Менин педагогикалык философиям.
материал на тему

                     Менин педагогикалык философиям.

      Озо- озо чактарда отурган улус jок  тушта, эрте, эрте чактарда эмдиги улус jок тушта.  jузун- онду кеен чечектерлу, jузун онду седен куштарлу айры сынду Кан-  Алтайда  тодош соокту беш карындаш jуртаган: Баранчук, Эпшидей, Мандай, Jаман, Саклат.

        Беш карындаш айыл- jурт тозоп, бала- барка , мал- аш азырап  амыр jуртаган. Айлар айланып откон, jылдар jылыжып откон. Мандайдын уулы Топук эр кемине jедип,  кижи алып, тодош угын улалтар  алты  уулду болды: Отой, Кичинек- УУл, Улу, Чыдый, Jипай, Jанарчы.  Ой jеринде турар эмес. Уулдар чыдаган, кижи алып, бала- барка азырап, jурум онон ары уулалган.

    1928 jылда  Jипай  Алтын деп уулду болды. Алтын 9 jашту болордо, адазын «албатынын оштузи» деп jабарлап, адып салган.  Алтын чыдап, 1946 jылда  биле тозогон.  1947 jылда Алтын  ла Омочи  Току(Сергей) деп  уулду болды. Ары- бери коргончо, уулы эр кемине jедип калды, кижи алар ойи jедип келди. Jе онон ары кижи качырыш, кудалаш, той- jыргал…  Чычкан jылда , кочкор айдын учында коош казан очоктон чыкпай турган ойдо,  Чике- Таман ажу ажыра Купчеген деп jуртта,  тодош соокту Току(Сергей) ле алмат соокту Татьянанын билезинде  кыс бала туулган. Кичинек кысты адаарга коп улус jуулган,  сости тодоштордын  эн jаан аказы алып, кичинек болчомго Чечеш деп  ат берген.  Чечеш-  ченеш … Бу jурумде кооркий канча ченеш отподи…  5jаштуда  школго барган. ««Солоны» деп бичикти бажынан ала учына jетире ончозын эске билер болгон» -деп.  баштапкы уредучизи Курусканова Мария Филатовна куучындайтан. «0 классты божодоло. огош болчомдордын садында «уредучи»  болуп иштеген. Ол тушта тетрадьтын баазы  jенил. Магазиннен тетрадьтар, ручкалар, карандаштар садып алала, детсадтын балдарын «уредип» туратан.  6 jашту баланын куунин канай jандырар, бис унчукпай туратаныс»- деп, ол туштагы детсадтын ишчилери куучындайтан. Кычырарга, бичиирге кичинек Чечеш  сыйнын ла карындажын уреткен, айлында шифоньердин келтейи класстын доскозы болгон.  Уредучи болор jолым мынайда башталган… Анайда,  кичинек «уредучи» кызычактан,   Чечеш Сергеевна деп алтай тилдин уредучизи  болуп калдым.

      Кыш… Jанар ай… Чамал аймакка, Айулу деп jуртка баштамы класстын уредучизи болуп, иштеп келдим. Класска кирип,уренчиктерле эзендежеле , ады- jолымды айттым. Уренчиктерле таныштым. Этту- канду, чыт ла эдип калган уулчактан «Адын кем?»деп сурарымда. «Меня зовут Саша»деп, уулчак каруузын jандырды.

     Уроктор божогон. Айылга jанала откон кунди сананып, jурегим ачу- ачу сыстаган…Кидим алтай албаты jаткан торол Купчегенимде jуруп, тилимнин онзуре сурактары уч те тужиме кирбеген. Алтай кокси кунураган, сагыжы туйукталган, костори бороро тумандалган алтай чырайлу, тилин билбес албатызын коруп, баштапкы куннен  jарты jок сурактар коп болгон. Ол сурактарла кожоТоролимнин чаракча ас албатызы мынайда кайлыкталганын jаратпадым. Jурумнин толкулары мени  бу jуртка экелгени тегинду эмес. Кижини jол тегин баштабас. Бу Алтайла, бу албатыла таныштырганын тегинду эмес деп сезип, Алтай- кудайымнын элчизи болуп, торол тилимнин коручызы болуп, бастыра билеримди,   Алтайымнын бу кичинек толугына бар- jок кучимди берерим деп молjонып, учинчи  jыл кичинек jуректерге алтай тилимнин тамчызын тамып, бирлик буткен алтай  албатызына кожорго ченежедим.

        Бу jурттын школы  менин экинчи «айлым»болуп калды, онын jабынтызынан jааш та одуп турза, ол менин.  Менин «айлым» толыктарыла jараш эмес,  «быжырылган калажыла»  чумду.  Менин «айлымда» кажы ла кижи билерин- айдат, билериле- улежет, билерин- коргузет, ненин учун дезе, коп билгир кемге де jаман экелбеген. Менин «айлымда» уредулик- ол билим, кеендик. Менин «айлымда» сости jаныс ла балдардын чындык нокори айдар учурлу.  Администрация- ол бистин Алтайыстын аржан суузына туней. Олор куулгазын ийдезиле  бисле улежип, билгир башкарып, озуп чыккан мызылдууш чечектеристи jурумнин экпинине бисле, уредучилерле кожо, бийик jедимдерге jетирет.

      Бойымнын ижимде ады- jарлу орус В.А.Сухомлинскийдин «Кижи торол тилин канча ла терен билип алза- торол созинин ончо ондорин онон тын сезер; оско албатынын тилдерин билип аларга белен болор; онын jуреги состин одумин, ийдезин онон тын сезер» деп, айткан айлаткыш состориле башкарынадым.

     Педагогикалык философиямды  угы- тозимнен  бичип баштаганым  ла В. А.Сухомлинскийдин состориле божотконым тегинду эмес…

Менин «айлымнын» «быжырылган калажынын» тос- тамыры алтай болгон ич- сагыш озумин ойгозоры, угы- тозин билери, кижинин торол тили- ол эн учурлу деп уреду берери,  бугунги кунде  менин педагогикалык философиям болуп jат.