Внеклассное мероприятие "Башкортостан -родная земля"
методическая разработка по краеведению (5 класс)

Башҡортостан Республикаһы Йәрмәкәй районы  

Рәтамаҡ дөйөм урта белем биреү мәктәбе

«Башҡортостан – тыуған ерем!» 

(Кластан тыш сара) 

                                           Үткәрҙе: Мусина Дамира Сәғит ҡыҙы 

2020 йыл

Кластан тыш сараның темаһы: Башҡортостан – тыуған ерем! 

Маҡсат: Башҡортостандың мәҙәниәтен, әҙәбиәтен ҡабатлау,

башҡорт халҡының мәҙәниәтенә һәм тарихына ҡыҙыҡһыныу уятыу,

һөйләү телмәрен үҫтереү, белемде арттырыу, тыуған ергә һөйөү уятыу. 

Йыһазландырыу: компьютер, ҡурай, ҡумыҙ моңдары, баян,

мандолина көйҙәре, карточкалар, интерактив таҡта 

Эпиграф:  

Сәләмләйбеҙ һауаны 

Именлек булһын өсөн, 

Сәләмләйбеҙ Ер – әсәне 

Беҙҙе туйҙырған өсөн, 

Сәләмләйбеҙ дуҫтарҙы 

Гел дуҫлыҡ булһын өсөн! 

Кластан тыш сара барышы: 

l. Инеш өлөш.                

Уҡытыусының һүҙе: 

- Һаумыһығыҙ, уҡыусылар һәм уҡытыусылар! Хәйерле көн!  

Ҡәҙерле балалар, бөгөн беҙ тел аҙналығын башлап ебәрәбеҙ! Ул

аҙналығыбыҙ быйылғы йылға ҡарата:  Башҡортостан илебеҙҙең республика булып ойошоуына 100 йыл һәм Рәсәйҙә – театр йылына бағышлана! Башҡорт теленән һеҙҙе шаяндар һәм тапҡырҙар клубына саҡырҙым. Беҙҙең дәрескә ике команда ҡунаҡҡа килгән. Беренсе команда – Урал батыр, икенсеһе – Аҡбуҙат. Ҡаршы алайыҡ! Бөгөн улар көс һынашасаҡтар. Ҡайһы команда көслөрәк икән, ҡайһы команда тыуған ерен яҡшыраҡ белә икән?! Бының өсөн командаларға бер нисә һынау үтәргә буласаҡ. Әйҙәгеҙ, башлайыҡ!  

2. Төп өлөш. 

Беренсе һынау: командалар үҙҙәре менән таныштырып китәләр. 

1-се команда: Командының исеме – Урал батыр. Девиз: кем эшләмәй –

шул ашамай. 

2-се команда: Командының исеме – Аҡбуҙат. Девиз: тырышҡан ташҡа

 ҡаҙаҡ ҡаҡҡан. 

Икенсе һынау: Капитандар ярышы. (Яттан шиғыр һөйләү). 

1-се капитан: 

Тыуған илем, тыуған ерем, 

Минең Башҡортостаным, 

Имен булһын, аяҙ булһын 

Көндәрем һәм ал таңым. 

2-се капитан: 

Милләтем – урыҫ, 

Ләкин тыуған ерем 

Гүзәл Башҡортостан илендә, 

Шуға ла мин теләп өйрәнәм 

Һөйләшергә башҡорт телендә. 

Өсөнсө һынау: «Артыҡ һүҙҙе тап» конкурсы. Һеҙгә карточкалар

таратам, шундағы һүҙҙәрҙән артыҡ һүҙҙе ҡәләм менән аҫтына һыҙаһығыҙ. 

1) Мостай Кәрим 

    Рәми Ғәрипов 

    Зәйнәп Биишева 

    Әхмәт Лотфуллин 

    Мәжит Ғафури 

2)   Мәләүез 

      Күмертаү 

      Ырымбур 

      Өфө 

      Салауат 

Дүртенсе һынау: викторина һорауҙарына дөрөҫ яуап биреү. Хәҙер

таҡтала һорауҙар бирелгән, капитандар үҙенең командаһына уҡыйҙар.  

