Мое портфолио
материал (7 класс)

Темэ: Э.Манзаров. “Хаб нохой”

 Зорилгонууд:

1.Мүнөө үын уран зохёолшодой нэгэн Э.Манзаров ба тэрэнэй бэшэһэн шэнэ баснитай танилсалга.

2.Һурагшадай хэлэ, ухан бодол, уранаар уншалгын дадал хүгжөөхэ, уншаһанаа ойлгожо тобшолол хэжэ һураха.

Хэшээлэй ябаса:

I.Эмхидхэлэй үе.

II. Экспресс- асуудал.

1. Мүнөө үеын басни бэшэдэг зохёолшо?  (Э.Манзаров)

Шара үнэгэтэй һамгатай

Шандаган нэгэтэ манай

Шугы байнал гэжэ,

Шууяа гаргаба оролдосотой:

• Ямар басниһааб? (Шандаган)
• 3.Үгэ нэмэжэ хэлэгты.

-Депутадта кандидадаар

Дэбжээ намай мэдэхээр,

Дэмы хооһоор шашанагүйб,

Дууһан хэрэгытнай ......... (бүтээхэб)

4. Дээрэ үгтэһэн бадагууд ямар басниһааб? ( Шандаган)

5. Энэ баснин автор хэн бэ? ( Э.Манзаров)

6. Басни бэшэдэг хүниие хэн гэжэ нэрлэдэг бэ ( баснописец)

7. Ямар хүниие шүмүүжэлжэ, наадахаржа бэшэнэб? ( һайрхуу, хэлэһэн үгэдөө хүрэдэг гүй )

III. Шэнэ мэдэсэтэй танилсуулга.

Таагты   “ Хонхон дуутай,

                    хондолой дээрээ дэгээтэй”. Энэ юн бэ? (нохой).

8. юундэ энэ таабари шэлэжэ абааб

8. Юундэ энэ таабари шэлэжэ абаабиб, юун гэжэ һананабта?

(нохой –хэшээлэй герой)

  Мүнөөдэр Элбэг Манзаровай “ Хаб нохой” гэжэ шэнэ баснитай         танилсахабди. Бидэ булта Элбэг Манзаровые мүнөө үеын уран зохёолшон гэжэ мэдэнэбди, тэрэ басни бэшэхэһээ гадна олон шүлэгүүдые бэшэдэг. Түрэл хэлэн, түрэл арадай хуби заяан олохон лэ шүлэгүүдэнь гол удха боложо үгэнэ. Энэмнай мүнөө үеын хүнүүдэй зүрхэ сэдьхэ зобоодог шухала асуудал болоно. Тиимэ тула Манзаровай бэшэһэн “ Сахижа ябая” гэһэн шүлэгтэ анхаралаа табия. Энэ шүлэгтэй танилсахабди, хэн сээжээ уншажа үгэхэб?

( һурагша сээжээр уншана)

9. Шүлэг соо юун түхай хэлэгдэнэб?  (Буряад хэлэн)

  Буряад хэлэеэ һайн мэдэхын, хүгжөөхын тула яаха хэрэгтэйб? ( Буряадар хөөрэлдэхэ, шүлэгүүдые оньһон үгэнүүдые, баснинуудые уран гоёор уншажа, сээжэлдэжэ, хөөрэжэ ябаха)

IV.  “ Хаб нохой” гэжэ баснитай танилсалга.

   Таанадай мэдэһээр баснин гол герой=амитан.

    Нохой тухай юу мэдэхэбта? Хөөрэгты. ( Һурагшад хөөрэнэ)

Багшын жэшээтэ уншалга.

Басни танда һайшагдаба гү? Юуниинь һайшагдааб?

( һурагшад бэеэ даажа басни уншана)

Самбарта үгтэһэн асуудалнуудта харюу бэлдэнэ.

1.Хаб нохой юун гэжэ үдэр һүнигүй бодобоб?

2.”Хулуушанай харгыгаар мүлхибэ “. Энээнии юун гэжэ ойлгобот?

3. Хайшан гэжэ хаб нохой баяжааб? Автор энээн тухай юун гэжэ бэшэнэб, текст сооһоо олоод бэшэгты.

4. Хайшан гэжэ  юумэ худалданаб?  Ямар үгэнүүдээр автор харуулнаб,

оложо,  уранаар уншагты.

5. “Шамбай арбаад нохойнуудые

Шэлээд хүлһэншэ болгобо”. Эдэ мүрнүүдые юун гэжэ ойлгонобта, тайлбарилагты.

6.  Хаб нохой ямар нэрэтэй болооб?

7 Юун гэжэ һананабта , хаб нойхой нүхэдөөр олон гү али мүнгөөр баян гү?

8.Хожомын хаб нохой  саашаа баяжа гү?

9. Хани дэлгүүрэй харилсаан

    Хэндэ мууе асархаб даа.

    Ажалаараа баяжаһан хүндэ

    Агтаа жүтөөн юундэ байхаб даа?!  Эдэ үгэнүүдые тайлбарилжа үгэгты.

V. Басни удха дээрэ элдэб аргануудые хэрэглэн хүдэлэлгэ

VI. Уранар уншалга ( янза буриин уншалга).

VII. Хэшээлэй дүн – тобшолол гаргалга

1. “Зуун түхэригтэй байнхаар – зуун нүхэдтэй байһаниинь дээрэ”. өөрынгөө үгөөр тайлбарилагты.

