Конспект урока
план-конспект урока (7 класс) на тему

Көн:     өсөнсө февраль.

Фән:    башҡорт теле һәм әҙәбиәте

Тема: Рәүеш. Рәүештәрҙең белдергән мәғәнәһе.

            Ф.Аҡбулатова  “Атай икмәге”(беренсе кисәк, яҙыусының биографиясе менән танышыу).

Класс: етенсе

Маҡсат :

Әҙәбиәттән

-Ф.Аҡбулатованың биографияһы  менән танышыу ;

-әҫәрҙең тематиҡаһын әйтеп китеү;

-Һөйләм телмәрен үҫтереү.

Башҡорт теленән

-Рәүеш тураһында төшөнсә биреү;

- Рәүештәрҙең дөрөҫ яҙылышына күнекмә биреү, телмәрҙә дөрөҫ

ҡулланырға өйрәтеү.

Йыһазландырыу:

мультимедиа проекторы,компьютер.

ДӘРЕС    БАРЫШЫ:

1.Ойоштороу мәле.

-Һаумыһығыҙ уҡыусылар!

-Һаумыһығыҙ килгән ҡунаҡтар!

-Кәйефтәрегеҙ нисек?

Ҡояшлы иртә кеүек.

Башҡорт телен,дәүләт телен өйрәнергә тип килдек.

-Афарин, ултырыгыҙ! Башҡорт дәресен башлайбыҙ.

1-тигәндә ни яҡшы? Дәрескә яҡшы кәйеф менән килу яҡшы!

2-тигәндә ни яҡшы? Минең һорауҙарыма яуап биреүегеҙ яҡшы!

3- тигәндә ни яҡшы ?Эльвира Марат ҡыҙының дәресендә булыуғыҙ якшы!

4-тигәстә ни яҡшы ?Дәртле булыуғыҙ яҡшы!

5-тигәстә ни яҡшы? Башҡорт телен, дәүләт телен белеүегҙ яҡшы!

-Бөгөн һеҙгә башҡорт теле һәм әҙәбиәте дәресен мин-Эльвира Марат ҡыҙы алып барасаҡмын.

- Уҡыусылар, бөгөн нисәһе?( бөгөн өсөнсө февраль)

-Ә көн ниндәй?  (шишәмбе)

- Дәфтәрләрне астыҡ, матур итеп датаны , класс эше тип  яҙып ҡуйҙыҡ.

Башҡортса ла яҡшы бел,

 Русса ла  яҡшы бел!

 Икеһе лә беҙҙең өсөн

 Иң  кәрәкле, затлы тел.

( нисек, ҡасан,күпме,ни тиклем)

-Ҡалын хәреф менән белдерелгән һүҙҙәрне бер тапҡыр уҡып, һорау ҡуйығыҙ әле.(НИСЕК)

-Дәфтәрләргә  ошо ҡалын хәреф менән яҙылған  һүҙҙәрне  матур яҙыу

итеп күсереп яҙығыҙ.

2.Яңы теманы аңлатыу.

                      Башҡорт теле

-Уҡыусылар , хәҙер.165-се биттәге 45–се күнегеүҙе таптыҡ, үҙ аллы тиҙ

итеп  бер тапҡыр  уҡып сыҡтыҡ.

-Әдәгеҙ әле ошо һүҙҙәрне рус теленә тәржемә итек.

Йөҙ түбән-пониже,                                        Бер аҙ-немножко,

Шәп-хорошо,                                                    Көскә- еле-еле;  кое как,

Йәйәү-пешком,                                                Байтаҡ-порядочно;значительно много,

Ҡапыл-резко,                                                  Яртылаш-на половину,

Бөгөн-сегодня,                                           Һирәк-редко,

Быйыл-в этом году,                                  Бушҡа-за бесплатно,

Юғары-высоко,                                              Юҡҡа-          зря,

Алыҫ-глубоко,                                            Юрамал-нарочно, преднамеренно.

Башҡортса –по башкирски,                     

Уттай – очень быстро,

Аңлатмаҫтан –внезапно,

Алпан–толпан –туда-сюда,

Хәҙер-сейчас,

Күп-много,

 Улар нинди һорауҙарға яуап бирәләр. ( нисек, ҡасан,күпме,ни тиклем)

.-Ә хәҙер үҙегеҙгә биҡ оҡшаған ике һүҙне һайлап алып, дәфтәргә ике матур һөйләм яҙығыҙ.

Мин бөгөн мәктәпкә бик шәп барҙым.

