Образларның эш-гамәлләрен кешелек нормаларыннан чыгып бәяләргә өйрәнү. Матурлыкка соклана белү хисен тәрбияләү.

Тыныч ил сагында ( 19 сәгать)

Мөхәммәт Мәһдиевнең тормыш юлы һәм иҗаты. “Фронтовиклар” романы.

М.Мәһдиев әсәрләреннән күргәзмә белән танышу.

Презентация карау, биографик материалны уку, сүзлек эше, “Фронтовиклар” романыннан өзекләр уку (75-84 битләр, 1 нче кисәк). 84 нче биттәге биремнәрне башкару, әсәргә анализ ясау. “Бүгенге көн укытучысы” темасына сөйләшү.

Мөхәммәт Мәһдиев турында мәгълүмат бирү; язучының “Фронтовиклар” романыннан өзекләрне өйрәнү.

Өстәмә белем чыганакларыннан урынлы файдалана белү, сугыштан соңгы чорда мәктәп һәм сугыш чоры укытучыларының эшчәнлеге белән танышу.

Текст буенча сораулар кую һәм үз фикерен тексттан өземтәләр ярдәмендә дәлилләү, башкаларны тыңлый белү.

Укытучы һөнәренә ихтирам тәрбияләү;

Иҗади эш (сочинение). “Укытучы булу – авыр хезмәт”, “Укытучы һәм мәктәп”, “Беренче укытучым” темаларының берсенә сочинение язу.

Укытучылар турында язылган әдәби әсәрләр турында кереш әңгәмәдә катнашу.

Цитаталар сайлау, план төзү. Сочинение язу.

“Укытучы булу – авыр хезмәт”, “Укытучы һәм мәктәп”, “Беренче укытучым” темаларының берсенә сочинение язу.

Язма сөйләм күнекмәләрен үстерү.

Иптәшләренең фикерләрен тыңлау, чагыштыру һәм нәтиҗә ясау; үз фикерен язма формада җиткерә белү.

Укытучы һөнәренә ихтирам тәрбияләү.

Кави Латыйпның “Җиңү парады”, Разил Вәлиевның “Мәхәббәт һәм нәфрәт” шигырьләре.

Бөек Җиңү темасына багышланган кереш әңгәмәдә катнашу. Презентация карау, Шигырьләрне актер укуында тыңлау, сайлап уку, анализлау. Биремнәрне башкару, сурәтләү чараларын табу. Сәнгатьле уку. Төркемнәрдә фикер алышу.

Кави Латыйпның “Җиңү парады”, Разил Вәлиевның “Мәхәббәт һәм нәфрәт” шигырьләрен өйрәнү, анализлау.

Капма- каршы кую, җансыз образларны җанландыру алымын һәм лирик герой төшенчәләрен үзләштерү;өстәмә белем чыганакларыннан урынлы файдалана белү.

Милли горурлык, гражданлык

хисләре формалаштыру.

Шәүкәт Галиевнең тормыш юлы һәм иҗаты. “Аталы-уллы солдатлар” балладасы.

Ш.Галиев турында белгәннәрне искә төшерү. Балалар өчен язылган шигырьләре турында фикер алышу. Ш.Галиевнең биографик белешмәсен уку.

“Аталы-уллы солдатлар” балладасын укып анализлау. Баллада турындагы теоретик материалны уку. 86-87 нче биттәге 1-5 нче сорауларга җавап. Әсәрне актер башкаруында тыңлау Җиңү көненә карата әзерләнгән презентацияләрне яклау. Һәйкәлләр һәм аларга мөнәсәбәт турында сөйләшү. Берлин шәһәрендәге Трептев паркына куелган монумент турында сөйләшү. Дәреслектә бирелгән материалны өйрәнү.

Шәүкәт Галиевнең “Аталы-уллы солдатлар” балладасын өйрәнү. “Азатлык алып килгән сугышчы” монументы турында мәгълүмат бирү.

Өстәмә белем чыганакларыннан урынлы файдалана белү; баллада жанры һәм Трептев паркына куелган монумент турында мәгълүмат алу.

Әдәбитерминнарны урынлы куллану, укытучы белән бергәләп, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяли белү.

Тарихка, тарихи ядкярләргә сакчыл караш формалаштыру.

Шамил Маннанов турында белешмә. “Тыңланмаган моңнар” шигыре.

“Азатлык алып килгән сугышчы” монументы буенча төзелгән хикәяләре белән иптәшләрен таныштыру.

Презентация ярдәмендә язучының тормыш юлы һәм иҗаты белән танышу. Шигырьне уку , анализлау. Сүзлек эшен башкару,89-90 биттәге биремнәрне үтәү.”Бүгенге көн солдатлары” яки “Тыныч ил сагында” дигән темаларның берсе буенча әңгәмәдә катнашу.

Шамил Маннанов турында белешмә бирү. “Тыңланмаган моңнар” шигырен анализлау.

Җырларның һәм милли моңнарның кеше күңеленә тәэсире турында мәгълүмат алу.

Эстетик тәрбия бирү, татар моңына мәхәббәт уяту.

Шамил Маннанов, Рөстәм Акъегет, Җәүдәт Дәрзаман шигырьләре.

Ш.Маннановның “Солдатта булган, диләр” җырын тыңлау. 55 нче биттәге 1-4 нче сорауларга җавап. Шагыйрьләр турында кыскача белешмә тыңлау.