2. Автор басни соогоо ямар хүниие шүүмжэлжэ бэшэнэб? ( хомхой, дээрэлхүү)

VIII.Дэбтэр соо ажалаллга.

XI. Гэрэй даабари: Басни сээжэлдэхэ, уранаар уншажа һураха.

Хаб нохой

Гүлгэн залүү хаб нохой

Гэшхүүр дороһоонь

Гаржа үрдеэгүй байгаад, Хубилалта урбалта болоходо, хүхин баярлан хусаба.

Гүрэн түрэ дэлгүүртэ ороо гээд, Гэдэһээ һабардан долёобо.

Мүнөө хүлгүүтэй энэ сагта

Мүнгэ шүдэндөө зуха гээд, Гэдэһээ һабардан долёобо.

Мүнөө хүлгүүтэй энэ сагта

Мүнгэ шүдэндөө зууха гэжэ

 Үдэр һунигүй бодобо.

 Үлүү дутуу юумэ

 Үбэртэлдэг болбо. Хаб нохой һульмиижа,

Хулуушанай харгыгаар мүлхибэ.

Хулууһан зөөриеэ дэлгззртэ

Худалдаад бзришье баяжаба.

Мэхэ арга гаргажа,

Миинтээр бараа абана.

Дам саашань үнэтээгөөр

 Дахин худулдажа үрдинэ.

Шамбай арбаад нохойнуудые

 Шэлээд хүлһэншэ болгобо.

 Мүнгэн гээшые мүнһэлбэ,

 “ Мүлжэгшэ” нэрэтэй болобо.

Танил тала нүхэдөө

 Таһа мэхэлжэ һураба.

Хоро бусалһан нохойнууд

Хоро эдюулжэ алаба.

Тест

1. Ямар аялганууд алфавит соо ороноб?

а) түргэн     

б) дифтонг

в) удаан

2. Үгын эхин үедэ үү аялган байгаа һаань, саашань … бэшэдэг.

а) оо                    б) ээ

в) еэ                     г) үү 

3. -Эй аялган үгын хаана бэшэгдэдэг бэ?

а) эхиндэ

б) һүүлдэ

в) дунда

г) алишье үедэ 

4. Эмэ аялгантай үгэнүүдые оло:

а) хурьган

б) оёдол

в) өөрөө

г) минии 

5. “Эрьюулбэ” гэжэ үгын зүб шүүлбэри оло:

а) 8 үз., 8 аб., 3 аял., 3 үе, 5 хаш.

б) 8 үз., 7 аб., 3 аял., 3үе, 4 хаш.

в) 8 үз., 6 аб., 3 аял., 4 үе, 4 хаш.

г) 7 үз., 7 аб., 3 аял., 3 үе, 3 хаш. 

6. “Булангир” гэжэ үгын хэдыдэхи хашалган үзэгынь зөөлэн бэ?   

а) нэгэдэхи

б) хоёрдохи

в) гурбадахи

г) дүрбэдэхи 

7. Үлүү үгэ ологты:

А. морин ,тугал, үнеэн,ном

Б. hурагша, багша, хайша,парта

 В. дэгэл, малгай, гутал, саарhан

Г. шэрэ, хабар, карандаш, альбом

8. Ямар үгэ соо абяануудынь үзэгүүдhээ олон бэ?

а) ямаан

б) уляаhан

в) оёдол

г) аюул

9. Хэдыдэхи мүртэ ганса түрэл үгэнүүд бэ?

а) сабшана, сабшаха, сабшуур, сабшалан

б) уhан, уhаншуу, уhабхи, уhалха

в) хара, харуул, хараба, харахан

г) hурагша, hургуули, һурагшад, hургаал

10. Дүримүүдэй алиниинь бурууб?

а) Түрэл үгэнүүд – энэ нэгэ үндэhэтэ үгэнүүд;

б) Түрэл үгэнүүд нэгэ үгэhөө гараhан үгэнүүд;

в) Түрэл үгэнүүд удхаараа дүтэрхы үгэнүүд;

г) Түрэл үгэнүүд – энэ холбоо үгэнүүд.

11. Ямар мүртэ абтаһан үгэнүүдэй хойно -э аялган бэшэгдэхэб?

    а) фанер…, редиск…, ракет…

б) математик…, ручк…, фабрик…

в) бан…, упражнен…, пол…

г) форточк…, столов…, суббот…

    12. Үгын хубинуудые тааруулан, холбогты:

. Үгтэһэн схемэдэ таараһа үгэ ологты     

а) борбилоохойнууд

б) ангууд

в) hураха

г) оёдолшон

Харюу:

1. а

2. б

3. б

4. в

5. б

6. г

          7. А. морин ,тугал, үнеэн,ном

        Б. hурагша, багша, хайша,парта

        В. Дэгэл, малгай, гутал, саарhан

        Г. Шэрэ, хабар, карандаш, альбом

8. в

9. б

10. г

11. а

        12. 1-в); 2-г); 3-а); 4-б).

13. а

14. а) сүлөөгүй   б) тоолхогүй  в) түргэн

Шалгалтын тест 7 класс

1 Доро үгтэһэн үйлэ үгэнүүдэй анхан һуурииень бэшэгты. Жэшээ: харабаб — хара

Үргэлхэ -

Хэлэнэ -

Үзэдэгшни -

Һургана  -

2 Үйлэ үгэнүүд юу тэмдэглэдэг бэ?

