Баязит Бикбай 10 класс
методическая разработка (10 класс) по теме

Тема: Б.Бикбай2ы4 “А3с9ск9” повесында 1аил9 мәсьәләләре,10-сы синыф,әҙәбиәт

Ма3сат: У3ыусылар2а 1аил9г9, атай-9с9йг9 ихтирамлы3 хист9ре т9рби9л97.!аил9л9 ата-9с9не4 роле, улар2ы4 бала алдында бул1ан яуаплылы1ы тура8ында а4латыу; 969р29 к7т9релг9н проблемалар2ы я3тыртыу, идея8ын асы3лау; 969р29ге теманы4 б5г5нг5 тормошта ла актуаль булыуын асы3лау; 1аил9 3ороу2ы4 яуаплы эш ик9нен у3ыусы к74елен9 еткере7; б9йл9нешле телм9р 76тере7.

Йы8азландырыу: Я2ыусыны4 портреты, китаптарынан к7рг92м9, д9реслек, видео 89м аудио я2ма,интерактив та3та /видеопроектор/,гәзит һәм журнал материалдары.

                                 Д9рес барышы:

Ойоштороу м9ле:

Т5п 5л5ш:

   1.  Я2ыусыны4 тормош юлын 89м ижадын и6к9 төшөрө7

 Баязит !аяз улы Бикбаев (Баязит Бикбай) 1909 йылды4 1инуар айында х92ерге Көйөрг9зе районы  Калта ауылында у3ытыусы 1аил98енд9 тыу1ан. Олата8ы  Ш9р9фетдин 3арт, шулай  у3 ата8ы мен9н 9с98е л9 заманыны4 алдын1ы 3арашлы кешел9ре бул1анлы3тан, буласа3 я2ыусы1а я2ыу-8ы2ыу мен9н ирт9 танышыр1а мөмкинселек тыу1ан. Н9фис 872г9, китап3а ,халы3 м939ле , 9йтем,3обайыр2ар1а мөх9бб9т т9рби9л9729 олата8ыны4 роле бигер9к т9 2ур була. 1919 йылда б9л9к9й Баязит Я4ы Мораптал  ауылында1ы  башлан1ыс м9кт9пк9  у3ыр1а  йөрөй башлай. Был йылдар2а уны4 929би9т мен9н  3ы2ы38ыныуы арта, бигер9к т9 ул !.Ту3ай ши1ыр2арын  у3ыр1а 89м яттан 8өйл9рг9 ярата . Шул у3 йылдар2а  ул ауылда1ы баш3а й9шт9р мен9н берг9 спектаклд9р  3уйыу2а  3атнаша. 1922 йылда ул профтех м9кт9пк9 у3ыр1а ин9 , бында Ырымбур2а Баш3орт педагогия техникумында у3ый башлай. Техникумда у3ы1ан йылдар2а буласа3 я2ыусыны4 929би9т мен9н 3ы2ы38ыныуы та1ы ла ны1ыра3 арта. (29би т749р9к а1залары мен9н берг9л9п “Ба63ыс” исемле 3улъя2ма журнал сы1арыу2а 3атнаша, ошо «Ба63ыс» аша  ул, баш3а я2ыусылар ке7ек 7к ,5лк9 г9зитт9рен9 7рл9й.1927 йылда нде уны4 «Баш3ортостан й9шт9ре» г9зитенд9,»С9с9н» журналында т97ге ши1ыр2ары ба6ылып сы1а.

    Ырымбур педагогия техникумын тамамла1ас , 1928 йылда Б.Бикбай %ф5г9 к7сеп кил9 89м был йылды ул 72ене4 929би9тк9 киле7 йылы ла тип и69пл9й.

   %ф5г9 к7сеп килг9с , о2а3 йылдар буйы ул »С9с9н» ,»Белем» (х9зерге «Баш3ортостан у3ытыусы8ы») журналдарында 89м «Совет Баш3ортостаны» г9зите редакция8ында эшл9й, 9 Б5й5к Ватан 8у1ышы йылдарында Баш3ортостан Я2ыусылар союзы мен9н ет9кселек ит9. 1927-1968 йылдар эсенд9 уны4 ти6т9л9г9н китаптары ба6ылып сы3ты.