Р. Акъегетнең “Мәңгелек ут яна мәйданнарда”,

Җ. Дәрзаманның “Батырлык” шигырьләрен уку. “Бүгенге көн солдатлары” темасына әңгәмә. 58 нче биттәге 6-7 нче сораулар буенча дискуссия үткәрү.

Ш.Маннановның “Солдатта булган, диләр”,

Р. Акъегетнең “Мәңгелек ут яна мәйданнарда”,

Җ. Дәрзаманның “Батырлык” шигырьләрен уку, анализлау.

Укыганны гомумиләштерә, нәтиҗә ясый, иң мөһим мәгълүматны аерып ала белү; сугышта һәлак булганнар, ветераннар турында белешмә алу.

Милли горурлык, гражданлыкхисләре формалаштыру.

Туган як турында шигырьләр.

“Башка берни дә кирәкми” җырын тыңлау (М.Мозаффаров муз., С.Хәким сүз.). Туган якның матурлыгы, кадере турында әңгәмә. Э.Шәрифуллина турында кыскача мәгълүмат. “Туган җир” шигырен актер башкаруында тыңлау, уку, сүзлек өстендә эшләү һәм анализлау. 59 нчы биттәге сорауларга җавап. Ф.Яруллин турында белгәннәрне искә төшерү. “Туган ягы кирәк кешегә” шигырен сәнгатьле уку. “Кеше туган ягын кайчан сагына?” темасына дискуссия.

Э.Шәрифуллина, Ф.Яруллин турында кыскача биографик белешмә бирү. Э.Шәрифуллина-ның “Туган җир”, Ф.Яруллинның “Туган ягы кирәк кешегә” шигырьләрен өйрәнү.

Рус һәм башка халык әдәбиятларында туган як темасының чагылышы.

Ишетеп аңлау, төркемнәрдә фикер алышу; укытучы белән бергәләп, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяли белү.

Туган якның газизлеген, якынлыгын һәм онытылмас икәнен аңлау.

Әмирхан Еникинең тормыш юлы һәм иҗаты. “Матурлык” хикәясе.

Туган як матурлыгын күрсәткән иҗади эшләрне яклау. Р.Харисның “Кеше кайчан матур була?” шигырен уку, кеше матурлыгы турында сөйләшү. Эчке һәм тышкы матурлык проблемасын күтәрү. Ә.Еники китапларыннан күргәзмә белән танышу. Язучының биографиясе белән танышу һәм фикер алышу. Дәфтәрләргә Ә.Еники әсәрләренең исемнәрен һәм аңа бирелгән дәүләт бүләкләрен теркәп кую. “Матурлык” хикәясен укый башлау.

Әмирхан Еникинең тормыш юлы һәм иҗаты турында мәгълүмат алу. “Матурлык” хикәясен укый башлау.

Мөстәкыйль рәвештә дәреснең проблемасын һәм максатларын формалаштыру.

Матурлык төшенчәсе (эчке һәм тышкы матурлык) турында сөйләшү.

Әмирхан Еники иҗатына карата кызыксыну уяту, белемгә ихтыяҗ уяту.

Әмирхан Еникинең “Матурлык” хикәясе.

Әмирхан Еникинең “Матурлык” хикәясен уку, эчтәлекне сөйләү. Портрет турында теорияне искә төшерү. Бәдретдиннең, аның әнисенең, бабасының портретлары сурәтләнгән урыннарны табып уку һәм укудан алган хисләр белән уртаклашу.

Әмирхан Еникинең “Матурлык” хикәясен өйрәнү.

Портрет төшенчәсе, образларны аңлауда портретның әһәмияте.Эчке һәм тышкы матурлыкның һәрвакытта тәңгәл килмәве.

Эчке матурлыкны күрә белергә өйрәнү, эчке матурлыкка омтылыш уяту.

Әмирхан Еникинең “Матурлык” хикәясенә анализ.

Әмирхан Еникинең “Матурлык” хикәясен анализлау. 101-102 нче биттәге биремнәрне үтәү. Төп геройга телдән характеристика бирү. Хикәя жанрынабилгеләмә бирү.

Әмирхан Еникинең “Матурлык” хикәясенә анализ.

Мөстәкыйль рәвештә дәреснең проблемасын һәм максатларын формалаштыру.

Хикәя турында мәгълүмат алу, аның башка жанрлардан аермалы якларын күрсәтү, хикәя жанрында язылган әсәрләргә мисаллар китерә белү.

Бәхәсләшү һәм үз фикереңне дәлилли белү; укытучы белән бергәләп, үз эшен һәм иптәшләренең җавапларын бәяли белү.

Эчке матурлыкны күрә белергә өйрәнү.

Мөхәммәт Мирзаның “Балачак хатирәсе” хикәясе.

Балачак турында кереш әңгәмә. М.Мирза турында кыскача биографик белешмә. Өзекне тыңлау. Текстта очраган аңлашылмаган сүзләрнең мәгънәләрен ачыклау. Сайлап уку. Икмәк кадере турында әңгәмә. Әсәр буенча план төзү. План нигезендә эчтәлекне сөйләү

“Гаилә табыны” темасына сөйләшү. Автор яраткан “әнкәй ашлары”н дәфтәргә язу. Табын янында үз-үзеңне тоту кагыйдәләрен искә төшерү. “Дианаларда кунакта” хикәясен искә төшерү (5 нче сыйныф).

Мөхәммәт Мирзаның “Балачак хатирәсе” хикәясен өйрәнү.

Мөстәкыйль рәвештә дәреснең проблемасын һәм максатларын формалаштыру.

