Әдәби музыкаль кичә. "Жизнь моя как песня прозвучала"
методическая разработка (6 класс) на тему

Максат: Укучыларга Муса Җәлил үрнәгендә гражданлык тәрбиясе  һәм патриотик тәрбия бирү, шагыйрьнең тормыш юлы һәм иҗаты турында аларның белемнәрен баету, логиг фикерләү сәләтен үстерү, шагыйрь иҗатына мәхәббәт тәрбияләү.

      Зал бәйрәмчә бизәлә. Сәхнә түренә М.Җәлил  портреты эленә. Стенада- М.Җәлилнең тормыш һәм иҗат юлын чагылдыручы, укучылар көче белән әзерләнгән газеталар, шагыйрь әсәрләренә иллюстрацияләр, ян-якта –китап күргәзмәсе. Кичә “Кызыл очкыч” җырын (марш) тыңлау белән башланып китә.

Жизнь моя как песня прозвучала...

Гимадеева Алина:. Муса 1906 елның 15 февралендә элекке Оренбург губернасы Мостафа авылында гаиләдә алтынчы бала булып дөньяга килә.

Муса Джалиль родился в 1906 году  15 февраля  в Оренбуржской области в деревне Мустафа шестым ребёнком в семье.

             (“Бишек” җыры яңгырый.) 

Рәмис: Муса алты яшендә авыл мәктәбенә укырга керә.Ул бик тиз вакыт эчендә 1 класс материалын үзләштерә. Җыр дәресләрендә беренче булып җырлый. Муса халык җырларын ярата.

В 6 лет Муса поступает учиться в сельскую школу. Очень хорошо изучает материал первого класса. На уроках пения всегда поёт первым. Муса любит народные песни.

Гимадеева Алина: Муса Җәлил шигырьләренә “Карак песи”, “Бишек җыры”, “Әтәч”, “Сәгать” җырлары язылган.    

    “Сәгать” шигырен Сабирова Аделина Һәм Шәйдуллов Азамат сөйли.

    “Сәгать”

Сәгать суга: “Даң-даң!”

Хәбәр бирә таңнан:

Мәктәпкә барырга

Унбиш минут калган.

Сәгать йөри: “Келт-келт!

Тиз мәктәпкә кит-кит!..”

Марат аңа дәшә:

“Тукта, мине көт-көт!”

Сәгать җырлый: “Диң-диң!..

Мин бит туктый белмим.

Моннан ары, диң, диң!

Миңа карап йөр син!

  Рәмис:. “Кызыма” исемле шигыре, бишек җыры – кызы Чулпанга багышланган. Стихотворение “Моей дочьке” посвящается дочери Чулпан.

 Гимадеева Алина: 13 яшьтә “Кечкенә Җәлил” имзасы белән үзенең беренче “Бәхет” исемле шигырен яза. Когда ему было 13 лет под псевдонимом “Маленький Джалиль” пишет своё первое стихотворение “Счастье”.

     (Арсланов  Дамир 4 а -  “Маэмай” шигырен сөйли.)

                                  Маэмай.

                       Минем бар бер маэмаем,

                       Кара борын Акбаем.

                       Күп йөгерә, күп өрә,

                       Күп ишетә, күп күрә.

                       Хәзер аңа мин сугыш

                       Һөнәрләрен өйрәтәм.

                       Чаптырам да сикертәм,

                       Көн дә шулай йөдәтәм.

 Рамис: 1922 елның көзендә М. Җәлил Казанга килә, татар рабфагында укый. Ул анда танылган кешеләр, язучылар белән аралаша. Үзе дә шигырьләр, мәкаләләр яза. 1925 елда М.Җәлилнең беренче шигъри җыентыгы дөнья күрә.

Осенью 1922 года Муса Джалиль приезжает в Казань и поступает учиться в рабфак. Знакомится с известными людьми, общается с писателями.

(“Куян” турында кечкенә әкиятне күрсәтәләр Ушакова Лиза, Шайхутдинова Алина.)                   

Гимадеева Алина: Куян салкыннан

                               Туңган, куырылган,

                               Башы салынган,

                               Колагы шиңгән.

                               Әйдәгез, дуслар,

                              Аны терелтик,

                              Җылы бүлмәгә,

                              Мәктәпкә илтик.

Ушакова Лиза 3а :   Куян уянды,

                                   Куркып уйланды,

                                   Сикереп урманга

                                   Чабып югалды.

Ушакова Лиза 3а: - Куян, син кайда?

Шайхутдинова Алина 4 а:   - Яшел тугайда.

Ушакова Лиза:    - Куян, син кайда?

Шайхутдинова Алина 4 а:   - Ерак чүлләрдә.