а) шанар, шэнжэ

б) үйлэ

в) юумэ

3 Үйлэ үгэнүүд ямар асуудалнуудта харюусадаг бэ?

а) хэн? юун?

б) ямар?

в) юу хэнэб? яанаб?

4 Үйлэ үгэнүүдэй анхан һууринуудые ологты.

а) бууда -

б) абяарха -

в) үнэншэ -

г) һайшала -

д) баяса -

5 Үгтэһэн үйлэ үгэнүүд ямар хэлэлгын хубиһаа гарааб?

1) амтала                                   а) юумэнэй нэрэ       б) тэмдэгэй нэрэ      в) үйлэ үгэ                                                            

2) байлга

3) абта

4) хүхэрэ

5) бэерхэ

6) барилда

6 Мүнөө саг ямар түлэб харуулдаг бэ?

а) мэдүүлһэн

б) хандаһан

в) причастна

г) деепричастна

7  Ниилэһэн түхэл ямар түлэб харуулдаг бэ?

а) мэдүүлһэн

б) хандаһан

в) причастна

г) деепричастна

8 Шэнжын түхэл ямар түлэб харуулдаг бэ?

а) мэдүүлһэн

б) хандаһан

в) причастна

г) деепричастна

9  Үгтэһэн үгэнүүд сооһоо саг харуулһан үйлэ үгэнүүдые заагты.

а) дүүрэжэ

б) хүтэлүүлбэ

в) асаран

г) ниидэнэ

д) жаргаха

е) угтаһан

10 Хандаһан түлэбэй үйлэ үгэнүүдые заагты.

а) туршаха

б) мэдэгты

в) хухарба

г) түрүүжэ

д) һуу

11 Причастяар гараһан нэрлүүлэгшэтэй мэдүүлэлнүүдые ологты.

а) Манай түрүүлэгшэ суглаан дээрэ үгэ хэлэбэ.

б) Нохойн хусахань дуулдана.

В) Шинии ерэһые дуулаагүй байгаалди.

12 Ямар һанамжань зүб бэ?

а) Деепричасти – бэеэ дааһан хэлэлгын хуби.

б) Деепричасти – үйлэ үгын түлэб.

в) Деепричасти – тусхай хэлэлгын хуби.

13 Дахуул үгэнүүдтэй мэдүүлэлнүүдые ологты.

а) Һургаалтай хүн толон соо ябаха, һургаалгүй хүн манан соо ябаха.

б) Гансаһаа газар дүүрэдэг, хоёрһоо хорёо дүүрэдэг.

в) Хооһон тархиһаа ухаан гарахагүй, хуурай модонһоо намаа гарахагүй.

г)  Нуур дээрэ нугаһан һайхан, нютаг дунда номтой һайхан.

14 . Гараһан дахуул үгэтэй мэдүүлэл заагты.

а)  Һайнаар һурахын тула үдэр бүри номоо үзэхэ хэрэгтэй.

б)  Орожо  байһан наранай толон үүлэнэй саагуур шурган хоргодоно.

в)  Согто абга тэрэниие асаржа, машина руу түлхибэ.

15 3-дахи нюурта хамаадаһан үгэ ологты.

а) мэтэш

б) мэтэл

в) мэтэнь

16  Падежэй, хамаадалай залгалтатай дахуул үгэнүүдые тэмдэглэгты.

а)  Саяан дээгүүр

б)  Саһан дороһоо

в)   гэрэй хажууда

17 Падежүүдыень заагты

Мэтын

Мэтэ

Мэтээр

Мэтэһээ

18 Холболто үгэнүүдтэй бүлэг ологты

а) һэн, бшуу, бэзэ, бэшэ, аабза

б) доро, хажууда, хүрэтэр, соо, саана

в) зүгөөр, гэдэг, теэд, ба, хэрбээ

Тема :  Шүлэг « Алтан мүнгэнһөө үнэтэй адха хара шорой”

Зорилгонууд: Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ буряад ороноймнай ямар шүлэгшэд – фронтовигууд алдар солын, габьяатай гайхамшагтай хуудаhануудые бэшэн байгааб гэжэ хөөрэлдэхэ, Д.Мадасоной “ Алта мүнгэнһөө үнэтэй адха хара шорой” гэһэн шүлэгтэй танилсаха; аман хэлэлгэ хүгжөөлгын ажал ябуулха.

Хэшээлэй хэрэгсэлнүүд: дайн тухай зурагууд, планшет “ Агууехэ дайнда хабаадаһан буряад уран зохёолшод”

Хэшээлэй ябаса.

Мэндэшэлгэ. Зорилготой танилсуулга.

1. Эмхидхэлэй үе. Амар сайн хүндэтэ үхибүүд! Хүндэтэ айлшад!

   Бидэ мүнөөдэрэй хэшээлдэ Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ буряад ороноймнай ямар шүлэгшэд – фронтовигууд алдар солын, габьяагай гайхамшагта хуудаһадые бэшэһэн байгааб гэжэ хөөрэлдэхэбди;

  Д.Мадасоной “ Алта мүнгэнһөө үнэтэй адха хара шорой” гэһэн шүлэгтэй танилсахабди; аман хэлэлгэ хүгжөөлгын ажал ябуулхабди.