“Гаилә табыны”ндагы милли ризыклар; гаилә әгъзаларының вазифалары турында сөйләшү.

Икмәккә, ата-аналарга кадер-хөрмәт тәрбияләү.

Гомәр Бәшировның “Сабан туе” мәкаләсе.

“Сабан туе җыры”н тыңлау (М.Садри сүзләре, халык көе). Видеоролик карау. Сабантуй турында монолог төзү. Г.Бәширов китапларыннан күргәзмәне карау. “Сабан туе” мәкаләсен уку. 79 нчы биттәге сораулар буенча сөйләшү. Төркемнәрдә эш (текст буенча викторина сораулары төзү). Милли көрәш , Сабантуй батыры темасына дискуссия.

Гомәр Бәшировның “Сабан туе” мәкаләсен уку һәм анализлау.

Сабан туе бәйрәменең борынгыдан килгән традицияләре, элекке чорда ничек үткәрелү тарихы.

Татар халкының гореф-гадәтләренә, йолаларына ихтирам хисе тәрбияләү һәм кызыксыну уяту. милли горурлык хисләре формалаштыру.Милли горурлык хисләре формалаштыру.

Г.Бәшировның “Туган ягым-яшел бишек” әсәренә гомуми күзәтү.

“Мин Сабантуйда” темасына төзелгән хикәяләрне уку, әдип иҗаты һәм тормышы белән танышу, Г.Бәширов әсәрләренең исемлеген төзү, өзекләрне үзләштерү, сәнгатьле һәм йөгерек уку.

Г.Бәшировның тормышы һәм иҗаты турында мәгълүмат. “Туган ягым- яшел бишек” повестеннән өзекләр белән танышу.

Татар халкының борынгыдан килгән йолалары һәм гореф-гадәтләре турында сөйләшү.

Татар

халкының

гореф-

гадәтләренә,

йолаларына һәм рухи кыйммәтләренә

ихтирам

тәрбияләү.

Г.Бәшировның “Туган ягым-яшел бишек “әсәреннән “Кунак кызлар килде утырмага” хикәясе.

Р.Миңнуллинның “Йоласы шундый иде...” шигыре белән танышу, милли йолалар һәм гореф-гадәтләр турында әңгәмәдә катнашу, Өмә төшенчәсен үзләштерү (сүзлек эше), өэекне чылбырлап уку һәм комментарияләү, эчтәлек буенча әңгәмә, кыскартып сөйләү, дәреслектәге биремнәрне башкару.

Гомәр

Бәширов.

«Кунак

кызлар

килде

утырмага»

өзеген өйрәнү.

Сүзнең эстетик вазифасын, әдәби образлар тудырганда сурәтләү көчен аңлау һәм әдәби әсәрне эстетик яктан кабул итү.

Татар

халкының

элек-электән

килгән гореф-

гадәтләре һәм

йолаларына

хөрмәт тәрбияләү.

Г.Бәшировның“Туган ягым – яшел бишек” әсәреннән “Язгы сабан туйлары” хикәясе.

Яңа сүзләрне язу,

эчтәлек буенча

төркемнәрдә фикер

алышу, әсәргә

әдәби анализ ясау,

сораулар һәм биремнәрне башкару,

әсәрне өлешләргә бүлү,

план төзү, план буенча сөйләү.

“Туган ягым – яшел бишек” әсәреннән

«Язгы сабан

туйлары» өзеген өйрәнү.

Төрле

бәйрәмнәрнең (бу

очракта Сабантуй

мисалында) тарихы

белән кызыксыну.

Халыкның

гореф-

гадәтләре,

йолаларына

ихтирам

тәрбияләү.

Г. Бәшировның ”Туган ягым – яшел бишек” әсәреннән

“Орлык чыккан

көн” хикәясе.

Әсәрне укып,

укытучы

җитәкчелегендә

бергәләп анализлау, биремнәрне башкару,

нәтиҗә ясау.

Гомәр Бәшировның «Туган ягым – яшел бишек» әсәреннән

«Орлык чыккан көн»

хикәясен уку һәм

анализлау.

Тема буенча

сораулар бирә

белү, үз

фикереңне

дәлилләп

җиткерү.

Хезмәтнең кеше тормышындагы

ролен аңлату, хезмәткә хөрмәт тәрбияләү.

Сабантуй —

картиналарда.

Л.Фәттаховның “Сабантуй” картинасын күзәтү,

рәссам турында белешмә алу,

презентация карау;

картинаны карап, фикер

алышу, сораулар төзү,

сорауларга җавап бирү,

картинаны сурәтләп

сөйләү, парлап

сөйләшү.

Л.Фәттахов

ның

«Сабантуй»

картинасы

өстендә

эшләү.

Рәсем сәнгате белән

әдәбиятның

бәйләнеше турында

аңлау.

Матурлыкны тану һәм күрә белү.

Халыкның

гореф-

гадәтләре,

йолаларына

ихтирам

тәрбияләү.

Дания

Гайнетдинованың

«Ташлыяр

Карлыгачы» хикәясе.

Язучы иҗаты белән

Танышу, әсәрне

укып, укытучы

җитәкчелегендә

бергәләп анализлау,

нәтиҗә ясау. Сүзлек эше башкару. Ат кушаматлары һәм атлар турында язылган әдәби әсәрләр, кеше тормышында атларның тоткан роле турында әңгәмәдә катнашу.

Дания

Гайнетдин

ованың

«Ташлыяр

Карлыга-

чы» әсәрен

өйрәнү.

