Выступление на тему "Обычаи и традиции народа"
материал на тему

*9р бер милл9т  хал3ыны4 72 иле бул1ан ке7ек, уны4 72 ара аралшыу 5с5н ту1ан теле, йолалары, 15р5ф-1929тт9ре бар. Б5г5нг5 к5нд9 милли йолалар2ы терге2е7 актуаль.  Халы3 уйын-байрам м929ни 3имм9тт9рен 3улланыу актив ш9хес формалаштырыу2а, у3ыусылар2а тыу1ан я33а, халы3 м929ни9тен9 85й57 т9рби9л9729,  хе2мтс9н халы33а 89м 7тк9н быуын1а х5рм9т мен9н 3арау2а роле 2ур.

Эште4 ма3саты- халы3 уйындарыны4 килеп сы1ышын 5йр9не7, тикшере7 эшен баш3арыу к7некм9л9рен арттырыу.

Шул ма3саттан т7б9нд9ге м9сь9л9л9р2е асы3лап 7терг9 к9р9к:

- фольклор 89м этнографик я66ылы3та1ы тикшерене7 эшене4 алымдары мен9н танышыу;

-халы3 уйындарын йыйыу 89м 5йр9не7;

-72 аллы ижади, тикшерене7 эше мен9н ш515лл9не7;

- халы3 м929ни9тен9 85й57 т9рби9л97,уны4 бай традицион уйын культура8ы мен9н танышыу;

- ижади к7некм9л9р2е арттырыу;

- милли   уйындар ниге2енд9 халы3 этика8ын 5йр9не7.

Тикшерене7 эшенд9 т5рл5 методтар 3улланылды: 94г9м9, музей экспонаттары мен9н танышыу, 929би хе2м9тт9р2е 5йр9не7, анализлау.

Халы3 м929ни9тене4 айыр1ы8ы2 бер 5л5ш5н  йола уйындары т9шкил ит9. (леге к5нд9рг9 ф939т к74ел асыу сара8ы булып килеп етк9н уйындар, борон тулайым 2ур тамаша бул1анлы1ы улар2ы4 тарихын 5йр9не729 асы3лана. Уйын  й5км9тке8е я1ынан ике 5л5шк9 б7лен9: тик балалр 5с5н 89м тик 5лк9нд9р 5с5н бул1ан уйындар.  Халы3 уйыны – борон1о мифтар2ы 72ес9лекле театрлаштыр1ан 3атмарлы к7ренеш. *72, к5й, х9р9к9тте4 ты1ы2 3атнашма8ы булара3, уйындар баш3орт йола 15р5ф- 1929тт9рен д9 к74ел асыу, зауы3 т9рби9л97 5с5н с9н19тс9н итеп 72л9штерг9нд9р. ( инде 5лк9нд9р уйынында1ы т749р9к р97еше, уны4 тоторо3лоло1о и89, шулай у3 м9ж7си д97ер2е ижади 8ынландырып, уйын сифатында донъяны, м94гелекте 87р9тл9й. Шу1а уйын- 72енс9лекле йома3 та. К7м9к кешене4 т749р9к й5рт57е, 1алимдар фекеренс9, шаман диненд9 89м Урта Азия т5рки телле халы3тары ара8ында бик тарал1ан к7ренеш. Ислам1а тиклем 7к бул1ан Дин –т9би19т, т94релек динене4 5л5ш5 – ба1ымсылы33а 3ара1ан баш3орт йола8ы – з9хм9т, сир 3ыуыу2ы академик Иван Лепехинды4 «Шайтан уйыны» тип атауы ла 72е бер м91л7м9т бит.

Уйындар2ы4 айырыл1ы8ы2 5л5ш5 –йыр, та3ма3 9йтеш. Борон1о мифтар1а 3орол1ан  уйындар2а самалы 8а3лан8а, халы3 тормошонда, байрамдарында тоторо3ло бул1ан бейе7ле уйындар2ы4 «й9нен» к5й, йыр т9шкил ит9.

Та3мазалар, йома3 9йтешт9р29, борон1о с9с9нлек м9кт9бен9 хас йоланы – тел о6талы1ына, зир9клекк9, ижади фекерл97г9 имтихан 7тк9ре7 традиция8ыны4 са1ылыуы к7рен9. А3ыл – зи8енде йома3 мен9н 8ынау1а м58им урын бирелг9н.

Халы3 ара8ында ки4 тарал1ан, яратып уйнал1ан 3ай8ы бер уйындар уры6, украин хороводтарыны4 йо1онто8он кисерг9н. Улар2ы4 йыр – та3ма3тары баш3орт милли ысынбарлы1ы бул8а, бейе7 х9р9к9тт9ре, к5й 72енс9лект9ренд9 и89 баш3а халы3 м929ни9тене4 8ы2аттары к7рен9.

Уйындар2ы4 исемд9ренд9 л9, м969л9н, уры6 атамалары 8а3лан1ан: «Нагу-Нагу» ( в ногу), «Марш», «Косилка –молотилка», «Станок» ,

 «Краковяк» бейе7е халы3 х9теренд9  «К9ри9», «К9рк9ри9», «З9к9ри9» исеме мен9н й9ш9й.

Уйындар2а  баш3арыл1ан та3ма3, йыр2ар2ы4 к5й29ре л9 т5рл5 т9б9кт9 72енс9лекле. %л9с9й, 9с9й29ребе2, апай, е4г9й29р, а1ай, бабай2арыбы2 й9ш са3тарында уйнап бейег9н, к74ел ас3ан тамшалар бе22е4 89м кил98е быуындар2ы4 да байрам т7р29рен9 3айт8ын ине.

Тикшерене7 эшен9н к7рене7енс9 халы3 йола уйындары к7п т5рл5.    Улар2ы бер 3алып3а 8алыу м5мкин т7гел. Ябай халы3 йола уйындарын 8а3лап, унда 72ене4 1929тт9рен д9 56т9г9н.

Мин тикшерене7 эшенд9 ошо 2ур хазинаны4 бер 5л5ш5н9 ген9 3а1ылдым.

#ай8ы я3тан кил894 д9, тарихи я3тан ба8аланы4мы, б5г5нг5 к72лект9н 3арай8ы4мы, бер х93и39т б9х9с8е2: уйын-уйын т7гел.  Ул я3шыны ямандан айырып алыр1а яр2ам ит9, й9нг9 б5тм96 л9зз9т, к74елг9 ысын йыуаныс, 3ыуаныс бир9.