    Б.Бикбай ижад эшен 1928 йылда башлай. Был йылдар ауылдар2а колхоздар т5257 5с5н бар1ан к5р9ш йылдары ине, 89м Б.Бикбай 72ене4 т97ге 969р29ренд9 ошо коллектив хужалы3 т5257  5с5н бар1ан к5р9ште4 ки6кенлеген к7р89т9, колхозлашыу осоронда1ы синфи к5р9ште4 а1ышын  87р9тл9й. Ул колхозлашыу йылдарын к7р89тк9н «А3с9ск9» 9с9рен я2а.

    Ул 929би эшм9к9рлеге 5с5н «Почет Билд98е» 89м хе2м9т Кы2ыл Байра3 ордендары мен9н б7л9кл9нде, у1а «Баш3орт АССР-ыны4 ат3аҙан1ан с9н19т эшм9к9ре» тиг9н исем бирелде.

    Б.Бикбай 1968 йылда о2а3 ауыры1андан 8у4 вафат була.

2.  (с9р2е4 идея тематик й5км9тке8е мен9н танышыу.

     Б.Бикбай 1962 йылда я2ыл1ан «А3с9ск9» повесы мен9н 72 ижадында 1ына т7гел, 15м7м9н, баш3орт 929би9тенд9 бы1аса б5т5нл9й тиерлек я3тыртылма1ан тема1а м5р9ж919т ит9.

  30 йылдар2а барлы33а килг9н ш9хес культы 89м уны4 э2емт9л9рен 87р9тл972е ма3сат итеп 3уйып, я2ыусы уны бер 1аил9 я2мышы аша асып бир9. Был 969р29 Б.Бикбай наха3 яла я1ылып бер 19йеп8е2 3ул1а алын1ан атай1а й9бештерелг9н «халы3 дошманы» тиг9н 3ара там1аны4 бала8ына, уны4 1аил98ен9 нинд9й б9хет8е2лек алып киле7ен са1ылдыра. Н91им9не4 1аил98ен9 килг9н б9хет8е2лекте 87р9тл9п ,я2ыусы Н91им9не4,А3с9ск9не4 ген9 т7гел, хатта б5т9 я3лап 72е ген9 19йепле булып к7ренг9н (хм7ш Ямаевты4 да ш9хес культы 3орбаны булыуын асып бирг9н. Я2ыусы ошо 1аил9не4 фажи1а8ен 87р9тл9п. ш9хес я2мышыны4 й9м1и9т ара8ында гармония бул1анда 1ына 89р Кеше 72ен б9хетле хис итерг9 м5мкин булыуын расла1ан. Закон8ы2лы3 х5к5м итк9н тормошта Н91им9 мен9н А3с9ск9 ауыр 8ынау2ар1а дусар ител89,(хм7ш Ямаев ке7ек йомша3 хара3терлы 3ур3а3 кешел9р хыянат юлына т5ш5рг9 м9жб7р булалар.

3. Анализ.

У3ытыусы: Бына бе2 8е22е4 мен9н «А3с9ск9» повесыны4 3ы63аса й5км9тке8е мен9н танышты3, 9 х92ер 3ы63аса анализ эшл9п кит9йек.

- Был 9с9р29 нинд9й тема 2ур са1ылыш ал1ан?

( Был 9с9р29 бар ва3ытта ла актуаль бул1ан 1аил9 проблема8ы к7т9рел9 )

- (с9р29ге образдар система8ын барлап кит9йек.

   Повесты4 т5п герой2ары – Н91им9 мен9н (хм7ш Ямаев алдарына килеп ба63ан 2ур 8ынау, 2ур 3ай1ыны 89р кем 72енс9 3аршылай, 72енс9 х9л ит9.