Тема буенча

сораулар бирә

белү, үз

фикереңне

дәлилләп

җиткерү, билгеле

бер күрсәтмә

нигезендә эшли

белү.

Туган якның гүзәллеген күрә белү, атларны ярату хисе тәрбияләү, үз сүзеңдә тора белергә өйрәнү.

Дания

Гайнетдинованың

«Ташлыяр

Карлыгачы» хикәясенә анализ.

Әсәрне укып, төп образларга характеристика бирү,

укытучы

җитәкчелегендә

әсәргә бәя бирү,

нәтиҗә ясау.

Биремнәрне башкару, эчтәлекне кыскартып һәм тулы формада сөйләү.

Дания

Гайнетдин

ованың

«Ташлыяр

Карлыга-

чы» әсәрен

өйрәнү.

Укыганны

гомумиләштерә,

нәтиҗә ясый, иң

мөһим

мәгълүматны

аерып ала белү.

Рус һәм башка әдәбиятларда ат образларының бирелеше.

Туган якка

мәхәббәт, атларны ярату хисләре

тәрбияләү.

Антон Чеховның

«Анюта» хикәясе.

Язучының тормыш юлы белән танышып,

хронологик таблица

төзү, әсәрне аңлап

уку, анализлау. Табиблар, аларга хас сыйфатлар турында әңгәмәдә катнашу.

Әдәби текстның

сюжетын сөйли,

аерым эпизодын

(яисә күренешне)

анализлый алу.

«Анюта»

әсәрен өйрәнү.

Толерантлык төшенчәсе турында белешмә алу.

Рус әдәбияты

үрнәкләре белән

танышу.

Татар тәрҗемәчеләре турында белешмә бирү.

Кешеләрдәге

уңай

сыйфатларны

күрә белү,тәрҗемә әсәрләр белән танышырга теләк уяту.

Һанс Кристиан

Андерсенның

“Борчак

өстендәге

принцесса” әкияте.

Дәреслек, дәфтәр белән

эш, парлап сөйләшү,

яңа сүзләрне төрле

фигыль формаларына

кую, җөмләләр төзү,

план төзеп, укыганны

гади җөмләләр белән

кыскача сөйли белү.

Мультфильм карау, әкият геройларына характеристика бирү.

Һанс

Кристиан

Андерсенн

ың

«Борчак

өстендәге

принцесса»

әсәрен

өйрәнү.

Россия һәм чит ил

классиклары

иҗатында тематик һәм проблема чи

шелешендә уртаклыклар.

Тирә-

юньдәгеләргә

игътибарлы

булу, толерантлык хисе тәрбияләү.

Константин

Паустовскийның

«Корыч балдак» хикәясе.

Үзләре сайлаган бер өзекне үз тәрҗемәсендә уку. Әсәрне актер башкаруында тыңлау.

Текст өстендә эш.

Сурәтләү чараларын

табу. Образларга

характеристика бирү.

Диалогик, монологик

сөйләм оештыру.

Константи

н Паустов-

скийның

“Корыч

балдак”

әсәрен

өйрәнү.

Әдәби текстның

сюжетын сөйли

белү. Әсәрнең

аерым эпизодын

(яисә күренешне)

анализлый алу.

Туган җиргә

мәхәббәт уяту. Өмет хисенең көче, кеше тормышында әһәмиятен аңлау.

Язучылар

елмая. Радик

Фәизовның

«Батыр әйтте» хикәясе.

Текст өстендә эш, рольләргә бүлеп уку.

Сурәтләү чараларын

табу. Образларга

характеристика бирү.

Диалогик, монологик

сөйләм.

Радик

Фәизовның

«Батыр

әйтте»

әсәрен

өйрәнү

Әсәрдәге

проблеманы

аңлый белү,

гипотеза чыгару.

План төзергә өйрәнү.

Әхлак

тәрбиясе

бирү.

Кеше тормышында юмор хисенең әһәмиятен аңлау.

Газиз

Мөхәммәтшинның

«Каз боткасы»

хикәясе. Проект эше.

Проект эшен башкару. Хикәяне уку,

сорауларга җавап

бирү,нәтиҗәләр чыгару.

Газиз

Мөхәммәт-

шинның

«Каз

боткасы»

әсәрен

өйрәнү, проект эше эшләү.

Өстәмә

чыганаклардан

файдалану.

Әхлакый-

рухи

сыйфатларны

камилләштерү.

«Балыкчы».

Эстон халык җыры.

«Егет кешегә җитмеш төрле һөнәр дә аp» темасына әңгәмә. Сәнгатьле уку, балыкчы

маҗаралары турында

сөйләшү. «Каз боткасы»

хикәясе белән аваздаш һәм аермалы якларын билгеләү. Дискуссиядә катнашу.

«Балыкчы». Эстон

халык

җыры

белән

танышу. Җырның мәгънәсенә

төшенү.

Башка милләт

халыклары

җырларының

үзенчәлеге,

балыкчыларга хас юмор хисе турында сөйләшү.

Актив яшәү рәвешен

пропагандалау.

Ибраһим Газиның

“Мәүлия нигә

көлде?” хикәясе.

И.Гази турында кыскача белешмә бирү. Хикәяне чылбыр буенча уку, әсәрдән юморны табу,

сорауларга җавап

бирү, нәтиҗәләр чыгару. ”Элеккеге һәм бүгенге мәктәп” темасына мөстәкыйль эш.

Ибраһим

Газиның

“Мәүлия

нигә

көлде?”

