использование технологии проблемного обучения на уроках башкирской литературы
проект на тему

««62би2т д2рест2ренд2 у7ыусылар6ы 19тере162 проблемалы у7ытыу технология3ын 7улланыу»

Бе66е8 тормош – ул 6ур проблемалы китап. Был китапты8 32р битен ас7ан 3айын нинд2й6ер яуап э6л2рг2 к2р2к бул4ан проблемалар осрай.  №2р кеше ошо проблемалар6ы сисе162 альтернатив ысулдар таба белерг2 тейеш.  Тап ошо 7атмарлы ситуациялар6ан сы4ыр4а 0йр2т2 л2 инде проблемалы  у7ытыу технология3ы.

Шулай итеп, проблемалы м2сь2л2л2р6е сисе1 м2кт2пт2 актуаль инновацион процесс 7ына т1гел, 2 тормошта мотла7 к2р2к бул4ан сифат, тип 3анайым.

Ошолар6ан сы4ып, был проекты8 ма7саты – эшемд2 проблемалы у7ытыу техналогия3ы аша у7ыусылар6ы 19тере1 0с0н шарттар тыу6ырыу.

Был ма7сат7а 0лг2ше1 0с0н т1б2нд2ге бурыстар билд2л2нде:

• проекты8 тема3ы буйынса т0рл0 педагогик, 4илми-методик 262би2тте 0йр2не1 32м анализлау;
• белем бире1 процессында проблемалы у7ытыу технология3ын 7улланыу буйынса алдын4ы т2жриб2л2р мен2н танышыу;
• у7ыусылар6ы8 ны7лы 32м т2р2н белем алыуын т2ьмин ите1.

Проект гипотеза3ы. «г2р 262би2т д2рест2ренд2  килеп тыу4ан м2сь2л2л2р6е 32м ситуациялар6ы сисе1 юлдарын табып, к1нектереп бар3а8, у7ыусылар6ы т0рл0 я7лап 19ешк2н ш2хес итеп т2рби2л216е проблемалы у7ытыу технология3ы аша т2ьмин итеп була.

Ғилми - методик әҙәбиәттә проблемалы уҡыу методтары ярайһы уҡ ентекле яҡтыртылған. Был йүнәлештә эшләүсе  И.Я.Лернер, М.И.Мәхмүтов, М.Н. Скаткин, И.Ф.Харламов һәм башҡа ғалимдарҙың хеҙмәттәре ҙур әһәмиәткә лайыҡ.

Проблемалы у7ытыу системалы р21ешт2 7уллан4анда 4ына 3060мт2ле була.

Проблемалы у7ытыу6ы8 тыш7ы билд2л2рен2 4алимдар (И.Я.Лернер, М.И.Мәхмүтов, М.Н. Скаткин 3. б. ) т1б2нд2гел2р6е индер2:

1. Проблеманы8 булыуы
2. Проблемалы ситуация
3. У7ыусылар6ы8 проблеманы 16 аллы х2л ите1е.

Проблемалы ситуация - проблемалы уҡытыуҙың нигеҙ ташы, уның ярҙамында уй - фекер, танып - белеү ихтыяждары уяна. Т27дим ителг2н эште8 ауырлы4ы, элек 0йр2нг2н алымдар мен2н х2л ите1 м0мкин т1геллеге я8ы белемг2 ихтыяж тыу6ыра.

 Проблемалы у7ытыу уйланыу6ы, э6л2не16е, я8ы белем алыу6ы талап ит2. ?уй4ан проблема у7ыусылар 0с0н арты7 е8ел д2, шул у7 ва7ытта к0с етке3е6 ауыр 6а булма97а тейеш.

Проблемалы у7ытыу алымын у8ышлы 7улланыу у7ытыусыны8 д0р09 итеп проблемалы ситуация тыу6ыра алыуына, класта4ы б0т2 у7ыусылар6ы ла эшк2  й2леп итерлек шарттар булдырыуына, 32р у7ыусыны б1лдерм2йс2 и4тибар мен2н ты8лар4а сабырлы4ы ете1ен2 32м х2л ителг2н проблема буйынса аны7 3ы4ымта я3ай беле1ен2  б2йле.

  Әҙәбиәт уҡытыуҙа проблемалы уҡытыу нимәләр бирә?

• Логик фекерл216е 19тер2;
•  Әҫәрҙе анализларға өйрәтә;
• Тексты аңлы үҙләштерергә;
• Һүҙлек байлығын арттыра;
• Һөйләү һәм яҙма телмәрҙе үҫтерә;
• У7ыусылар 1662ре 3орау бирерг2 0йр2н2л2р;
• “Әҙәбиәт” һүҙе “әҙәп” тигәнде аңлата, тимәк тормош һабаҡтары бирә алырлыҡ итеп ойошторорға мөмкинлек аса.

Әҫәрҙә күтәрелгән проблемаларҙы өйрәнеү әле проблемалы уҡытыу тигән һүҙ түгел. Әҫәрҙең проблемаларын, образдарын, художество эшләнешен өйрәнеү процесында проблемалы ситуация тыуҙырыламы – бына нимәне күҙ уңында тота был алым.