 - Энэ хэшээлдээ бэлдэхэдээ, иимэнүүд бэлдэлгын ажал ябуулһан байнабди:

1- бүлэг үхибүүд дайнай үеын шүлэгүүдые сээжэлдэһэн байна;

2- дохи бүлэг – шүлэгшэд- фронтовигууд тухай сообщени бэлдээд;

3- дахи бүлэг үхибүүд зурагуудые зураһан, планшет гаргаһан байна.

 2. Багшын үгэ (аалиханаар дайнай үеын хүгжэм наадана) Дайнай түрүүшын сагһаа эхилээд совет уран зохёолшод өөһэдынь сэрэгтэ абахыень, фронт эльгээхыень һайн дура сэдьхэлээрээ дурадхаа. Манай Эхэ ороной мянга холо гаран уран зохёолшод сэрэгтэ ябаһан байна, хоёр зуун гаран уран зохёолшод баатараар дайнда унаһан байна. Хорёод уран зохёолшод Советскэ Союзай Геройн нэрэ зэргэдэ хүртөө.

    Манай республикын хори гаран уран зохёолшод сэрэгэй албанда ябажа гараа. Немецкэ фашизамтай тэмсэһэн халуун дайнда Ц .Номтоев, А.Уланов, Д-Р Батожабай, Б .Мунгонов гэгшэд хабаадалсаа.

3. Дайнай үеын поэзии

Һурагшад хэлэнэ.

• Дайнай эхилһэн үедэ үндэһэн совет литературада шүлэг зохёолго түрүүлнэ. Энэ үеын бүхы зохёолнуудай шунал эрмэлзэлынь арад зониие илалтын хэрэгтэ уряална:
• Ж.Тумунов “ Арад зомни, тэмсэлдэ бодыш!”, (19941 он) (һурагша уншана:
• Сообщени Ж.Тумунов тухай богнихон намтартайн танилсуулха)

Асуудалнууд (шулэг парта дээрэ тараалтай байха).

-Дайнай һая эхилээд байхада, уран зохёолшо Ж.Тумунов арад зондоо, аба эжынэртээ юун гэжэ хандаһан байнаб?

- Бүхы хүсэеэ гаргажа, дайсанай урдаһаа тэмсэеэ гэһэн бодол ямар үгэнүүдэй хүсөөр харуулһан байнаб?

 Хоёр жэлдэ һойһон моридоо

 Хүбүүдтээ эмээлэхэ сагтнай ерээл.

 Хорин жэлдэ зангидаһан нюдаргаа

 Хоротондо шэглүүлхэ хаһамнай ороол.

-Добтолон ороһон дээрмэшэн фашистануудай урдаһаа зэбүүсэмэ зэбсэг болоһон үгэнүүдые үзүүрлэжэ харбаад. Эхэ ороноо хамгаалжа шадаха байһандаа бата этигэһэн тухайгаа “ Дайсан даргдаха” гэһэн шүлэг соо  Ц.Номтоев хэлэнэ.

 Һурагша хэлэнэ:

• Ц. Номтоев хэлэнэ “дайсан дарагдаха!”, (1942он)

Һурагша уншана:

  -Сообщени. Цокто Номтоев тухай ( богнихон намтартайнь танилсуулха).

- Фашистануудта дураа гутажа, тэдэниие үзэн ядажа ябаһанаа Ц.Номтоев ямар үгэнүүдээр харуулнаб?

(Гуринха зольбо шоные, галзуу нэтэрүү харашаниие, алуурша тонуулша фашистаниие).

Һурагша уншана:

-Сообщени. А.Уланов тухай (богнихоноор намтартайнь танилсуулха).

 Шүлэг “ Алхала”, (1943 он).

-Үрэ һандаһатаа А.Уланов юун гэжэ найдааб?

( Бидэ- үрэ һадаһадынь- баатарнуудайнгаа солыень дуудажа. Магтажа, эрид зоригыень, баатар хэрэгыень хододо һанаха ёоһотойбди).

4. Шэнэ материал

• Та мүнөө шүлэгүүдые шагнабат, зарим шүлэгшэд фронтовигуудай наматартайнь богнихоноор танилсаат.
• Юун гэжэ һанабта, юундэ поэзи хүнүүдтэ хэрэгтэй байгааб- фронтодо, тылдэ байһан хүнүүдтэ?

( Поэзи хадаа хүн бүхэнэй һанаан сэдьхэлдэ хандаһан байгаа, тэдэнэй бодол, мэдэрэл, һанааршахаһаниие, зобоһые харуулжа шадаһан байгаа; найдал,этигэл түрүүлжэ шададаг байгаа).

-Зүб. Гайхамшагтай үеын шүлэгүүд совет хүүнэй һанаан бодолынь, һайхан сэдьхэлынь зураглаһаан юм.

- Дольён Мадасоной “ Алта мүнгэнһөө үнэтэй адха хара шорой” гэһэн шүлэг баһал совет хүнэй         һайхан сэдьхэ зураглаһан лирическэ зохёол.

  Гэртээ конспект хэхэ байгаа,  һурагша уншана:

 -Нэн түрүүн Д.Мадасоной намтар тухай богнихоноор сообщени шагнаябди.

-Сообщени. Д.Мадасоной намтар.

-Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай үедэ Дольен Мадасоной лирическэ шүлэгүүдынь шэрүүн аялгатай байгаа. Түрэл Эхэ орондоо гүнзэгы сэдьхэлээр дурлаһанаа, нютаг дайдада, арад зондоо үнэн сэхэ ябаһанаа гэршэлэн, тангарилган бэшэнэ:

       Дайнда, хэрбэ унаа хадаа

       Дайдаяа, түрэһэн газараа

       Тэбэрин,озон унахаб.

