Внеклассное мероприятие "Бзэрабзэ, си анэдэлъхубзэу дахэ!"
классный час (5 класс)

«Бзэрабзэ, си анэдэлъхубзэу дахэ!»

Мурадхэр:

 -  ЦIыхум и анэдэлъхубзэм нэхърэ нэхъ лъапIэ зэрыщымыIэр псэкIэ еджакIуэхэм зыхегъэщIэн;

-  Я бзэм пщIэ хуащIу, фIыуэ ялъагъуу, ирипсалъэу, Iуэху иризэрахьэу, я гупсысэ хуиту къраIуатэу егъэсэн;

-   «Бзэр кIуэдмэ, лъэпкъри мэкIуэд» адыгэ псалъэжьым и гупсысэ куур ягурыгъэIуэн, абы къишэ гузэвэгъуэ иныр, апхуэдэ гузэвэгъуэ къызыщыщIа лъэпкъ адыгэм дызэриIэр зыхегъэщIыкIын.

 Адыгэ макъамэ дахэ къеуэу егъэджак1уэм  къыщIедзэ.

Фыкъытхуеблагъэ ди хьэщ1э лъап1эхэ!
Ф1эхъус апщийхэ, си еджак1уэ лъап1эхэ!

Адыгэбзэк1э бзэрэбзэну хьэзырщ е 5-нэ «Б» классыр.

Егъ. и псалъэ

 Илъэс 20-м и пэкIэ ЮНЕСКО-м и Генеральнэ конференцэм щащIа унафэм ипкъ иткIэ февралым анэдэлъхубзэм и махуэр дуней псом щагъэлъапIэр. Бзэращ лъэпкъым и псэр. Лъэпкъыр лъэ быдэкIэ увыныр, абы и тхыдэм, гъуазджэм, щэнхабзэм зиужьыныр, цIыхухэм я зэхэщIыкIым зиузэщIыныр  зэлъытар бзэм и къарур аращ.  Ди классщ1ыб зэ1ущ1эри зытеухуар ди бзэ дахэр, ди бзэ къабзэр, ди анэбзэу-анэдэлъхубзэр дгъэлъэп1эну аращ.

Макъамэм щ1эту утыкум къохьэ езыгъэк1уэк1хэр.

1.  Фыкъеблагъэ, зи бзэр псэм пэзыщ1у

     Зи тхыдэжьыр зыгъэлъап1э псори,

     Дэ ди гуапэщ ди  анэбзэр, хабзэр,

     Щ1ыхь ин хэлъу къыддэвгъэлъэп1эну.

2.  Абгъуэм къик1ыу бзур лъэтэнум,

     Хуейкъэ дамэр ишэщ1ын?

     Ц1ыхум ц1ыхуу зилъытэнум,

     Хуейкъэ и бзэр ищ1эжын?

Егъ. и псалъэ

Зи анэдэлъхубзэм хуэшэрыуэ, абыкIэ зи гупсысэр нэгъэсауэ къэзыIуэтэф цIыхум и зэхэщIыкIыр нэхъ куущ, и акъылыр нэхъ жанщ, и дуней тетыкIэр нэхъ дахэщ. Апхуэдэхэращ анэдэлъхубзэм и къарумрэ и IэфIагъымрэ псэкIэ зыхэзыщIэфыр, къызыхэкIа лъэпкъым и деж пщIэи нэмыси щызыгъуэтыфыр.

  Еджак1уэ ц1ык1ухэм зэпадзыурэ жа1э

 Бемырзэ Мухьэдин  «Адыгэбзэ»

Си гъатхэ дыгъэ къуэмыхьэж,
Си гукъыдэж, си гурыфIыгъуэ,
Дунейр уэрыншэм ныбгъуэхьэшт,
УзиIэу зыми семыфыгъуэ.
УзиIэу зыми семыиж -
АбыкIи, си бзэ, уэрщ си щапхъэр:
Сэ уи беягъкIи сыбейжщ,
Адрейхэм сщIэнуи сыхуопабгъэр.
Уарыншэм гъащIэр шхын мышут,
Мо дыгъэ къепсыр щхьэкIуэ шут,
Абдж къызэрыкIуэт вагъуэ мыщIэр.
ЖызыIэ щыIэщ псалъэгъэху
Уэ къэбгъэщIэнур къэбгъэщIауэ,
И псалъэ кIапсэр зэрихъэху
УфIэмыIуэхуу, къопэбжьауэу.
Сэ зы дакъикъи семыдэIу
Абы я псалъэ мыжьэ - мывэм.
Къуршыпс ежэхыр хуэщIкъым дэгу
Абы зыгуэрым хидза мывэм.
Псыр тожри мывэхэр къонэж,
Гъуэгу зарытехьэрэ а псыпэр
ЗэринэкIар абы гъунэжщ
Мывэ пкIэлъейрэ щхьэдэхыпIэу.
Си адыгэбзэ, уэ улъэщщ,
ЦIыхугу дэтхэнэри къотIэщI,
Уэ ущагъабзэкIэ Iэрыхуэу.
Зэм, си бзэ, уохъури уэ жьгъру,
Адыгэ пшынэу уобзэрабзэ,
Зэм къызыкъуохри уи къарур,
ХеящIэ джатэу ар уогъабзэ.
Анэ быдзышэу уэ уIэфIщ,
УщыщхьэщыскIэ сабий гущэм,
Гухэлъ уэрэди жыбоIэф,
ЗэригъэзэкIыу пщащэ гущIэр.
Уэ уафIэжьгъейми къэбгъэщIащ
Зарыдунейуэ зэджэ "Нартхэр",
Гъэ минхэр, си бзэ, уэ бгъэщIащ
Иджыри мащIэкъым уи натIэр...
Си лъэпкъым щIэблэ къыщIэхъуам
Насып вагъуэбэу ужьэхэпсэу
Я нэхъ тхьэмыщкIэ ар щыхъуам
УреIэ уэ, си адыгэбзэ!

