9-ку классты доозарыныӊ шылгалдазында эдертигни чыыра тыртып азы кызырып бижиринге белеткел.
методическая разработка (9 класс) на тему

Дайгиранза Анай-Хаак Сергеевна

9-ку классты доозарыныӊ шылгалдазында эдертигни чыыра тыртып азы кызырып бижиринге белеткел.

 

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл edertig.docx37.8 КБ

Предварительный просмотр:

9-ку классты доозарыныӊ шылгалдазында эдертигни чыыра тыртып азы кызырып бижиринге белеткел.

  Башкы: Дайгиранза А.-Х. С. 

Кичээлдиӊ сорулгазы: өөреникчилерни эдертигни кызырып бижип билир болурунга өөредир.

Сорулганы чедип алыры-биле салдынган даалгалар:

1. Өөредиглиг:  сөзүглелде кол бодалды тодарадыры болгаш ук бодалды өскертпейн дамчыдып; сөзүглелдиӊ хевирин болгаш тургузуун тодарадып билиринге;  эдертигниӊ сөзүглелинге аӊгы-аӊгы хевирлерниӊ планнарын тургузуп билиринге өөредир.

2. Сайзырадыкчы: сөзүглелди аӊгы-аӊгы аргаларныӊ дузазы-биле кызырып билир болурунга чаӊчыктырар.

3. Кижизидикчи: Ада-Чурттуӊ Улуг дайынынга даянып, ада-өгбелерге хүндүткелди база төрээн черинге ынакшылды уругларныӊ сеткилинге оттурар. ( кады чугаалажып турар кижизин дыӊнап билиринге болгаш бодунуӊ бодалын тодаргай дамчыдып билиринге чаӊчыктырар)

Кичээлдиӊ дерии – Интерактивтиг самбыра

Кичээлдиӊ чорудуу:

1. Организастыг кезээ. (өөреникчилер-биле мендилежири, кичээлге беленин көөр) (5 минута)

2. Онаалга хыналдазы. (онаалга хыналдазын аас-биле чорудар)

3. Эдертигни бижиириниӊ кезээ.

  • Кичээлдиӊ темазын болгаш ооӊ сорулгаларын тодарадыры. (5 минута)

Самбыраныӊ бир талазында домакты номчуптаалыӊар.

Төнчүзү чоокшулап орар дошкун дайынныӊ база бир берге хүнү эртип, дайынчылар дыштанып турганннар. (Е. Танова)

Дайынныӊ база бир берге хүнү эрткен. Дайынчылар дыштанып турганнар.

Домак тургузуунуӊ аайы-биле кандыг домак болурул?

 - Нарын домак.

Нарын домактыӊ кандыг хевири?

 - Чагырышпаан нарын домак.

Бо домакты оон өскээр канчаар тургузуп болур бис?

 - Домактарны бөдүүнчүдүп алдывыс. Ынчаарга баштайны домакта Екатерина Танованыӊ делгереӊгей кылдыр илереттинген бодалын бис канчалганывыс ол, уруглар?

Кыскаладып, кызырып каапкан бис. Ынчаарга, сөзүглелде бодалды кызырып бодунуу-биле бижиирин кандыг ажылдарга ажыглаар ийик бис?

 - Эдертиг бижииринге.

 - Бөгүн бис сөзүглелди шак ынчаар кызырып бижииринге өөренип база ооӊ аӊгы-аӊгы аргаларын көөр ужурлуг бис. Ынчаарга, бөгүнгү кичээливис адын тургузуп аалыӊарам.

  - Уругларныӊ кээр түӊнели: ЭДЕРТИГНИ КЫСКАЛАДЫР ЧЫЫРА ТЫРТЫП БИЖИИРИ.

 - Кыдырааштарны ажыткаш, ай-хүнүн демдеглээш, тургузуп алган темавысты бижип алыылыӊар. (Февральды)

 - Чүнү билип алыр ужурлуг бис? Деп айтырыгга харыылаары-биле сорулгалардан тургузуп алыылыӊар.