әсәрен

өйрәнү.

Ырымнар һәм ышанулар, аларның кешегә тәэсире.

Ырымнарга ышануның тискәре нәтиҗәләрен аңлау.

Гамил Афзалның

“Мыек борам” шигыре.

Шагыйрьнең тормыш

юлы, иҗаты белән

танышу; сораулар

төзү, җавап бирү;

сүзлекчә белән эш,

чылбыр буенча яңа

сүзләр белән

сүзтезмәләр яки

җөмләләр төзеп әйтү,

шигырьне тыңлау,сәнгатьле уку. Әсәргә бәя.

Гамил

Афзал

турында

мәгълүмат

бирү,

“Мыек

борам” шигырен

өйрәнү.

Юмор һәм сатира төшенчәләре, аларга хас үзенчәлекләр. Авторның юмор

һәм сатирик

шигырьләренең

кыйммәтен аңлау.

Кешеләргә,

тормыштагы

вакыйгаларга

карата ваемсыз һәм битараф булмау.

Гәрәй Рәхимнең

“А-ля-шэр” туны” хикәясе.

Г.Рәхим турында кыскача белешмә. Хронологик таблица төзү. Текстны актер укуында тыңлау,дәреслектәге материал

белән танышу, хикәяне

уку, сорауларга җавап

бирү.

Гәрәй

Рәхим

иҗаты

турында

белешмә,

“А-ля-шэр”

туны”

әсәрен уку.

Әдәби әсәрдә көлү. Көлү тудыручы чаралар.

Ана телен

белмәүнең

күңелсез

нәтиҗәләрен аңлау, мөмкин булганча чит телләрне күбрәк өйрәнергә теләк уяту.

Бәйләнешле сөйләм телен үстерү.

Хәсән Туфанның «И ми-

нем җандай

кадерле...», «Туган тел» шигырьләре.

Хәсән Туфан

музее.

Тел бозып сөйләүчеләр турында әңгәмә. Шагыйрьнең тормыш

юлы, иҗаты белән

танышу. Әсәрләрне актер башкаруында тыңлау. Шигырьгә

анализ ясау,биремнәрне башкару һәм

сәнгатьле уку.

Хәсән Туфан иҗаты

турында мәгълүмат

булдыру,

“И минем җандай

кадерле...”, “Туган тел” шигырьләре

белән танышу.

Туган тел,аны саклау проблемасы,тере һәм үле телләр турында мәгълүмат алу.

Җандай кадерле туган телебезгә мәхәббәт тәрбияләү, аның серле дөньясын тирәнрәк ачарга теләк уяту.

Искәндәр

Рәфыйковның «Әй

туган тел!» картинасы белән

эшләү.

Искәндәр Рафиковның “Әй туган тел!” картинасын күзәтү,

рәссам турында белешмә алу,

презентация карау;

картинаны карап, фикер

алышу, сораулар төзү,

сорауларга җавап бирү,

картинаны сурәтләп

сөйләү, парлап

сөйләшү.

Искәндәр

Рәфыйков-

ның«Әй

туган тел!»

картинасы

белән

эшләү. Картина буенча

сочинение язу.

Рәсем сәнгате һәм әдәбиятның бердәмлеге.

Туган телгә

мәхәббәт

тәрбияләү, матурлыкны танырга өйрәтү.

Наҗар Нәҗминең

«Татар теле» шигыре.

Проект эше.

Проект эшен башкару. Парларда эш,

шигырьне тыңлап

аңлау, ярымтавыш

белән уку, чылбыр

буенча сәнгатьле уку;

эчтәлек буенча фикер

алышу, шигырьгә

анализ ясау.

Шагыйрь Наҗар

Нәҗми турында

мәгълүмат булдыру,

«Татар теле» шигырен

аңлап уку.

Телләр турында статистик мәгълүматлар бирү.

Туган телгә

мәхәббәт

тәрбияләү.

Равил

Фәйзуллинның

«Минем

телем» шигыре.

Әдип турында кыскача белешмә бирү, шигырьне актер башкаруында тыңлау. Әсәрдә әйтелгән халык җырларын тыңлау. Сүзлек белән эш.

Ярымтавыш

белән уку, чылбыр

буенча сәнгатьле уку;

эчтәлек буенча фикер

алышу, шигырьгә

анализ ясау.

Шагыйрь Равил

Фәйзуллин иҗатында тел темасының бирелеш ачыклау.

Әдәп-әхлак нормаларын үзләштерү.

Туган телгә

мәхәббәт һәм

хөрмәт хисләре

тәрбияләү.

Шәүкәт

Галиевның «Туган

телем» шигыре.

Ш.Галиев турында кыскача әңгәмә. Актер укуында шигырьне тыңлау. Текстта кабатланып килүче сүзләрне табу,мәгънәләрен ачыклау. Шигырьне уку,

анализлау, тел турында

мәкальләр табу,

аларның мәгънәләрен

аңлату.

Шәүкәт

Галиевның «Туган

телем» шигырен уку.

Төрле мәгълүмат

чаралары белән

эшли, кирәкле

мәгълүматны

таба белү. Сүз сәнгатенең

образлы табигатен

тою.

Туган телгә

мәхәббәт һәм

хөрмәт хисләре

тәрбияләү.

Роберт

Миңнуллинның

«Туган

телемә» шигыре.

Р.Миннулин турында кыскача мәгълүмат. Парларда эш, әңгәмәдә катнашу,

шигырьне тыңлап

аңлау, ярымтавыш

белән уку, чылбыр

буенча сәнгатьле уку;

эчтәлек буенча фикер

алышу, шигырьгә

анализ ясау.