Егъ. и псалъэ

ЩытыкIэ куэдым ихуащ си лъэпкъыр Iэджэрэ,  ауэ сыт хуэдиз гугъуехь ямышэчами я бзэ дахэр яхъумэжыфащ, лIыгъэ яхэлъу. Урыс- Кавказ зауэ закъуэр ирикъунт лъэпкъым  и бзэри, и хабзэри, и лIыгъэри ирифIэкIуэдыну. Ирикъунут, ауэ ягъэкIуэдакъым, лъэпкъым зыфIигъэкIуэдакъым, ихъумэжыфащ и бзэр, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ а бзэр цIыхум и гъащIэм къыпхухэхынутэкъым икIи къыпхухэчынутэкъым, ар гуэхыпIэ имыIэу гъащIэм епхащ, абы щыщ Iыхьэщ, зэрыпсэур аращ, ар шэч лъэпкъ зыхэмылъыжщ.

Хасэ бзэм теухуауэ «Зи  бзэр  зымыщ1эж  щхьэщытхъу»    таурыхъыр.(гъэлъэгъуэныгъэ)

1. - Бзэм темыпсэлъыхьа, абы и мыхьэнэм и гугъу зымыщIа усакIуэ щыIэу къыщIэкIынкъым.

«Си анэдэлъхубзэу лъапIэ, уэ улIэжмэ, лIэжащ лъэпкъыр»- жиIащ Бицу Анатолэ

2. - «Пщэдей сэ си бзэр кIуэдыжынумэ, сылIэну нобэ сыхьэзырщ» - жиIащ Расул   Гамзатов

1. -  Лъэпкъыр дызэрыгушхуэ К1ыщокъуэ Алим жи1эгъащ «Адыгэбзэр зэзмыгъащIэу урысыбзэр сщIэн слъэкIакъым».

2.  -«КIуэдыжмэ си адыгэбзэр, хэкIынущ си адыгэпсэр»  жиIащ Мыкъуэжь Анатолэ. 

1. - Ат1э, аращи бзэм и гъащ1эр зи 1эмыщ1э илъыр къэзыгъэщ1а лъэпкъырщ, пэжу бгъэдэтмэ, тэмэму игъэлажьэмэ,еф1эк1уэнущ.

Егъ. и псалъэ

«Узэгугъур къогугъуж» -  жеIэ адыгэ псалъэжьым, аращ анэдэлъхубзэри - уегугъумэ, урилажьэмэ, тэмэму ухущытмэ, абы зиужьынущ, нэхъри ефIэкIуэнущ, нэхъ къулей, шэрыуэ хъунущ.    Дэ ар хэдмыгъэкIуэдэжу едгъэфIакIуэу, дгъэлъапIэу, зедгъэужьу, ипэкIэ дгъэкIуатэу дыпсэун хуейщ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ адыгэбзэр лIэщIыгъуэ куэдкIэрэ  лъэпкъым  гъащIэм къыкIуэцIрихауэ, химыгъэкIуэдэжу, иригъэфIакIуэу, зригъэужьу къогъуэгурыкIуэ.  

Си бзэ дахэу адыгэбзэ,

Си бзэ щабэу адыгэбзэ,

Узигъусэщ жэщи махуи,

Гущ1агъщ1элъу си анэм и бзэ.

Адыгэбзэ, уэ си гъащ1эм

Хьэл-щэныф1хэр къыхэплъхьащ

Сыбгъэгушхуэу сытым щыгъуи

Уэ си гъащ1эм ухэлъынщ.