1) Н91им9 образына 3ылы38ырлама..( Ҡул мен9н 8ыпырып ташлап булма6тай 3ай1ыны Н91им9 и6 киткес  сабырлы3 батырлы3 мен9н 3аршы ала. Ауырлы3тар ,бала8ына, тормош3а бул1ан м5х9бб9т уны сыны3тыра, алдына килг9н 3аршылы3тар мен9н к5р9шерг9 89м улар2ы е4ерг9 5йр9т9.Н91им9 к72 алдына г7з9л кеше , 8о3лан1ыс ш9хес булып килеп ба6а.)

2.) (хм7ш Ямаев образына 3ылы38ырлама.( !аил98ен ташлап, дан артынан 3ыуып, е4ел тормош э2л9п 3ас3ан (хм7ш т97ге йылдар2а данлы3лы артист булыу тел9ген9 ирешк9нд9й бул8а ла, 72ене4 о6талы1ын камиллаштырыу 56т5нд9 эшл9м97е , ны3лы 1аил9 3ора алмауы, эскеселекте , к9йеф-сафа 3ороп  е4ел й9ш9рг9 яратыуы ар3а8ында тормош т5пк5л5н9 т9г9р9п , кешелек сифатын ю1алта бара. Уны4 бер кемде л9 б9хетле итерг9 тел9м97е , тик 72е 5с5н ген9 й9ш9г9н эгоист булыуы  уны4 М9йм7н9 Еникеева мен9н й9ш9г9н ва3ытында ла асы3 к7рен9.)

 3.)А3с9ск9 образына 3ылы38ырлама.( Н91им9не4 хянатсы атай2ан 3-4 й9шенд9 тороп 3ал1ан 3ы2ы- А3с9ск9- 9с98ене4 3улында,уны4 89р са3 3ай1ы к7р89тм96к9 тырышып , тормош ауырлы3тарынан 3урсалап й9ш97е ар3а8ында,шат, изге к74елле,тормош3а, б9хетк9 ышанып 3ара1ан с9л9м9т рухлы Кеше булып 769. Я2ыусы уны4 тыш3ы матурлы1ын 8ур9тл97 мен9н ген9 сикл9нм9й, 969р2е4 башынан а2а1ынаса уны4 к74ел к7рк9млеген, йомарт ,изге к74елле бала булыуын, ата8ын 8а1ыныуын,уны 17мер буйы к5т5уен тул3ынландырырлы3 итеп 87р9тл9й.)

   У3ытыусы:

-У3ыусылар был 969р29 к7т9релг9н проблема б5г5нг5 к5нд9 л9 актуальмы?

( Яуаптар ты4лана )

-(йе ,б5г5нг5 к5нд9 л9 был проблема актуаль. Ундай репрессиялар булма8а ла б5г5нг5 к5нд9 72 1аил9л9рен ташлап , ауырлы3тан 3асып сы1ып ките7се ир-егетт9р ген9 т7гел, хатта 3атын-3ы22ар 2а бик к7п. А3с9ск9 повесында т5п с9б9п репрессия бул8а, б5г5нг585 к5нд9 уны4 с9б9бе эскеселект9,тормош3а е4ел 3арашта, т5ш5нк5л5кк9 е4ел биреле729.

*9р бер ауылды4 баш3алар1а 5лг5 итеп 3уярлы3 к7рк9м 1аил9л9ре була. Бындай2ар г5рл9теп донъя к5т9, игелекле ул 89м 3ы22ар т9рби9л9й, хе2м9т 85й9, 3ы63а8ы, 1аил9 тиг9н б5й5к т5ш5нс9г9 табынып й9ш9й. Шундай ғаиләләр тураһында әңгәмә.

!аил9г9 социаль  яр2ам йылын и1лан ите7 указы мен9н таныштырыу

4.Интерактив та3тала 1аил9 тема8ына арнал1ан м939лд9р мен9н эш.

 (Т5рл5с9 тар3атылып 3уйыл1ан м939лд9р29н 525кт9р2е д5р56 3уйып сы1ыу)

Йом1а3лау:

%й29 « !аил9 бул1ас, шундай бул8ын» тиг9н темаға инша я2ып киле7