Шагыйрь

турында

белешмә

бирү,

«Туган

Телемә»

шигырен

өйрәнү.

Әдәби әсәр

теленең

үзенчәлекләрен,

әсәр стилен

җиткерү. Элизия күренеше турында мәгълүмат алу.

Туган телгә хөрмәт һәм ихтирам хисләре тәрбияләү.

Ренат Харисның

«Туган

җирем», Нияз

Акмалның

«Кешеләргә

карап» шигырьләре.

Ренат Харис, Нияз Акмал турында кыскача мәглълүмат. Шигырьләрне уку,

анализлау, фикер

алышу. Төркемнәрдә эш, туган җир турында әңгәмә.

Ренат Харис

һәм Нияз

Акмал

иҗатларын

өйрәнү. Шигырьләрне уку,

анализлау, фикер

алышу.

Туган җир, туган тел турында язылган төрле милләт мәкальләре белән танышу, чагыштыра белү.

Татар әдәбияты белән кызыксыну тәрбияләү, ана телендә язылган китаплар укырга теләк уяту.

№	Өйрәнелә торган тема	Эш төре	Үткәрү вакыты
1	Йола һәм уен җырлары. Тарихи җырлар. Татар халык җырлары. Җыр турында татар җырчылары фикере.	Проект эше.
2	Йосыф Баласагунлының “Белем турында” поэмасы. Белем турында татар халык мәкальләре.	Мөстәкыйль эш
3	Габдерәхим Утыз Имәнинең “Сату итү турында” шигыре.	Проект эше.
4	Габдулла Тукайның “Туган авыл” шигыре. Арчадагы Әлифба музее.	Телдән журнал
5	И.Шишкинның “Кояшлы көндә нарат урманы” картинасы	Сочинение
6	“Укытучы булу – авыр хезмәт”, “Укытучы һәм мәктәп”, “Беренче укытучым” темаларының берсенә сочинение язу.	Сочинение
7	Газиз Мөхәммәтшинның «Каз боткасы» Хикәясе.	Проект эше
8	Искәндәр Рәфыйковның «Әй туган тел!» картина белән эшләү.	Сочинение
9	Наҗар Нәҗминең «Татар теле» шигыре буенча проект эше.	Проект эше

Укыту-методик һәм матди-техник тәэмин ителеш

Укытучы өчен:

1. Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен татар әдәбиятыннан программа (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен). 5-9 нчы сыйныфлар / Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина. – Казан, “Мәгариф – Вакыт” нәшр., 2014. – 51 б.

2. Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар : 1-11 нче с-флар / [басма өчен Ч.М.Харисова, К.С.Фәтхуллова, Х.Н.Хәбибуллина җаваплы]. - Казан, Татар. кит. нәш., 2011. - 239 б.

3. Татар әдәбияты. 6 сыйныф : рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен д-лек (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен). 6 нчы с-ф. Ике кисәктә. 1 нче кисәк / Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина; [рәссамы Фәридә Ризаева]. – Казан : “Мәгариф – Вакыт” нәшр., 2014. – 151 б.: рәс. б-н .

4. Татар әдәбияты: Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмаларында (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар белән) эшләүче укытучылар өчен методик әсбап. 6 нчы с-ф. /Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина.- Казан: “Мәгариф-Вакыт” нәшр., 2014.- 143 б.

5. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы / Д.Ф. Заһидуллина.- Яңадан эшләнгән һәм тулыландырылган икенче басма. – Казан: Мәгариф, 2004. – 367 б.

6. Татар әдәбияты. Теория. Тарих. Д.Ф.Заһидуллина, Ә.М.Закирҗанов, Т.Ш.Гыйләҗев. – Казан: Мәгариф, 2004. -247б.;

7. Әдәбият белеме сүзлеге. А.Г.Әхмәдуллин. –Казан: Татар кит. нәшр., 1990. -238б.;

8. Әдәбият теориясе: Югары уку йортлары, педагогия училищелары, колледж студентлары өчен кулланма. Тулыландырылган икенче басма. Ф.М.Хатипов. –Казан: РАННУР, 2002. -352б.;

9 . Әдипләребез: библиографик белешмәлелек. 2 томда/төз. Р.Даутов, Р.Рахмани. –Казан: Татар.кит.нәшр., 2009.

10. Заһидуллина Д.Ф. Әдәби әсәр: өйрәнәбез һәм анализ ясыйбыз /Д.Заһидуллина, М.Ибраһимов, В.Әминева.- Казан: Мәгариф, 2007, 112 б.

Укучы өчен:

Татар әдәбияты. 6 сыйныф : рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен д-лек (татар телен туган тел буларак өйрәнүче укучылар өчен). 6 нчы с-ф. Ике кисәктә. 1 нче кисәк / Ф.Ф.Хәсәнова, Г.М.Сафиуллина, М.Я.Гарифуллина; [рәссамы Фәридә Ризаева]. – Казан : “Мәгариф – Вакыт” нәшр., 2014. – 151 б.: рәс. б-н .

Интернет-ресурс.

Единая коллекция Цифровых Образовательных Ресурсов. – Режим доступа : http://school-collection.edu.ru

Техник чаралар.

Шәхси компьютер.
Мультимедия проекторы.
Экспозицион экран.