( Д.Мадасон “Түрэл дайдаяа хамгаалсахаб”, 1944он)

• Түрэл дайдаһаа, түрэһэн газарһаа үнэтэй юумэн үгы ха юм. Эдэ нангин, үнэтэй газараа манай баатарнууд хамгаалһан байна гээшэ.
• Хрестоматинуудаа 311 нюурта нэгты, би танда шүлэг уншад үгэхэм. Энэмнай лирическэ зохёол.

Теории дабталга.

Лирическэ зохёолнууд (лирикэ) гэжэ юун бэ?

Лирик гэжэ ямар поэдые нэрлэдэг бэ?

• “ Алтан мүнгэнһөө үнэтэй адха хара шорой” гэжэ шүлэг совет хүнэй сэдьхэлэй байдал харуулаа гэжэ тодорхойлобди. Дайнай газарта ябаһан солдадуудта шэнэ жэл угтуулһан эльгээһэн бэлэг абаһан ушар шүлэгэй сюжэт болонхой.

   Тэпхэрхэн харасгай бэлэгээ абажа, фронтовигай задалхадань, тэрээн сооһоонь амтатай эдихэ юумэн, дулаан хубсаһан гэхэ мэтээр холын Зүүн Сибирьтэ байһан эльгээгдэһэн совет сэрэгшэдтэ үнэн зүрхэнһөө энхэрэн дурлан байһанай гэршэ болоһон юумэнүүд гража ерэнэд.

     Зүгөөр тэдэнэйнь дундаһаа «Шэрээдһэтэй торгон соохоно шэрүүн юумэн» олдошоно. Барижа үзэхэдэнь, амтатай саахар, таряан бэшэ хэбэртэй. Уудалан үзэхэдэнь:

Алта мүнгэнһөө үнэтэй

Адха хара шорой.

    Энэ бэлэгһэнь фронтовигай сэдьхэл гүн ехээр доһолжо, тэрэ шоройгоо сээжэдээ тэбэринэ. Тэрэнь Эхэ оронойнь, нютагайнь үрэжэлтэй газарай шорой ха юм. Энэнь мүн лэ үнэтэй ондоо янзын бэлэг болоно.

   Шүлэгэй түгэсхэлдэ поэт тобшолол хэхэдээ фронтовиг Эхэ ороноо дурдажа, бэлэг эльгээһэн бэриие нюдэндөө хаража, амтатайгаар зүүдэлжэ нойрсоһыень хэлэнэ.

   Үнэхөөрөө, тэрэ бэлэгэй хайрсаг соо Эхэ орон, инаг нүхэдынь һануулха шадалтай , һайхан, удха түгэс бэлэгүүд багтаһан байгаа.

   Энэ шүлэг гүнзэгы патриотическа мэдэрэл түрүүлһэн лирикын жэшээ мүн.

1. Шүлэгэй сюжет хэлэжэ үгэгты.
2. Тэбхэрхэн хайрсагтай бэлэгээ абажа харахадань юуд байгааб? Хаанаһаа ерэһэн бэлэг байгааб?
3. Тэрэ бэлэгүүдэй  дунда ямар юумэн байгааб?
4. Адха хара шорой фронтовигой сэдьхэл доһолгоо гэжэ элирүүлэгты.
5. Шүлэгэй түгэсхэлдэ поэт тобшоло хэхэдээ юун гэжэ хэлэнэб?

Местнэ материал

• Энэ шүлэг гүнзэгы патриотическа мэдэрэл түрүүлһэн лирикын жэшээ мүн гэжэ ойлгохо ёһотойт.
• Манайшье Түнхэн аймагһаа фронтодо посылкануудые эльгээдэг байгаа.

Һурагша теэбеэнгээ хөөрөөһые хэлэжэ үгэнэ.

 Һүүлшын һүрагша Чимит Цыдендамбаевай “Геройн эхэ” гэһэн шүлэг уншана.

Дайнда унаһан хүбүүдээ гээгээшье һаа, геройн эхэ уйлажа, хайлажа байхагуйб гэжэ, бэеэ шанга барижа, дайлдажа ябаһан хүбүүдтэ туһалхаб гэжэ хэлэһэн байгаа гэнэ.

6. Тобшолол

-Иигэжэ дайнай үедэ буряад арадаймнай хүбүүд , басагаад Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай түүхэдэ алдар солын,  габьяагай гайхамшагта хуудаһануудые бэшэһэн байна.

  - Буряад арадаймнай баатар мэргэшүүл бүхы түрэл сэрэгүүдтэ оролсон, Москва болон Ленинграадай оршолондо, Курскэ эдэбхитэйгээр хабаадалсаһан, Волго болон Вислэ мүрэнүүдые гаталһан гараһан, Берлиниие дайлаһан абалсаһан түүхэтэй.

 -Тылдэ байһан хүнүүд шадаха зэргээрээ баһал илатые түргэдүүлхын түлөө оролдоһон байна.

 -Таанар үхибүүд, баатарнуудайнгаа солыень дуудажа, магтажа, баатар хэрэгыень хододоо һанаха ёһотойт.