1-се командаға һорауҙар:  

Беҙ ниндәй республикала йәшәйбеҙ? 

Башҡортостанда нисә район бар? 

Башҡортостандағы ниндәй ҡала батыр исемен йөрөтә?  

Башҡортостандағы иң ҙур йылға? 

Башҡортостан флагы ниндәй төҫтә? 

Башҡортостан Республикаһының милли йәштәр театры кем исемен йөрөтә? 

2-се командаға һорауҙар: 

Баш ҡалабыҙҙың башҡортса исеме? 

Башҡортостанда нисә ҡала бар? 

Башҡортостандың милли геройы? 

Башҡортостанда иң бейек тау. 

Башҡортостан флагында ниндәй сәскә һүрәтләнгән? 

Башҡорт дәүләт академия драма тетры кем исемен йөрөтә? 

Бишенсе һынау: ребус сисеү. Һеҙгә карточкаларҙа ребус бирелгән,

шуны сисеп, һүҙен ҡәләм менән шунда яҙып ҡуяһығыҙҙа һәм

жюриға тапшыраһығыҙ. 

Алтынсы һынау: «Уйлап тап» конкурсы. Хәҙер командаларға әкиәттән

 өҙөк уҡыйым, ә һеҙ әкиәттең исемен әйтергә тейешһегеҙ. 

1-се командаға; 

Һөйләүсе: Борон-борон  заманда йәшәгән ти әбей менән бабай. Яҙ етеү

менән бабай шалҡан ултыртҡан. Уны яҡшылап ҡараған, көн дә һыу

 һипкән, ҡыйын утаған. Шалҡан ай үҫәһен көн үҫеп, бик ҙур булып

өлгөргән, ти. Бабай сығып тартып ҡарай, көсө етмәй икән. 

Бабай: Әбей, сыҡ әле, сыҡ! Шалҡанды тартып сығарырға

ярҙам ит! Һөйләүсе: Эй тарталар икәүләп, эй тарталар, сығара алмайҙар

икән. 

2-се командаға: 

Йомро икмәк:  

Мин – йомро икмәк, 

Әбейҙән дә ҡастым,  

Бабайҙан да ҡастым.  

Ҡуян: Ох, йомро икмәк! Хәҙер мин һине ашайым! 

Йомро икмәк: Ашама мине, Ҡуянҡай! Мин һиңә йыр йырлайым: 

Мин йомро икмәк, 
Әбейҙән дә ҡастым,  

Бабайҙан да ҡастым, 

Һинән дә ҡасам! 

Етенсе һынау: «Музыка ҡоралдары»конкурсы. Хәҙер командалар

көй тыңлайҙар һәм ниндәй музыка ҡоралы икәнен атарға тейештәр.

(ҡурай, ҡумыҙ,мандолина, баян көйҙәре). 

Һигеҙенсе һынау: Мәҡәлдәрҙең яртыһын әйтергә һәм тәржемә итергә. 

1-се командаға мәҡәл: Не имей сто рублей, а ... (имей сто друзей). 

Сказанное слово - ... (выпущенная стрела). Смелость - половина ... 

(счастья). 

2-се  командаға мәҡәл: Меньше говори - ... (больше слушай). Думай

дважды, ... (говори раз). Слово - серебро, молчание – ... (золото). 

Туғыҙынсы һынау: «Яҡшы әкиәтсе» конкурсы. Һәр бер команданан

берешәр кеше саҡырыла. Өҫтәлдә ятҡан карточкаларҙы алып уҡыйҙар

һәм ундағы тема буйынса һөйләйҙәр.(“Хайуандар», “Кеше») 

Унынсы һынау: «Аҙашҡан өндәре» конкурсы. Һәр бер

командаға карточкалар  бирәм. Ундағы хәрефтәрҙе үҙ урындарына ҡуйырға. 