Күрсәтмә һәм таратма материаллар

Тестлар, портретлар, презентацияләр, картиналар

Электрон ресурслар: «Бала» китапханәсе, «Татар мультфильмнары»; мультимедиа укыту программалары; татар сайтлары; электрон китапханә; татарча сайтлар (belem.ru; tatarile.org.com); аудио һәм видео әсбаплар:

- Габдулла Тукай. Энциклопедия. Дисклар коллекциясе.

- Шигърият бакчасында. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия (5-11 сыйныфлар). СБ1, СБ2, СБЗ форматлы. Тезүчесе: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының Республика мәгълүмат-методик тәэмин итү һәм мәгариф өлкәсендә контроль үзәгенең төп белгече Газимҗанова Р.Г.

- Классик әдәбиятыбыз үрнәкләре. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия (5-11 сыйныфлар). СБ4 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

- Язучыларыбызның чыгышлары һәм алар турында истәлекләр. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия (5-11 сыйныфлар). СБ5 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

- Язучылар, композиторлар һәм рәссамнар чыгышлары, алар турында истәлекләр. Татар әдәбияты дәресләренә фонохрестоматия (5-11 сыйныфлар). СБ6 форматлы. Төзүчесе: Газимҗанова Р.Г.

- Гаяз Исхакый. Тормыш юлы һәм иҗаты. Мультимедиа басма.

- Фәнис Яруллин. Тормышы һәм иҗатына багышланган методик әсбап.

Мультимедиа басмалар:

- Габдулла Тукай. Интерактив мультимедиа уку-укыту әсбабы;

- 5 нче сыйныф өчен электрон дәреслек. 2014;

Мәгълүмат чыганаклары

Белем бирү буенча федераль агентлык

http://www.apkppro.ru РФ мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрүһәм профессиональ әзерләү академиясе

http://www.lexed.ru Федеральный центр образовательного законодательства

http://www.rustest.ru Федераль тест үткәрү үзәге

http://www. tatedu.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы

http://www.edu. kzn.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы Белем порталы

http://www.mon.tatar.ru

http://www.shoolexpo.ru

http://. belem.ru

http://. tatar.ru ТР рәсми серверы

http://. Tat. Tatar-inform.ru ТР мәгълүмат агентлыгы

http://. intertat.ru ТР электрон газетасы

http://. xat.ru Татар хат алышу хезмәте

http://. suzlek.ru on-line русча сүзлек

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatar.com.ru татар теле сүзлекләр һәм үзөйрәткечләр

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

http://. selet.ru “Сәләт” яшьләр

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

Электрон ресурслар: “Бала” китапханәсе, “Татар мультфильмнары”, мультимедиа укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com);

Укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр

- Сүз сәнгатенең образлы табигатен тою;

- өйрәнгән әдәби әсәрнең эчтәлеген аңлау;

- исемнәре татар әдәбияты буенча минимумга кергән әдипләрнең (К. Насыйри, Г. Тукай, Г. Ибраһимов, М. Җәлил, Һ. Такташ, С. Хәким, Г. Афзал, Ф. Садриев, М. Әгъләмов,) тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;

- өйрәнелгән әдәби-теоретик төшенчәләр;

- әдәби текстны кабул итү һәм анализлау;

- әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгару, укыган буенча план төзү;

- әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклау;

- укылган әсәрнең темасын, проблемасын, идеясен билгеләү;

- геройларга характеристика бирү;

- сюжет, композиция үзенчәлекләрен, махсус сурәтләү чараларының ролен ачу;

- әдәби әсәрдәге эпизодларны һәм геройларны чагыштыру;

- укылганга үзеңнең мөнәсәбәтеңне белдерү;

- әсәрне (өзекне) сәнгатьле итеп уку;

- кабатлап сөйләүнең төрләреннән файдалану;

- өйрәнелгән әсәргә бәйле телдән һәм язмача фикерләрне белдерү;

- укылган әсәр буенча фикер алышуда катнашу, фикерләреңне дәлилли белү;

- татар әдәби теленең нормаларына нигезләнеп, кирәкле темага телдән һәм язмача бәйләнешле текст төзү;

- эстетик зәвыкка туры килә торган әдәби әсәрләрне сайлау һәм аларны бәяләү;

- аерым автор, аның әсәре, гомумән, әдәбият турында кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият, вакытлы матбугат, Интернет чаралары һ.б. аша эзләү.

6 нчысыйныфлар өчен телдән һәм язма эшләрнең төп төрләре

Телдән: текстларны дөрес, йөгерек, сәнгатьле итеп уку; яттан сөйләү.

Эчтәлек сөйләү - тулы, кыскача, сайлап; башка зат исеменнән сөйләү, сорауга тулы җавап бирү, әдәби герой турында хикәя төзү, геройларга характеристика бирү (шул исәптән, аерым һәм төркемләп, чагыштырмача).

Мөстәкыйль рәвештә укыган әсәргә, актёр укуында тыңлаган текстка, караган фильм, телетапшыру, спектакль, иллюстрациягә бәяләмә. Әдәби темага белдерү, доклад, эссе, интервью бирү; әдәби геройлар белән диалог үткәрү.

Дәрестә әдәби әсәрләр өйрәнгәндә, яшь үзенчәлекләрен исәпкә алып, монологик һәм диалогик сөйләмдә ирекле һәм актив аралашу.

Төрле сүзлекләрдән файдалану (орфографик, терминнар һәм төшенчәләр сүзлеге, әдәби сүзлек, татарча-русча (инглизчә), русча-татарча сүзлекләр, «Татар исемнәре ни сөйли?» китабы).

