Онытырга хакыбыз юк!
классный час (5 класс)

Муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе

         «К.Ф.Шакиров исемендәге Зур Сәрдек гимназиясе»        

Бөек Җиңүнең 75 еллыгына багышланган сыйныф сәгате

(5 а сыйныфы)

Төзеде: I категорияле инглиз теле укытучысы

Фаттахова Алсу М.

2020-2021 нче уку елы

Онытырга хакыбыз юк!

 Максат:  укучыларның Бөек Ватан сугышы турындагы белемнәрен тирәнәйтү, гражданлык һәм патриотик хисләр, туган җиренә, халкына карата горурлык хисе,  ветераннарга, тыл хезмәтчәннәренә, сугыш чоры балаларына хөрмәт хисе тәрбияләү.     

У: Хәтердән уела күп нәрсә, 

Онытыла иң гүзәл яз, кышлар. 

Онытылмый үзенең иңендә 

Ил данын күтәргән язмышлар. 

Вакытлар үтүгә сүрелеп, 

Сүнәләр иң якты балкышлар. 

Сүнмиләр, яктылык сибәләр 

Көрәштә кабынган язмышлар… 

Укучылар, бу шигъри юллар сезнең күңелегездә нинди хисләр уята? Нәрсә хакында икән бу шигырь?..

Укучылар җавабы.

У: Әлеге кыска гына шигырь юллары Бөек Ватан сугышында катнашып, илебез азатлыгы өчен гомерләрен дә кызганмаган әби-бабаларыбызның фидәкарь хезмәте, батырлыклары хакында.

75 ел элек илебезнең тыныч тормышына фашистларның явыз кулы сузыла. 1418 көн буена халкыбызның батыр уллары һәм кызлары Бөек Җиңүне якынайту өчен фидәкарь хезмәт куялар, сәламәтлекләрен, гомерләрен кызганмыйлар. Халык батырлыгы турындагы хәтер - безнең өчен рух тәҗрибәсе, яңа буынның бөек казанышларга ихтирам күрсәтүе. 1418 көн... сезнеңчә күпме, әллә азмы бу?

Фикерләр тыңлана.

У: Һәр сәгате, һәр минуты газаплы икәнен искә алсак, бу бик күп. 

Бөек Җиңүнең 75 еллыгы уңаеннан быел 2020 нче ел – Россия күләмендә Хәтер һәм дан елы дип игълан ителде.

 Шул авыр елларда сугыш авылдагы һәрбер йортны тетрәтә. Авылда тормыш карт-коры, хатын-кыз, бала-чага кулына күчте. Чәчелгән икмәкне җыеп алырга кирәк була. Мондагы тормыш икенче фронтка әйләнә. Солдат хатыннары! Аларның тормышлары михнәтле, тамаклары ачлы-туклы, күңелләре тулы сагыну була. Эшенә, ачлыгына түзәр идең, хатыннарны тол, бала-чагаларны ятим итеп авылга туктаусыз кара печатьле кәгазьләр агыла.  Бу авыр хәсрәтләрне алдагы буынга күрергә язмасын!

У: Бөек Җиңүнең 75 еллыгы хакында сөйләшкәндә, шул чор балалары турында әйтми калу дөрес булмас. 10-15 яшьлек балалар да, куркуларын онытып, партизаннарга кушылып, фашистларга каршы көрәшеп, зур батырлыклар күрсәткәннәр. Шулар арасында: Зина Портнова, Надя Богданова, Космодемьянская, Валя Котик, Марат Казей, Аркадий Каманин һ.б.

Дети  -  герои войны

Дети герои войны и их подвиги – это материал, достойный не одной книги. Великая Отечественная война показала, что наши люди не останавливаются ни перед чем, когда нужно защищать свою Родину.

Зина Портнова

Зина Портнова родилась в Ленинграде. После седьмого класса, летом 1941 г., она приехала на каникулы к бабушке в белорусскую деревню Зуя. Там ее и застала Великая Отечественная война. Белоруссию заняли фашисты.

В Оболи была создана подпольная комсомольско-молодежная организация «Юные мстители», а Зину избрали членом ее комитета.

Девочка, работавшая посудомойкой в столовой курсов переподготовки немецких офицеров, отравила пищу, приготовленную на обед.

В результате диверсии погибло около сотни гитлеровцев. Желая доказать свою непричастность, девочка попробовала отравленный суп и лишь чудом осталась жива.

Но однажды во время исполнения задания Зину опознали и задержали, как участницу подполья. При попытке бегства Зине прострелили ноги. Началась череда зверских пыток.

Несмотря на ужасные страдания, девочка не предавала своих, и эта стойкость бесила палачей ещё больше. На последнем допросе в тюрьме гестапо в городе Полоцке гитлеровцы выкололи ей глаза и отрезали уши.