1. Сөзүглелдиӊ утказын үлуг-ла өскертпейн кызырып бижип

2. Сөзүглелге планнарныӊ аӊгы-аӊгы хевирлерин тургузуп өөренир.

3. Сөзүглелде кол болгаш иштики темаларны тодарадып билир кылдыр өѳренир.

  • Кичээлдиӊ темазынга хамаарышкан ажылдар. (15 минута)

- Ынчаарга силернии-биле алырга, чыыра тыртып бижээн эдертиг деп чүү чүвел?

 - Уругларныӊ харыызын дыӊнаар.

 - Чүге сөзүглелди чыыра тыртып бижиир ужурлугул?

  - Эдертигни бижииривиске каш катап номчуп бээр ийик?

 - Бир дугаар номчуурга,

 - Ийи дугаар номчуурга,

 - Үш дугаар номчуурга,

Ам мен силерге кыска сөзүглел номчуп бээйн, уруглар. Кичээнгейлиг дыӊнаӊар!

Хенертен «дирс-дарс» дээн соонда, алгыржып, ураалап, боолар дааштап-на үнген. Ийи аныяк дайынчы ыяш аразындан үнүп, эштериниӊ уунче маӊнажыпкан. Оларга уткуй бир эжи Сатаев бо алгырып маӊнап орган.

 - Монгуш! Борбояков! Силерни кайнаар аза алгаш барды! Тиилелге! Тиилелге! Билдиӊер бе, тиилелге! – дээш, оларже алгырбышаан, боозун дээрже чаза туткулапкаш, дедир-ле ыдып каан.

Монгуш биле Борбояков чүнү-даа орта билип албайн эжиниӊ соондан салчыпканнар.

Кезектиӊ дайынчылары шупту-ла ураалап, бооларын дээрже чаза туткан, фуражка, пилотка бөрттер агаарда кара тааннар дег караӊнашкан. Шупту-ла: «Тиилелге! Тиилелге!» - деп алгырышкан. Монгуш биле Борбояков база эштеринге каттыжып алгыржып, бооларын дээрже углай чаза тудуп турганнар.

Ам олар тиилекчилер. Тиилекчилер ыглап турганын кым кочулаарыл, кым хоруурул?

Тиилелге! Аӊаа чедир чеже кадыг-дошкун хүннер эртпээн дээр. Өлүм кулак кыйыы-биле хыыгайнып эртип, чамдыкта мага-боттуӊ чартык чамдыын-даа алгаш баар. Госпитальга барып септеттинип, чаматтынып алгаш, катап-ла тулчуушкунче кириптер.

Сөзүглелдиӊ сайгарылгазы.

  • Сөзүглелдиӊ темазы чүл?
  • Сөзүглелге аттан бериӊер.
  • Сөзүглелде кандыг бодал кол болуп турарыл?
  • Сөзүглел кандыг стильге бижиттингенил?
  • Иштики темалар бар-дыр бе?

Сөзүглелге план тургузары

Сөзүглелге планнар аӊгы аӊгы-хевирлерлиг болур.

Сөзүглел планы

        

Сөзүглел планы

Айтырыглыг план

Тезисный план

Назывной план

     Эӊ-не делгереӊгей ажыглаттынып турар план – тезистиг план болур.

1. Хенертен дайынчыларныӊ ураалап үнгени.

2. Сатаевтиӊ Тиилелгени дамчытканы.

3. Дайынчыларныӊ тиилелгени уткуп турары.

4. Катап-ла тулчуушкунче кириптер.

Айтырыглыг план

1. Хенертен чүу болганыл?

2. Сатаев чүнү дамчытканыл?

3. Дайынчылар тиилелгени канчаар уткуп турарыл?

4. Кажан катап-ла тулчуушкунче кириптерил?

Эдертиг чыыра тыртып бижиирин ийи аӊгы бөлүкке чарып ап болур.

1. Сөзүглелдиӊ ниити утка-тургузуун сайгарып кызырары

  • Сөзүглелде темаларны кол болгаш ийиги чергениӊ кылдыр бөлүктеп алыры
  • Сөзүглелди шүүрээри.

2. Дылдыӊ болуушкуннарын кызырып бижиири.