Математика дәресендә мин байтаҡ ҡына мисал шишеп ырғыттым. Һб.

.-Таҡтаға ҡараныҡ. Был нимәләр ? Һандар!

-Был осраҡта һеҙгә алфавит ярҙам итәр. Һүҙ төҙөп яҙарға. Был һү беҙҙең бөгөнгө дәрестең темаһы.

23       40      28      8        34

Р       ә         ү        е         ш

- Бөгөнгө тема нинди? Бөгөнгө тема рәүеш.

Нимә икән ул рәүеш? Кем белә?(Эштең йәки хәрәкәттеңбилдәһен

асыҡлай, нисек, ҡасан,күпме,ни тиклем тигән һорауҙарға яуап бирә. Үҙ аллы һүҙ төркөмө булып тора.Рәүеш ҡылымдың алдынан килә.)

.165-се биттәге 44–се күнегеүҙе таптыҡ, әйдәгеҙ бергә уҡып сығабыз,

ҡара менән бирелгән һүҙҙәргә һоруҙар ҡуярға һәм ниндәй һүҙ төркөменә бәйләнеп килеүҙәрен асыҡларға кәрәк. Схемаға күҙ һалығыҙ.

Р  + Ҡ ( рәүеш ҡылым алдынан  килә)

Дәртле итеп-нисек?

Бик йәшләй-нисек?

Көн дә иртәнсәк-ҡасан?

Ҡайтышлай-ҡасан?

Алыҫтарҙан-ҡайҙан?

Бергә-нисек?

Кис-ҡасан?

Бында ла-ҡайза ла?

Байтаҡтан бирле һүҙһеҙ, һүрән-нисеҡ?

Йәйен,көҙөн,ҡышын,яҙын-ҡасан?

.Ял минуты

-Ултырығыҙ, дәфтәрләрне яптыҡ,ситкә алып ҡуйҙыҡ.

Әҙәбиәт.-Уҡыусылар иғтибар менән   таҡтаға ҡарағыҙ әле !

-Был портрет һеҙгә танышмы? Кем был?

Был Фәзәнә Аҡбулатова. Шағирә,журналист, талан эйәһе, үҙ телен, үҙ илен  яратыусы кеше.

Фәрзәнә Фәтих ҡыҙы Аҡбулатова 1960 йылдың 1 февралендә Башҡортостандың Хәйбулла районы Үрнәк ауылында тыуған.

Ғәлиәхмәт урта мәктәбендә белем ала. Артабан Өфөләге 2-се педагогия училищеһының художество-графика бүлегендә уҡый. 1987 йылда Мәскәү дәүләт университетының журналистика факультетын тамамлағас, «Башҡортостан» газетаһы редакцияһына эшкә ҡайта.

1991 йылда Башҡортостан телерадиокомпанияһының «Ижад» берекмәһенә эшкә саҡырыла, әлеге мәлдә ошо берекмәнең етәксеһе.

Фәрзәнә Аҡбулатова — Башҡортостан Яҙыусылар союзы ағзаһы. «Атай икмәге», «Зәңгәр ҡаялар» исемле китаптары донъя күрҙе.

1996 йылда «Ҡорбанлыҡ йәки ябай ғына алыш-биреш», «Тәгәрмәс ҡала йәки донъя кендеге» тигән фантастик повестары һәм «Атай икмәге» исемле китабы өсөн уға

Ш. Бабич исемендәге республика йәштәр премияһы бирелде.

.Ф.Аҡбулатова Тураһында һеҙҙең китапта бирелгән,үҙаллы уҡып сығығыҙ.

 -Уҡыусылар ,беҙҙең быйыл Бөйөк Ватан һуғышының бетеүенә етмеш йыл була. Был еңеү бик еңел бирелмәгән.Күпме кеше ғүмере өҙөлгән, ҡан ҡойолған. Ф.Аҡбулатованың ла  «Атай икмәге” әҫәренҙә ошо һуғыштың моменттары кертелгән. Төп темаһы әҫәрҙең: аслыҡ,йәтимлеҡ, Бөйөк Ватан һуғышы.

-Был әҫәрҙе һеҙ өйҙә үҙегеҙ уҡый башлыйһығыҙ. Тик бөтенләй түгел,

беренсе киҫәкте генә.

3. Йомғаҡлау.

-Уҡыусылар беҙ бөгөн дәрестә ниләр эшләнек ?(.....)

Өйғә эш.

-46-сы күнегеү,165-се бит,

-Атай икмәге әҫәренең беренсе киҫәген уҡып  һөйләргә өйрәнеү.