Ранним утром в январе 1944 г. искалеченную, но не сломленную Зину расстреляли. Ее бабушка погибла под немецкими бомбами.

Подвиг Зины Портновой стал символом стойкости советских детей перед лицом немецко-фашистских захватчиков.

Надя Богданова

Гитлеровцы её дважды казнили, а боевые друзья долгие годы считали погибшей. Это краткая история подвига Нади Богдановой.

В это трудно поверить, но когда Надя стала разведчицей в партизанском отряде ей не было ещё и десяти лет. Маленькая, худенькая, она, прикидываясь нищенкой, бродила среди фашистов, а затем приносила в отряд ценнейшие сведения.

В первый раз её схватили в 1941 г., когда вместе с Ваней Звонцовым она вывесила красный флаг в оккупированном врагом Витебске.

Когда Богданову схватили, ее били шомполами, пытали, а когда привели ко рву расстреливать, сил у неё уже не оставалось – она, опередив на мгновение пулю, упала в ров.

Ваня погиб, а Надю партизаны нашли во рву живой. Второй раз её схватили в конце 43-го. И снова пытки: обливали на морозе ледяной водой, выжигали на спине пятиконечную звезду, но она не раскрыла врагам никаких сведений.

Считая разведчицу мёртвой, фашисты, когда партизаны атаковали Карасево, бросили её в снегу. Умирающую девочку подобрали и выходили местные жители. Но воевать ей было уже нельзя, она практически потеряла способность видеть.

По окончании войны Надя несколько лет пролежала в Одесском госпитале, где академик В.П. Филатов возвращал ей зрение.

Валя Котик

Валентин родился 11 февраля 1930 г. на Украине в крестьянской семье. Стремительный гитлеровский блицкриг лета 1941 г. – и вот Валя с семьей, жившие в городе Шепетовка, уже на оккупированной территории.

Осенью отчаянный мальчишка, устроив засаду у дороги, гранатой подорвал машину с гитлеровцами, уничтожив нескольких солдат и командира отряда полевой жандармерии.

Когда над семьей Вали нависла угроза ареста, он с матерью и братом убежал в лес, став бойцом партизанского отряда имени Кармелюка.

В октябре 1943 г. Валя, находившийся в дозоре, напоролся на карателей, готовившихся атаковать партизанскую базу.

Мальчика скрутили, но решив, что тринадцатилетний ребенок не представляет угрозы, оставили под охраной здесь же на опушке леса.

Каратели двинулись дальше, но Вале удалось вырваться, сорвать с пояса конвоира гранату и бросить ее в сторону врагов. Взрыв убил на месте двоих карателей, а поднятый шум не дал застать партизан врасплох.

Сам Валя был ранен, но выжил и продолжил воевать до самой смерти – 17 февраля 1944 г.

Валя Котик погиб в возрасте 14 лет от немецкой пули.

Аркадий Каманин

Он был самым молодым лётчиком Второй мировой войны. Начав путь с механика на авиационном заводе, в 1941 г. (когда ему было всего 14 лет) он начал летать, наотрез отказавшись отправляться в тыл.

Перед глазами у мальчика был пример отца – известного летчика и Героя Советского Союза военачальника Н. П. Каманина.

Аркадия, самого младшего из пилотов, получившего прозвище «Летунок», берегли, как могли. Но война есть война, и генерал Каманин отдавал приказы сержанту Каманину, отправляя его в полёты, каждый из которых мог оказаться последним.

Мальчик летал в штабы дивизий, на командные пункты полков, передавал питание партизанам.

Первую награду подростку вручили в 15 лет – это был орден Красной Звезды. Аркадий спас пилота штурмовика Ил-2, разбившегося на нейтральной полосе.

Немцы готовили вылазку, намереваясь взять в плен лётчиков, однако советские пехотинцы прикрыли Аркадия огнём. Позднее его наградили также орденом Красного Знамени.

Мальчик умер в 18 лет от менингита. За свою короткую жизнь он совершил более 650 вылетов и налетал 283 часа.

Ленинград блокадасы.

Без бүген шул зур сугышның бер ноктасы - Ленинград блокадасы турында да сөйләшербез.

Нәрсә ул блокада? (камалыш). Ягъни Россиянең икенче башкаласы булган Ленинград шәһәре немецлар тарафыннан 900 көнгә сузылган камалышта кала.

Сугышның  79 нчы көнендә ягъни 1941 елның 8 сентябрендә, немец-фашистлары, Ленинград шәһәрен чолгап алып, аның илебез белән элемтәсен өзгән.