  • Солуптары
  • Ап кааптары
  • Каттыштырыптары

Дылга хамаарыштыр ажыглап болур аргалар.

Чаӊгыс аймак кежигүннерни түӊнекчи сөс-биле солуптары.

Домактыӊ кезек үзүндүзүн синоним сөс-биле солуптары

Домакты азы ооӊ бир кезээн айылганыӊ ат орну-биле солуптары

ЧНД-ни бөдүүн домактар-биле солуптары.

Дорт чугааны доора чугаага солуптары.

Катаптаашкыннарны ап кааптары

Синонимнери ап кааптары

Элээн каш домактарны чаӊгыс домак кылдыр каттыштырары

Дараазында онаалганы бижимел-биле күүседиптээлиӊер.

Карточкаларда силерде аӊгы-аӊгы домактар кирген, ук домактарны дылга хамаарыштыр ажыглап болур аргаларны ажыглап чыыра тыртып азы кызырып бижиир силер.

Сесерлиимде ак, көк, кызыл чечектер тарып алган мен.

Самойловтуӊ эдертип чорааны кижи бергедеп, аар тынмышаан, бөргүн ужулгаш, чолдак салааларлыг делгем арбак холун авазынче сунмушаан, эрги таныжы-даа дег найыралчы ёзу-биле чугаалай-дыр: «Экии, авай! Танывайн-дыр силер бе?»

Н. А. Островский «күш ажылдан артык өөрүнчүг чүве турбас» деп, күш ажылды ол хире ынчаар үнелеп көөр чораан.

Чаагыныӊ бырышкактарында карак чажы ам-даа мөндүӊневишаан турза-даа, аваныӊ эриннеринде таалал ханган оожум хүлүмзүрүүшкүн көстүп келген.

  • Быжыглаашкын кезээ.

Эгезинде утказын сайгарып турган сөзүглеливисти силерге үлеп берейн, уруглар. Шак ол сөзүглелден кандыг кызырылгалар кылып болурул, көрээлиӊер.

 - Үлеп бээр.

 - Уруглар сайгара бээр. Харыыларын дыӊнап база эдип чазаар.

  • Катаптаашкын кезээ.

Сөзүглелге хамаарыштыр планныӊ каш аӊгы хевирин тургузуп болур-дур.

Дылдыӊ болуушкуннарын кызырып бижиир каш аӊгы хевир барыл?

Сөзүглелге болгаш сөзүглелдиӊ дылынга хамаарыштыр кызырылгаларны адап көрүӊерем.

  • Рефлексия.

1. Кичээлден чүнү билип алдыӊар?

2. Шак ындыг аргаларны ажыглап турар силер бе?

3. Кижи бүрүзү кичээлге бодунуӊ ажылдап алган мен деп бодап турар демдээн көдүрүптер силер бе?


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

9 класста географиядән эш программасы

Үрнәк программага нигезләнеп эшләнгән программа. Классның үзенчәлекләренә карап үзгәрешләр кертелгән. Татарстан географиясенә урын бирелгән....

Динамометрны градуирлау. 7 класста физикадан ачык дәрес

Динамометрны градуирлау темасына ачык дәрес эшкәртмәсе...

1 класста уңыш бәйрәме.

“ Уңыш бәйрәме” кичәсе Максат 1.Уеннар, җырлар ,биюләр , шигырьләр аша  балаларны яшелчәләр, җиләк-җимешләр, дару үләннәре белән таныштыру.  2.Укучыларның күзәтүчәнлеген, иҗади сәлә...

10 класста МКТ нигезләре темасына дәрес

10 класста МКТ нигезләре темасына дәрес...

Вакланмалар 5 класста математика дәресе

5 класста математикадан дәрес эшкәртмәсеТема : Вакланмалар....

Чогаадыгга белеткел "Ава"

Чогаадыгга белеткел...

Презентация. 9-ку классты доозарыныӊ шылгалдазында эдертигни чыыра тыртып азы кызырып бижиринге белеткел.

9-ку классты доозарыныӊ шылгалдазында эдертигни чыыра тыртып азы кызырып бижиринге белеткел....