Внеклассное мероприятие "Дахэр хабзэщ"
классный час (7 класс) по теме

                     Темэр:Дахэр-хабзэщ.

 ЕгъэджакIуэм:Зэгуэрым адыгэхэр зэдэуэжырт жи,хабзэм къикIымрэ абы и мыхьэнэмрэкIэ зэгурымыIуэу.Лъэпкъыр а зэдауэм игъэпIейтеящ.Дауи имыгъэпIейтейнрэт:адыгэм и гъащIэм хабзэм увыпIэшхуэ дыдэ щиIыгът.Арати зэхуэсышхуэ ящIри цIыху плIыщI къыхахащ лъэпкъыр аразы зытехъуэн хабзэ быдэ къагупсысыну.ЦIыху плIыщIыр мэзым и курыкупсэм хагъэтIысхьащ,быдэуи жраIащ зы гупсысэ гуэрым къытемыувыIэу мэзым къыхэкI зэрамыIэнур.Махуэ плIыщI дэкIри кIуащ,я жэуапыр къащIэну.Ахэр куэдрэ зэчэнджэщат,зэдэуат икIи зым траубыдат.Жэуап къатащ:Дахэр-хабзэщ.»Ар псоми ягу ирихьащ икIи нобэр къыздэсым а псалъэ купщIафэхэр адыгэ хабзэм гъуэгугъэлъагъуэу къэнащ.Аращ ар щIэдахэри ,щIэгъуэзэджэри,щIафIэкъэбылри.

1.АбIытэ Хъызыр и усэ « Хабзэ»

ИЛЪЭС МИН ЗЫБЖАНЭМ

САБЛОIЭБЫКIЫЖРИ

ИЖЬ-ИЖЬЫЖ ЗЭМАНЫМ

СЫКЪЫЩОХУТЭЖ

ЛIЭЩIЫГЪУЭЖЬ БЛЭКIАХЭМ

«ХЪЕТХЭР» ЖЕЗЫГЪЭIЭУ,

ДИ АДЭЖЬ ПСЭУАХЭМ

ПСЭКIЭ САХУОЗЭЖ.

ЦIЫХУХЭМ Я ЗЭХУАКУМ

ИКЪРАР ДЭЛЪЫПХЪЭР,

ЩIЫХЬ,КIУХЬЭН,ЦIЫХУГЪЭУ

АХЭМ ЗЭРАХЬАПХЪЭР

ЗЫМИКI ЗЭБЛИМЫШУ,ЯХЪУМЭНЫМ ПАПЩIЭ,

СОЛЪАГЪУ ДИ АДЭЖЬХЭМ

ЯТIЭ ПХЪЭБГЪУХЭМ ХАБЗЭУ

МИС АБДЕЖЩ ЯТIАГЪУЭМ

НОБЭ ХЭДМЫБЗЭЖМИ,

«ХАБЗЭ»ПСАЛЪЭР ДИ БЗЭМ

КЪЫЩЫIЭРЫХЬАР.

СЫТ ХУЭДИЗ БЭЛЫХЬЫМ

КЪАПХЫРЫМЫКIАМИ

ДЭ КЪЫДНЭIЭСЫХУКЭ

ЛЪЭПКЪЫМ ЗЭРИХЬАР.

       2.Ижь-ижьыж лъандэрэ къэгъуэгурыкIуэ ди адыгэ хабзэмрэ,ахэр зыгъэзащIэу щыта икIи щыт ди нэхъыжьыфIхэм щапхъэ ятетхыну.ДымыцIыхури къэтцIыхуну,дыцIыхумкIи дызэдэгуэшэну дыхуейщ нобэрей сыхьэт тхухахам.

               Псалъэ зэблэдз «Адыгагъэ»

        (еджакIуэ цIыкIухэр гъэджэгун)  

      3.Сыт атIэ Адыгэ хабзэр, Адыгагъэр, Нэмысыр зищIысыр? Сыт хуэдэ мыхьэнэ якуэцIылъ а псалъэ купщIафэхэм?

     «Адыгэ нэмыс» уэрэдыр.

    ЕгъэджакIуэм: Мы уэрэд хьэлэмэтым ди упщIэм жэуап кърита къысщохъур.АтIэ фэ иджы къыжыфIэт а псалъэхэм къарыкI мыхьэнэр?

(еджакIуэ цIыкIухэм жэуапхэр убзыхуауэ къатащ)

  ЕгъэджакIуэм :Сыадыгэщ зыхужызыIэж дэтхэнэри псом япэу хуэкъабзэу щытыпхъэщ и лъэпкъым,Хэкум и щIыхьым.Адыгэ цIыхум хэлъын хуейщ нэмыс,кIухьэн.

     4.Щауэ Къ.и усэ «Нэмыс»

СЭ СЫЗДЭКIУЭМ ХУЭМ ЗЫЗОЩIЫР

ЛIЫЖЬ-ФЫЗЫЖЬ САХУЭЗЭМ ЯЗОХ,

СИ ЩХЬЭР ЗГЪЭЩХЪЫНУ МАЩIЭУ,

СЭЛАМ ТЕТУ ХАБЗЭМ.

   ЕгъэджакIуэм:Сыт атIэ мы усэм федэIуа иужькIэ-нэмысым къикIыр?КIухьэн жхуиIэр сыт?

    Нэмысыр-цIыху къэс гъэсэныгъэрэ Iэдэбу хэлъыр къэзыгъэлъагъуэ хьэл дахэщ.

  КIухьэныр-цIыху къэс и щхьэм пщIэуэ хуищIыжырщ,адрейхэм яхуищIыфырщ.

    ЕгъэджакIуэм:Сыт хуэдэ псалъэжьхэр фщIэрэ фэ нэмысым,хабзэм теухуауэ?

     Нэмысыншэр насыпыншэщ.

     Нэмыс здэщымыIэм,насыпи щыIэкъым.

     Хабзэ зыщIэ щIегъуэжыркъым.

(сыт мы псалъэжьхэм къикIыр,дауэ къывгурыIуэрэ ахэр)

   5.АтIэ хэту пIэрэ мы щIалищым нэмысыфэр.ФыкъедаIуэт икIи факIэлъыплъыт ахэм я зыщIыкIэм.

  (сценкэ цыкIу къагъэлъагъуэ)

    6.Адыгэ хабзэ,нэмыс,адыгагъэ,кIухьэн-ахэр псори зы яхэпч мыхъуну зэпхащ.ТэкIу уадыгэу,тэкIу пIыгъ хуэдэу щыту,уи анэдэлъхубзэри къыумыдзащэу упсэун уи гугъэкIэ хъунукъым.

 Япэрауэ псори дызыщIэкъу ди хабзэхэр гъэзэщэныр зэлъытар ди адыгэбзэ,ди анэбзэр фIыуэ зэрытщIэрщ,ар зэрыдгъэбзэрабзэщ нэхъкIэрэ нобэрей ди щIалэгъуалэм къаупсэлъ псалъэ мыфэмыцхIэмкэ ди бзэр гъэдэха хъунукъым.Нобэ сэ фыкъыхузоджэ си еджакIуэхэр ди бзэр Iей зыщIын къыфхэмыкIыну,гъащIэм и деж фыщрихьэлIэми яхуэвмыдэну.

     7.Бемырзэ М. «Уадыгэным къикIыр»

   ЕгъэджакIуэм: Бемырзэ М. «УкIытэ» (усэм къахуеджэн)

    Сыхьэт къэкIуэныр теухуащ: «Нэхъыжьым и пщIэр етыжын»

   (мыбы ехьэл1ауэ фэ вгъуэт псори къызэхуэфхьэс)