Шәһәр өчен авыр көннәр  башланган, ләкин завод-фабрикалар эшләвен дәвам иттергән. 12 сентябрь мәгълүматлары буенча, шәһәрдә икмәк, ярма һәм ит-30-35 көнгә, май-45, шикәр 60 көнгә генә җитәрлек, ә ташкүмер, бик саклап тотканда да, ноябрьгә, сыек ягулык  сентябрь ахырларына кадәр генә кулланырлык калаган була. Ләкин алда-29 ай, 900 көн...

Икмәк хакында...

Карточка системасы буенча кертелгән азык-төлек нормалары көн саен кими барган. Икмәккә көнлек норма 125 г.га калган. Анысы да  агач чүбе кушып пешерелгән.

Тора-бара шәһәрдә ягулык запаслары беткән. Өйләрдә электр  утлары сүнгән. 1942 елның 25 гыйнварында шәһәрне су белән  тәэмин итеп торган соңгы су станциясе дә сафтан чыга.  Китерелгән суга  көннәр буе чират торганда ач, хәлсез кешеләр шунда егылып та үлгәннәр.

Блокадада балалар...

Блокадада калучылар арасында балалар да күп булган. Ләкин үлүчеләр аларның саны өлкәннәргә караганда азрак. Бу очраклы хәл түгел. Чөнки өлкәннәр үзләренә дә аз гына бирелгән икмәкнең дә күбесен сабый балаларына биргәннәр. Менә икмәкне өлкән буын кешеләре нигә бик  кадерлиләр икән...

Ләкин ленинградлылар арасында гаиләләре белән үлүчеләр күп булган. Хәзерге вакытта Санкт-Петербургтагы  тарих музеенда сакланучы Таня Савичеваның көндәлеген тетрәнмичә укып булмый. Ул анда гаилә әгъзаларының үлгән көннәрен язып барган:

 Әйдәгез көндәлектән өзек укып китик:

 “Женя  1941 елның 28 декбрендә көндезге сәгать 12 дә үлде. Әбием 1942 нче елның 25 гыйнварында  көндезге сәгать 3 тә үлде. Лека 1942 елның 17 мартында иртәнге сәгать 5 тә үлде. Вася абый  1942 елның 13 апрелендә  төнге сәгать 2 дә. Лёша абый 1942 елның 10 маенда көндезге сәгать 4 тә. Әни 1942 елның 13 маенда иртәнге 7.30да. Савичевлар үлделәр. Барысы да үлде. Таня үзе генә калды.

Шушындый авырлыкта ач, салкын йортта бер ялгызы калган кыз баланы нинди бәхетсез язмыш көтә?

“Тормыш юлы”

Илебез халыкның тормыш шартларын уңайлату өчен төрле чаралар үткәреп карый.

1941 елның ноябре ахырында Ладога күле өстеннән автомобиль юлы салынган. Халык аны “Тормыш юлы” дип атый. Боз өсте буйлап самолёт һәм артиллерия утлары астында шәһәргә азык-төлек, медикаментлар, ягулык кертелә. Ләкин аларның күпмесе генә кереп җитә алгандыр. “Тормыш юлы” буйлап картлар, балалар –илебезнең төрле почмакларына, шул исәптән Татарстанга да озатыла.

Сугышка кадәр Лениградта 3 млн.421 мең кеше яшәгән. Блокада елларында шуның 1,5 миллионы үтерелгән.

900 көн авырлыктан соң Ленинград блокадасы өзелә. Шушы Ленинград блокадасын өзүдә катнашкан сугышчыларга Ленинградта һәйкәл куела. За оборону ленинграда медале тапшырыла.

У: Укучылар, Бөек Ватан сугышы хакында сөйләшкәндә, ерак Ленинград         шәһәре, я булмаса Россиянең башка шәһәренә таба китәсе дә юк, чөнки сугыш җиле безнең авылдагы һәр гаиләгә килеп кагылган. Безнең әби-бабаларыбыз шушы сугыш ачысын үз күзләре белән күргәннәр. Сез алар хакында әти-әниләрегездән, әби-бабаларыгыздан сорашып беләсез. Бүген берничәгез үзегезнең бабаларыгыз хакында сөйләргә дә әзерләнеп килгәнсез! Әйдәгез, сүзне сезгә бирәбез!

Әзерләнеп килгән балалар чыгыш ясыйлар!

У: Укучылар! Рәхмәт, чыгышларыгыз өчен! Нәтиҗә ясап шуны әйтергә кирәк: сугышта катнашкан ветераннарыбыз саны елдан-ел кими. Безнең җирлектә алар хәзер 2әү генә инде. Берсе Чишмәбаш авылында Вахит Шәмсетдинов, ә икенчесе Зур Сәрдектә яши – Әхәт абый. “Исәннәрнең кадерен, үлгәннәрнең каберен бел”, - ди безнең халык. Димәк, безнең аларны онытырга хакыбыз юк! Сугыш дигән афәтне башка беркемгә дә, беркайчан да курергә язмасын!