1. Минең һеңлем Нәсимә 

     Баҫма таҡҡан сәсенә. 

2.Яр буйында балалар, 

   Һыуға бармаҡ һалалар. 

3. Айрат ҡылыс таҡҡан, 

   Ҡылысын ҡылға тыҡҡан. 

4. Әсәй эштән ҡайтҡансы, 

   Аш бешерә һалғайным, 

   Тик ашыҡтым шикелле,  

   Боҙон артыҡ һалғанмын. 

5. Күктә баҙҙар осҡандар, ерҙә ҡаҙ ҡаҙығандар, 

  Һимергәндәр диңгеҙҙәр, тулҡынғандар дуңғыҙҙар. 

6. Ҡаҫмаҡҡа ем  ҡаптырып, алабута тотҡандар. 

  Балыҡтарын майға һалып, ҡабала ҡыҙҙырғандар.  

7. Майҙан тулып шаулайҙар, туп  тирәләр малайҙар. 

8. Бесәй биткәйен йыуа, ҡыйығын һыйпап ҡуя. 

3. Йомғаҡлау.  

Уҡытыусы һүҙе:  

• Афарин, уҡыусылар. Белгән белемдәрегеҙҙе яҡшы

күрһәткәнһегеҙҙер тип уйлайым. Хәҙер жюриҙарға һүҙҙе бирәбеҙ.

Беҙҙең дуҫлыҡ командаһы еңеүсе булды. Афарин! Хәҙер

ҡатнашҡан уҡыусыларға бүләктәр һәм бик актив ҡатнашҡандарына

 миҙалдар тапшырам. Һәм һәр ваҡытта ла шулай актив ҡатнашыуығыҙҙы

теләп ҡалам. Һәм дәресебеҙҙе ниндәй смайлик менән

тамамларбыҙ, уҡыусылар? Әлбиттә, йылмайған. Ошоноң менән

дәресебеҙ тамам. Иғтибарығыҙ өсөн рәхмәт. Һау булығыҙ! 

1. Минең һеңлем Нәсимә 

     Баҫма таҡҡан сәсенә. 

2. Яр буйында балалар, 

   Һыуға бармаҡ һалалар. 

3. Айрат ҡылыс таҡҡан, 

   Ҡылысын ҡылға тыҡҡан. 

4. Әсәй эштән ҡайтҡансы, 

   Аш бешерә һалғайным, 

   Тик ашыҡтым шикелле,  

   Боҙон артыҡ һалғанмын. 

5. Күктә баҙҙар осҡандар, 

 ерҙә ҡаҙ ҡаҙығандар, 

  Һимергәндәр диңгеҙҙәр,  

тулҡынғандар дуңғыҙҙар. 

6. Ҡаҫмаҡҡа ем  ҡаптырып, 

 алабута тотҡандар. 

  Балыҡтарын майға һалып,  

ҡабала ҡыҙҙырғандар.  

7. Майҙан тулып шаулайҙар,  

туп  тирәләр малайҙар. 

8. Бесәй биткәйен йыуа,  

ҡыйығын һыйпап ҡуя. 

«Артыҡ һүҙҙе тап» 

   Мостай Кәрим 

    Рәми Ғәрипов 

    Зәйнәп Биишева 

    Әхмәт Лотфуллин 

    Мәжит Ғафури 

«Артыҡ һүҙҙе тап» 

      Мәләүез 

      Күмертаү 

      Ырымбур 

      Өфө 

      Салауат 

Мәҡәлдәрҙең яртыһын әйтергә һәм тәржемә итергә. 

1-се командаға мәҡәл:  

Не имей сто рублей, а ... 

Сказанное слово - ... 

Смелость - половина ...  

Мәҡәлдәрҙең яртыһын әйтергә һәм тәржемә итергә. 

2-се  командаға мәҡәл:  

Меньше говори - ...  

Думай дважды, ...  

Слово - серебро, молчание – ...