 “Ҡайһы бер осраҡта, - тип билдәләй профессор М.А. Рыбникова,- әҫәрҙе тикшереүҙе үҙәк һорауҙы асыҡлауға ҡайтарып ҡалдырырға мөмкин. Бер һорау ҡуйып, әңгәмәне бәхәскә әйләндереп ебәреү әҫәрҙе тулы тикшереүгә килтерә, сөнки уҡытыусы балаларҙан яуап алып ҡына ҡалмай, ә дәлилдәр ҙә талап итә...”

 Тимәк, әҫәрҙе тикшереүгә йүнәлеш биреүсе перспектив һорауҙы табыу проблемалы ситуация тыуҙырыуҙа һәм артабан анализды дауам итеүҙә төп сығанаҡ һанала.

Миҫал ҡарап китәйек.  Ф. Иҫәнғоловтың “ Хәмит күпере” хикәйәһендә ике характер һүрәтләнә: Хәмит һәм Вәлит. Хикәйәне анализлағанда  я8ы быуын стандарттары талаптарына ярашлы проблемалы ситуация тыуҙырыусы үҙәк һорау түбәндәгесә булыр: “ Донъяла исемеңде нисек ҡалдырырға?”

Күреүебеҙсә, тәүге графалағы һорауҙарға автор әҫәрҙә үҙе үк яуап бирә, уны уҡыусы ҡабатлай ғына, ә икенсе бағаналағы һүҙҙәр иһә, йөкмәткене үҙләштереүҙән алған белемгә таянып, яңы нәмә асыуҙы, һығымта яһауҙы талап итә. Проблемалы һорауҙарға яуап биреү һөҙөмтәһендә әҫәрҙең төп темаһы, геройҙарҙың характер һыҙаттары асыҡлана, шул рәүешле анализ тулылығы тәьмин ителә.

Проблемалы һорауҙар әҫәр тексын комментарийлы, аналитик уҡығанда ла, анализ ваҡытында ла, йомғаҡлау дәресендә лә урын ала. Мәҫәлән, түбәндәге таблицаны ҡарап китәйек.

Проблемалы уҡытыу уҡыусыларҙы шәхес булараҡ формалаштырыу йүнәлешендә ҙур мөмкинлектәр тыуҙыра:

• уҡыусылырҙың фекерләү ҡеүәһен үҫтерә һәм интелектуаль мөмкинлектәрен арттыра;
• уҡыусыларҙы үҙ аллы эшкә, белем алыуға, эҙләнергә өйрәтә;
• уҡыусыларҙы алған белемдәрен көн һайын ҡулланырға күнектерә, сөнки яңы белем элеккеләренә таянып алына;
• уҡыусыларҙы фәндең төрлө өлкәләрендә эҙләнеү методтары менән таныштыра, профессиональ йүнәлеш бирергә йоғонто яһай;
• уҡыусыларҙың ныҡлы һәм тәрән белем алыуын тәьмин итә.

Проблемалы уҡытыу технологияһының эффектлы ҡулланылышын билдәләү 0с0н  И9ке Сибай урта м2кт2бенд2 ике т0рл0 диагностика 1тк2релде.

1.  У7ыусылар6ы8 216емлеген к162те1.  

Ма7сат: Уҡыусыларҙың танып – белеүен, әүҙемлелек кимәлен асы7лау, 216емлелек 32м 31лп2нлелекте8 7апма-7аршылы4ын билд2л21.

2.  У7ыусылар6ы8 у7ыу4а 7арашы.

Ма7сат: анкета аша уҡыусыларҙы8 у7ыу4а бул4ан эмоциональ 7арашын асы7лау, у7ыу барышында килеп тыу4ан ауырлы7тар6ы8 характерен билд2л21.

!тк2релг2н диагностикалар6ан к1ре1ебе6с2, проблемалы у7ытыу6ы  д2рест2р62 7улланыу бик отошло. Был технология шулай у7  у7ыусылар6ы8 у7ыу сифатына ла ы84ай йо4онто я3аны.  

 Экранда к1ре1еге6с2, 262би2т буйынса мониторингты 7ара4анда 0с йыл арауы4ында у7ыу сифатыны8 к1т2реле1е к1рен2. Артабан, ошо метод яр6амында у7ыусылар т0рл0 конкурстар6а, ф2нни-42м2ли конференциялар6а, олимпиадалар6а 216ем 7атнашалар, с2хн2л2 1662рен иркен тоталар.  Бынан тыш, у7ыусылар6ы8 баш7орт 262би2те д2рест2ренд2 ген2 т1гел, 2 баш7а предмет д2рест2ренд2 л2 7ы6ы73ыныусанлы4ы артты.  Ипт2шт2ре мен2н хе6м2тт2шлек ит2 беле1, килеп  тыу4ан конфликты сисе1 юлдарын таба беле1 32л2тт2ре 19те.

Ҡыҫҡаһы, бөгөн башҡорт телен һәм әҙәбиәтен яңы быуын стандарттары нигеҙендә уҡытыу 0с0н төрлө әүҙем методтарҙы һәм  инновацион технологияларҙы ҡулланыр4а т27дим ит2м.