Егъ. и псалъэ

Лъэпкъыр узыншэу щытын папщ1э, ар япэк1э к1уэтэн щхьэк1э щ1эблэ узыншэ и1эн хуейщ. Сабийр дунейм къыщытехьа махуэм щыщ1эдзауэ анэдэлъхубзэр дахэу зэрыбзэрабзэр зыхегъэщ1эн хуейщ. Сыт хуэдэу гухэхъуэ зи анэбзэр зыгъэбзэрабзэ щ1эблэм уедэ1уэну!

«Адыгэ уафэ» уэрэдыр

Егъ. и псалъэ

Анэдэлъхубзэр щыIэнущ ар адыгэ унагъуэ къэс къиIукIыху, адыгэбзэкIэ дыгупсысэху. Аращи, дывохъуэхъу, адыгэ лъэпкъым и гупсэ, адыгэгур зыгъэпIейтей, гукъыдэжрэ къару мыухыжрэ къыдэзыт Адыгэбзэр фи унагъуэм лъабжьэ хуэхъуну, абы хъерымрэ насыпымрэ къыфхудэкIуэну!

 «Си анэбзэ, си адыгэбзэ» уэрэдыр

            (Джэдгъэф Борис)

1.Пщэдджыжь нэхулъэм вагъуэр полъэлъри,

Къуалэбзуубзэр мэхъур пшынэбзэ

Бзум и бзэ дахэр сф1ощ1 си анэбзэ

Сэ си анэбзэ, си адыгэбзэ.

2.Къэт1ысыт сибгъук1э си анэ дыщэ

Гущэкъу уэрэдк1э къызэ1ущащэ

                                                        Сэ псэуэ си1эр ар си анэбзэщ,

                                                         Ар си анэбзэщ, си адыгэбзэщ.

3.Жыгей мэзыжьу жьым къигъэушым

Ныдэуэршэру псынэр мэушэ,

Псынэ 1ущащэр сф1ощ1 си анэбзэ,

Сэ си анэбзэ,си адыгэбзэ.

4.Гъатхэ накъыгъэм щ1ыр игъэпсалъэу,

Гулъхэр бэвыгъэу къызэрылъэлъым,

 Щ1ылъэм 1урылъыр сф1ощ1 си анэбзэ,

                                                   Сэ си анэбзэ, си адыгэбзэ.

Егъ. и к1эух псалъэ

Си бзэ, си адыгэбзэ, си анэдэлъхубзэ!

Сыту къаруушхуэрэ мыхьэнэшхуэрэ щаIэ мы псалъэхэм си гъащIэм и кIуэцIкIэ!
           СыцIыху насыпыфIэщ сэ, а бзэ дахэ, нэхъ бзэ къулей дыдэр зэрысIурылъым папщIэ. Ар зыIурылъхэращ къэзыгъэщIар дуней псом яфIэтелъыджэ адыгэ хабзэр, адыгэ нэмысыр, адыгагъэр, адыгэ напэр.
Дунеишхуэр къэзыгъэхуабэ, псэщIэ хэзылъхьэ дыгъэр пщэдджыжь къэскIэ гуапэу къызэрыщIэкIым хуэдэу, махуэ къэскIэ сыкъыдоуш си адэм, си анэм, адыгэу щыIэ псоми яIурылъ си адыгэбзэ дахэм. А бзэращ япэ дыдэу гъащIэ къызэзыта си анэ дыщэм сызыщIипIыкIари, гущэкъу уэрэду зэхэсхари, аращ нобэми сызэрыгупсысэр.
             Уи бзэм, уи щхьэм пщIэ хуэпщIмэ, уи пщIэр лъагэу дунейм утетынущ, цIыхуми цIыхуу уалъытэнущ. Зи бзэр фIыуэ щIэным пщIэшхуэ хуэзыщIу къэгъуэгурыкIуа си адэшхуэ-анэшхуэм куэдрэ жаIэу зэхэсхащ «Зи бзэ ныкъуэм гуныкъуэгъуэ ущигъащIэркъым» псалъэжьыр. Сэ сфIэгъэщIэгъуэнщ нобэми абыхэм я бзэм и къулеягъыр
Адыгэм дгъуэта Iущагъхэр, ди тхыдэр, гъэсэныгъэ налъэхэр лIэщIыгъуэкIэрэ зэIэпахыурэ нэхъыжьхэм ябгъэдэлъар щIэблэм тыгъэ къытхуащIащ.
              Бзэр лъэпкъым и псэщ, аращ абы и цIыхухэр зэгурызыгъаIуэр, зэпызыщIэр, зыуэ зэтезыIыгъэр. Лъэпкъым ар фIэкIуэдмэ, Iурачмэ, лъэпкъ кIуэдыр къызыхэкIыр, къэзышэр аращ.

Ямыпсыхьу къэна куэпкъырщ
Сосрыкъуэ и1ар л1ап1эу.
Си анэдэлъхубзэу лъапIэ,
Уэ улIэжмэ – лIэжащ лъэпкъыр!