 _ Мүнөө үедэ дайн дажар элдэб газарнуудта боложо дайн дахин бү тэхэрэг лэ гэжэ оролдохо ёһотойбди. Тиигээд бүмбэрсэг дэлхэйн хүн зон дай бү захалаг лэ гэжэ уряалжа энэ хэшээлээ “ Энхэ тайбан” гэһэн дуугаар түгэсхэл хэебди.

7. Гэрэй даабари.

Д.Мадасоной шүлэгыень сэжэлдэхэ

8.  сэгнэлтынүүдые табилга.

Конспект урока бурятского языка

Тема «Үдэрэй журам» (Режим дня)

Тип урока: урок усвоения новых знаний

Цель урока: развитие языковой компетентности учащихся

Задачи: Образовательные: обобщение знаний, умений и навыков по теме «Распорядок дня»; тренировка лексики по изучаемой теме, совершенствование произносительных навыков учащихся, развитие навыка монологической речи по теме «Режим дня», развитие навыков чтения.

Развивающие: развитие догадки, памяти, внимания, веры в себя, в свои способности;

Воспитательные: воспитание коммуникативных качеств учащихся осознание ими необходимости составления распорядка дня и соблюдение его в целях здоровьесбережения, воспитание интереса к языку.

Формируемые УУД: -формирование ответственного отношения к учению; — осуществление самоконтроля, самооценки в процессе коммуникативной деятельности; -умение отвечать на вопросы.

Оснащение урока: доска, компьютер, презентации, карточки с заданием

Структура урока:

1.Орг.момент 3 мин.

2. Актуализация знаний 4 мин

3. Постановка цели и задачи урока 3 мин

4. Первичное усвоение новых знаний 5 мин

5. Первичная проверка понимания 5 мин

6. Первичное закрепление 7 мин

7. Рефлексия 3 мин

Ход урока:

1. Орг.момент 3 мин

Сайн байна, ухибууд! Газаамнай  наратай дулаан үдэр. Тиигээд би танда нара бэлэглэнэб. Мунөөдэр хэдын бэ? Дети записывают дату

Фонетическая зарядка

Һа-һо-һэ

Һу-һи-һы

Ха-хо-хи

Ху-хы-хэ

2. Москвада хэды саг бэ?

Лондондо хэды саг бэ? Слайд

Берлиндэ хэды саг бэ? Слайд

Түнхэндэ хэды саг бэ? 3мин

3. Постановка цели и задачи урока 3 мин

Гарма эртэ бододог

Амтатайханаар эдеэлдэг.

Һургуулидаа ошодог,

Үдын хойно наададаг,

Үдэшын арбада унтадаг слайды

Юун тухай хөөрэлдэхэбиибди? (О режиме дня)

—Зуб. Темэ бэшэгты (слайд)

3. 4. Раздаю карточки с текстом 9 мин

Энэ Аягма. Тэрэ 5-дахи класста һурадаг. Аягма 7 сагта бододог, нюур гараа угаадаг, зарядка хэдэг. Тэрэ 7 саг 20 минутада эдеэлдэг. Аягма 7 саг 35 минутада һургуулидаа ошодог, 2 сагта гэртээ ерэдэг. 15 сагта гэрэй даабари хэдэг. 17 сагта амардаг, Тэрэ 22 сагта унтадаг.

Уншагты, ямар шэнэ угэнуудые уншабат? Бэшэгты

Һурадаг – учится

Бододог – встает слайд

Нюур гараа угаадаг – моет лицо руки, умывается

Хэдэг – делает

Эдеэлдэг – ест, кушает

Ошодог – идет

Ерэдэг – приходит

Амардаг – отдыхает

Унтадаг – ложится спать, спит

5. Первичная проверка понимания 5 мин

Асуудалнуудта харюусагты

Аягма 7 сагта юу хэдэг бэ? После ответов детей появл.прав.ответы

Аягма 7 сагта бододог.

Аягма 22 сагта юу хэдэг бэ?

Аягма 22 сагта унтадаг… слайд

Тэрэ 7 саг 20 минутада юу хэдэг бэ?

Аягма 7 саг 35 минутада юу хэдэг бэ?

Тэрэ хэды сагта гэртээ ерэдэг бэ?

Аягма хэды сагта гэрэй даабари хэдэг бэ?

Тэрэ хэды сагта амардаг бэ?

Ф и з м и н у т к а 

Наран гараба,

Наран оробо,

Наран наадана,

Наран һууба,

Наран унтаба.

6. Первичное закрепление, 7 мин.Үхибүүд, танай анхаралда 3 хүнэй үдэрэй журам, хараад, үдэрэй журам бэшэгты.

— Сравните режим дня Ямарынь таанарта һайхашаагдааб? Юундэ? Докажите (У девочки неправильный режим дня) Юундэ? (Если всегда не соблюдать режим, можно заболеть)

-Презентаци хараад удэрэй журам бэшэгты. Групповая работа Дети выходят, рассказывают, параллельно идет показ презентации 3 фильма-презентации режима дня

Группы оценивают друг друга (карточки с цифрами 5,4,3)

7. Рефлексия

Зай, үхибүүд, энэ хэшээл танда хэр Һайхашаагдааб?

Ребята, вам понравился урок? Чему вы научились? Что нового узнали?

Д/з

Подойдите к солнышке , покажите свое настроение

Булта оролдон ажаллаат, бэрхэнууд, манай хэшээл дуурэбэ. Баяртай!