Язмача: әсәрне өйрәнгәндә бирелгән сорауга тулы җавап, миниатюр сочинение, әдәби һәм ирекле темага сочинение.

Әдәби геройга (яки геройларга) характеристика, ике геройга чагыштырмача характеристика.

Мөстәкыйль рәвештә укыган әдәби әсәргә, караган картинага, фильм, спектакльгә бәяләмә язу.

Язачак сочинениегә, докладка план төзү.

Укучыларның төрле жанрда зур булмаган оригиналь әсәрләр иҗат итүләре (әкият, шигырь, такмак, бәет, хикәя).

6 нчы сыйныф укучылары үзләштерергә тиешле язма сөйләм нормаларын төгәл үтәү.

Рус мәктәбендә укучы татар балаларына әдәбияттан тәкъдим ителгән әсәрләр минимумы

Татар әдипләренең әсәрләре:

Г.Тукай. “Шүрәле”, “Туган авыл”;

М.Гафури. “Ана”;

Һ.Такташ. “Мокамай”;

М.Җәлил. “Имән”, “Чәчәкләр”;

Ә.Еники. “Матурлык”;

Г.Бәширов. “Сабантуй”;

И.Гази. “Онытылмас еллар”;

М.Мәһдиев. “Фронтовиклар” (өзек);

Биографик белешмәләр: Һ.Такташ, Ш.Маннур, М.Гафури, Ә.Еники, М.Мәһдиев (ике әсәр булып карала).

Рус язучыларының тәрҗемә әсәрләре:

А.Чехов. “Анюта”.

Укытуның планлаштырылган нәтиҗәләре

Урта сыйныфларда «татар әдәбияты» фәнен укытуның гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләр:

- укучыда әдәбиятны мөстәкыйль укып аңларлык күнекмәләр булдыру;

- татар әдәби теле нормаларын үзләштереп, әдәби тел формаларын саклап, төрле темаларга иркен сөйләшә, үз фикерләрен дәлилли, нәтиҗәләр ясый белергә күнектерү;

- рус һәм дөнья әдәбиятлары фонында татар сүз сәнгатенә тиешле бәя бирергә өйрәтү;

- үзләренә кирәкле мәгълүматны төрле чыганаклардан табып файдалана белүләренә ирешү.

Урта сыйныфта татар әдәбиятын укытуның предмет нәтиҗәләре

• Танып белү өлкәсендә:

- әдәби текстны укырга һәм аңларга, жанр төрен билгеләргә, язылган чор белән тарихи-мәдәни бәйләнешләрне ачыкларга, бәя бирергә өйрәтү;

- укыган әсәрнең эчтәлеген аңлый һәм сөйли белүләренә, яшь үзенчәлекләренә карап, әсәрнең темасын, проблемасын, идеясен билгели алуларына, төрле характердагы геройларның эш-гамәлләренә бәя бирә белүләренә ирешү;

- һәр сыйныфта минимумга кертелгән язучылар һәм шагыйрьләрнең тормыш һәм иҗат юлларына кагылышлы төп фактларны белүләренә ирешү;

- татар, рус һәм башка әдәбиятларны чагыштырып карау күнекмәләре булдыру.

• Бәяләү өлкәсендә:

- милли әдәбияттагы рухи-әхлакый кыйммәтләрне аңлый белергә һәм киләчәктә дә сакларга теләк уяту;

- автор позициясен ачыклау белән бергә, әсәрләргә үз мөнәсәбәтләрен ачык һәм дәлилле итеп әйтә алуга күнектерү;

- татар әдәбиятына, дөнья әдәбияты әсәрләре кебек үк, тиешле бәя бирә һәм аның белән горурлана алуларына ирешү.

• Коммуникатив яктан:

- әдәби әсәрләрне аңлап һәм сәнгатьле укый алуларына ирешү;

- әсәр турында иптәшләренең дә фикерен тыңлап, үз карашларын дәлилле һәм ышандырырлык итеп аңлатырга өйрәтү;

- бирелгән тексттагы вакыйгалар буенча дәрес нәтиҗә ясарга күнектерү;

- укылган әсәрләргә телдән һәм язмача үз фикерләрен белдерергә өйрәтү;

- укучыларның мөстәкыйль фикер йөртүен үстерү максатында, иҗади эшләрнең төрле формаларын (проект эше, сочинение язу, презентация ясау, рәсем ясау, сүзле картина һ.б.) сайлап эшләргә мөмкинчелек бирү;

- белешмә әдәбият, галимнәр, язучылар фикерләрен, дәрескә кирәкле кызыклы мәгълүматларны Интернет аша эзләп табу күнекмәләре булдыру.

• Эстетик яктан:

- әдәби әсәрнең эстетик кыйммәтен тою хисе тәрбияләү һәм милли үзенчәлекләрен аңлауларына ирешү;

- әсәрләрдә тел-сурәтләү чараларының, образлылыкның үзенчәлекләрен һәм әһәмиятен аңлап бәяли белергә өйрәтү;

- рус һәм татар телендәге әдәби әсәрләрне чагыштырып бәяләү, әхлакый идеалларның охшаш һәм аермалы якларын билгели алу күнекмәләре формалаштыру.

Календарь-тематик планлаштыруга төзәтмәләр

№	Класс	Дәрес темасы	Программа буенча сәгать саны	Факт буенча сәгать саны	Сәбәбе (нәрсә аркасында кыскартылган, берләштерелгән, арттырылган)