Ушакова Лиза 3а:  -Куян, син кайда?

Шайхутдинова Алина 4 а:    -Калын урманда.

Ушакова Лиза:      -Куян, син кайда?

Шайхутдинова Алина 4 а:   -Карлы буранда.

Гимадеева Алина: Әйдәгез, дуслар,

                                 Кырны, урманны,

                                 Чүлне актарып

                                Табыйк куянны.

 Гимадеева Алина: 1931 елда шагыйрь  Мәскәү дәүләт университетын тәмамлый. Шул чорда “Кечкенә иптәшләр”, “Октябрь баласы” исемле татар журналлары чыгаруда катнаша, аларның җаваплы редакторы була.

В 1931 году поэт заканчивает Московский государственный университет. Участвует в издании татарских журналов и был редактором этих журналов.

 Рамис: 1941 елда Җәлил туган  илне сакларга сугышка китә. Аның  гимнарстерка кесәсендә шигырьләр язылган куен дәфтәре була. Ул редакциядә  утырмый, һәрвакыт частьларда, подразделениеләрдә йөри. Солдатлар арасында яши һәм үзенең мәкаләләренә, шигырьләренә материаллар җыя.

В 1941 году Муса Джалиль уходит на фронт. Был политруком. Всегда носил с собой блокнот, писал много стихов, статьи.

(М.Джлиль. “Случается порой”)

(“Соңгы көрәшкә” исемле җыр башкарыла.)

 Гимадеева Алина: 1942 елда Муса Җәлил каты яралана һәм тоткынлыкка төшә. Ул тоткынлыкта 791 көн була.  Яшерен оешма оештыра. Фашистларга каршы көрәш алып бара. Плетцензее хәрби төрмәсендә 1944 елның 25 августында Муса Җәлил һәм аның 10 көрәштәше җәзалап үтерелә.

На  Волховском фронте в  1942 году Муса Джалиль был тяжело ранен и попадает в плен. В плену находится 791 дней. Организовывает легион, который вёл борьбу против фашистов внутри тюрьмы. В 1944 году 25 августа Муса Джалиль и его 10 соратников были казнены в военной тюрьме Плетцензее.

(“Җырларым” шигыре)

Рамис: Моабит төрмәсендә утырганда күп шигырьләр, поэмалар иҗат итә. Аның беренче дәфтәрен төрмәдән Габбас Шәрипов алып чыга. Икенчесен бельгияле Андре Тиммерманс Бельгиядәге илчелеккә илтә, һәм аны Совет илчелеге Казанга җибәрә.

В Моабитской тюрьме он писал много стихов и поэм. Его первую тетрадь из тюрьмы вынес Габбас Шарипов. Вторую тетрадь вынес бельгиец Андре Тиммерманс и отнёс в Бельгийское посольство. Бельгийское посольство отправило в Советское посольство, а затем было  отправлено в Казань.

(Романова Алина  “Палачу”.)

Гимадеева Алина: Бөек Ватан сугышы елларында фашист илбасарларына каршы көрәштә гадәттән тыш ныклыгы һәм батырлыгы өчен, СССР Югары Советы карары нигезендә 1956нчы                                                                                                        елның 2 февралендә Муса Җәлилгә Советлар Союзы Герое исеме бирелә. “Моабит дәфтәрләре” Ленин премиясенә лаек була.

За героизм и отвагу  в 1956 году 2 февраля по приказу Верховного Совета СССР Муса Джалиль был награждён посмертно звания Героя Советского Союза. “Моабитская тетрадь” удостоена Ленинской премии.

(Гәрәева Л.М. “Ышанма” шигырен сөйли.)

Рамис: Сегодня весь наш народ знает о подвиге Джалиля, написавшего в застенках немецких тюрем свои замечательные стихи, исполненные гордости, патриотизма, несгибаемого мужества.

Но не сразу узнали мы о том, как сложилась судьба поэта. Рафаэль Мустафин, татарский писатель, автор книги о Джалиле “По следам поэта-героя”, проделал огромную работу, совершил не одно путешествие по местам, где воевал, жил в неволе, боролся и погиб поэт-герой. Он исследовал все обстоятельства этой трагической, но славной судьбы, шёл по следам разных гипотез, отбрасывая одни, развивая другие.

Гимадеева Алина: Стихи Мусы Джалиля – живое свидетельство мира его души. Стихи – это эхо его человеческого подвига.

 Он писал:

Волшебным клубком песнь бежала вперёд

до самого краешка света...

Ступайте за песней – она приведёт

в горящее сердце поэта.

(Җыр яңгырый.)

Җизнь моя

 как песня

     прозвучала...        

            Сыйныфтан тыш чара

2014нче уку елы