Предмет: Бурятский язык
Класс: 2 класс 
Тип урока: Изучение нового материала
Технологическая карта изучения темы «Имя существительное»
Тема
Имя существительное

Цели

Образовательные:
-познакомить учащихся с именем существительным как частью речи; 
-совершенствовать умение объяснять написание заглавных букв в словах, предложениях. Совершенствовать навыки чтения, умения работать с текстом (прогнозировать содержание по заглавию и иллюстрации, отвечать на вопросы по содержанию);
-способствовать развитию связной речи, оперативной памяти, произвольного внимания, вербального, наглядно-образного мышления.
Воспитывать культуру поведения при фронтальной работе, индивидуальной работе.
Формировать УУД:
- Личностные: способность к самооценке на основе критерия успешности учебной деятельности.
- Регулятивные УУД: определять и формулировать цель на уроке с помощью учителя; планировать своё действие в соответствии с поставленной задачей; вносить необходимые коррективы в действие после его завершения на основе его оценки и учёта характера сделанных ошибок.
- Коммуникативные УУД: слушать и понимать речь других; оформлять свои мысли в устной форме; договариваться с одноклассниками совместно с учителем о правилах поведения и общения и следовать им.
- Познавательные УУД: ориентироваться в своей системе знаний; осуществлять анализ объектов; находить ответы на вопросы в тексте, иллюстрациях; преобразовывать информацию из одной формы в другую: составлять ответы на вопросы.

Планируемый результат
Предметные:
Знать название бурятских слов. Знать схемы предложений, слов, слогов, звуков гласных и согласных.
Знать значение бурятских слов, обрядов и праздников.
Уметь работать с текстом (прогнозировать содержание по заглавию и иллюстрации, отвечать на вопросы по содержанию). Уметь читать и писать слова, предложения с изученными словами. 
Личностные:
Уметь проводить самооценку на основе критерия успешности учебной деятельности.
Метапредметные:
Уметь определять и формулировать цель на уроке с помощью учителя; планировать своё действие в соответствии с поставленной задачей; вносить необходимые коррективы в действие после его завершения на основе его оценки и учёта характера сделанных ошибок (Регулятивные УУД).
Уметь слушать и понимать речь других; оформлять свои мысли в устной форме (Коммуникативные УУД).
Уметь ориентироваться в своей системе знаний; осуществлять анализ объектов; находить ответы на вопросы в тексте, иллюстрациях; преобразовывать информацию из одной формы в другую: составлять ответы на вопросы (Познавательные УУД).

Основные понятия
Имя существительное, бурятский народный праздник Сагаалган

Межпредметные связи 
Бурятский язык, русский язык и литературное чтение

Ресурсы:
- основные

- дополнительные
- Р.С. Дылыкова, Т.Б.Базаргуруева, Д.Б.Дугарова Буряад хэлэн 2класс.Стр. 100-101 
- презентация к уроку
-карточки со словами

Организация пространства 
Фронтальная работа, индивидуальная работа, работа в парах 




Технология проведения
Деятельность
учеников
Деятельность
учителя
Задания для учащихся, выполнение которых приведёт к достижению запланированных результатов
Планируемые результаты 





Предметные
УУД

I. Мотивация к учебной деятельности (1 мин)
Цели: 
- актуализировать требования к ученику со стороны учебной деятельности;
- создание условий для возникновения у учеников внутренней потребности включения в учебную деятельность;
- повторение изученного на прошлых уроках.
Проговаривают стихотворение – правила поведения на уроке, объяснять, для чего нужно выполнять эти правила.


Проговаривают и записывают число в тетради

Организует проговаривание правил поведения на уроке.





Организует проговаривание цели урока
Организует уточнение типа урока.

Уточняет тематические рамки.
Сайн байна, ухибууд! hуугты!
муноодэр хэдыдэхиб?
Хонхомнай дуугарба
Хэшээлмнай эхилбэ
Манай нюдэдууд hайнаар хараха
Манай шэхэнууд hайнаар шагнаха
Манай толгойнууд hайнаар шэбшэхэ.

Хэшээлдэмнай олон хэд ерээд байнаб? (айлшад)
-Таа юу хэхэ ёhотойт? ( hайнаар, бэрхээр худэлхэ)
- Дэбтэрнуудээ неэгээд hара удэроо бэшэгты (пишут в тетради)
-Зай муноо энэ экран тээшээ харагты, энэ схемэнууд юу тэмдэглэнэб?
- зай эндэ алдуу ологты.
Муноо юу бидэ хэбибди? (Узэhэноо дабтаабди)


Уметь оформлять свои мысли в устной форме; договариваться с одноклассниками совместно с учителем о правилах поведения и общения и следовать им (Коммуникативные УУД).


II. Формулирование темы урока, постановка цели 
(3 мин)
Цели:
-организовать формулирование темы урока учащимися;
-организовать постановку цели урока учащимися; 







С помощью учителя формулируют тему урока. 
С помощью учителя ставят цель урока.
Организует формулирование темы урока учащимися.





Организует постановку цели, формулировку темы урока учащимися.
(Презентация)
Муноо энэ кроссворд таагаад туршае, таагдаhан угэнуудээ дэбтэр соогоо бэшэхэт.
1. Энэ юумэн номдошье, гэртэшье, хуундэшье бии? (нюур)
2. Юугээр дэбтэр соогоо бэшэнэт? (ручка)
3. Юун дээрэ мелээр бэшэнэт? (самбар)
4. Ручкаар юун соо бэшэнэт? (дэбтэр)
5. Гэртээшье ба hургуулидаашье юу уншанат?(ном)
6. Класс соотнай ушоо юун ханада улгоотэй байнаб?(экран)
7. Ямар жэл оробоб? (могой)

-Зай муноо улаан клеткэ соо гараhан угэ уншагты энэ манай муноодэрэй темэ (Юумэнэй)
-Таа барандаа юутэйт ПЕТЯ, СВЕТА, ДАРИМА. (нэрэтэй)
-Зуб, муноодэрэй темэ Юумэнэй нэрэ.
ородоор «имя существительное» 
- Юумэнэй нэрэ тухай хаанаhаа шэнэ hонимайе мэдэхэбди?
(ном сооhоо, багшаhаа, Интернет сооhоо)
Посмотрите на слайд №2


Уметь проводить сравнение по заданным критериям (Познавательные УУД).
Уметь оформлять свои мысли в устной форме (Коммуникативные УУД).

Уметь определять и формулировать цель на уроке с помощью учителя (Регулятивные УУД).


III. Изучение нового
(5 мин)
Цели:
организовать работу с книгой
- 









ІV.Физкультминутка
упражнение
Читают слова. 

читают слова придумывают предложения и записывают на доске.
Дети рассказывают о бурятском празднике Сагаалган 



Организует чтение слов для вычленения лишнего слова 








- Муноо барандаа кроссворд соо байhан угэнуудые бэшэбэт, ямар угэ эндэ туданабоб? (Могой)
- Ямар ехэдэрэй hуулээр энэ жэл оробоб номоо неэгээд мэдэхэт (Сагаалган)

стр.100 №198
- эдэ угэнуудээр мэдуулэл зохёоогоод туршая.
- самбарта гараад бэшээд угэгты.
-Юу мэдэнэбта Сагаалган тухай Хоорэжэ угэгты.


Тииг-тииг.
Дуужэн-даажан.

- Буряад литэдэ 12 жэлнууд ороно, эдэ жэлнуудые нэрлээд туршагты:
- Эдэ амитад ямар асуудалда харюусанаб? (Юун?)
- Номоо 101 нюурта неэгээд дурим намтай хамта уншагты._
- Уншахадаа юун гэжэ ойлгообди ( Юумэнэй нэрэ-хэлэлгын хуби ) 
- Ямар асуудалнуудта харюусанаб?
(Хэн? Юун?)
упр199 (устно)
2. Читают слова по цепочке переводят и задают вопрос




Знать название 
12 животных по восточному календарю


Уметь оформлять свои мысли в устной форме, слушать и понимать речь других (Коммуникативные УУД).
Уметь ориентироваться в своей системе знаний; работать в паре,осуществлять анализ прочитанного (Познавательные УУД).
Уметь оформлять свои мысли в письменной форме (Коммуникативные УУД).



V. Закрепление нового (10мин)
Цель:
- организовать работу над совершенствованием навыков чтения слов 
- организовать работу в парах


















1. Прогнозируют содержание текста по заглавию и иллюстрации. 







Отвечают на вопросы по содержанию.








Организует индивидуальную работу затем в парах














Работа по карточкам

-Ухибууд, би танда карточкануудые тараагааб. Яахадаа эдэ угэнуудые хоёр столбик болгоожо бэшээбиб? Дээрэнь хаалта соо ямар асуудалнуудые бэшэхэт? (3 мин)
-Бэе бэедээ угоод шалгагты.
- Зай муноо самбар тээшээ хараад шалгаагты.
дурим ном соогоо уншагты (Самостоятельно) кто переведёт?

(На вопрос Кто? в бурятском языке отвечают только люди, а на вопрос Что? всё остальное, даже животные)

- муноодэр ямар темэ бидэ гараабди?
(Юумэнэй нэрэ) 
Ямар асуудалнуудта харюусанаб?
(Хэн? Юун?)
Уметь читать слова и предложения. Уметь работать в парах.).






Уметь находить ответы на вопросы в тексте, иллюстрациях; преобразовывать информацию из одной формы в другую: составлять ответы на вопросы (Познавательные УУД).
Уметь оформлять свои мысли в устной форме, слушать и понимать речь других (Коммуникативные УУД).








ІХ. Рефлексия учебной деятельности на уроке (2 мин)
Цели:

- организовать рефлексию и самооценку учениками собственной учебной деятельности.
Отвечают на вопросы учителя.

По схеме рассказывают, что узнали, знают, смогли.



Делают самооценку в еженедельнике.

Организует рефлексию.





Организует самооценку учебной деятельности.
Ухибууд, хэнтнай мэднэб муноодэр ушоо ямар hайндэрбэ (день святого валентина) зуб дурлаhан хунуудэй удэр.
- би танда иимэ хоёр унгэтэй зурхэнуудые тараагааб. Хэндэтнай муноодэрэй урок дурлааб, хэнэй досоо уга hаайн бэ, намда улан зурхэдуудээ угэгты,
-хэнтнай муноодэрэй урокто юушкэ ойлгообооб, досоотнай мууб тэдэнэр намда хухэ зурхэдуудые угэгты. 

Уметь оформлять свои мысли в устной форме (Коммуникативные УУД).
Уметь оценивать правильность выполнения действия на уровне адекватной ретроспективной оценки (Регулятивные УУД).
Способность к самооценке на основе критерия успешности учебной деятельности (ЛичностныеУУД).