Иярченле кушма җөмләләр.
презентация к уроку (8 класс) по теме

Слайд 1

Слайд 2

Блиц- Сораулар

Слайд 3

1. Нинди җөмлә иярченле кушма җөмлә дип атала ? 2. Ул төзелеше буенча ничә һәм нинди төрләргә бүленә ? 3. Мәгънәләре буенча иярчен җөмләләр ничә һәм нинди төрләргә бүленә ? 4. Кайсы иярчен җөмлә кайдан? кая? сорауларына җавап була ? 5. Синтетик иярчен җөмләләр баш җөмләгә нинди бәйләүче чаралар ярдәмендә бәйләнә? 6 . Күпме ? никадәр? ни дәрәҗәдә? сорауларына кайсы иярчен җөмлә җавап бирә ?

Слайд 4

Иярченле кушма җөмләләр ия җөмлә Иярчен җөмләләрнең мәгънә ягыннан төрләре

Слайд 5

Иярчен җөмләләрнең мәгънә ягыннан төрләре Иярченле кушма җөмләләр ия җөмлә хәбәр җөмлә тәмамлык җөмләләр аергыч җөмлә хәл җөмлә

Слайд 6

Иярчен хәл җөмләләр вакыт җөмлә урын җөмлә рәвеш җөмлә күләм җөмлә кире җөмлә шарт җөмлә сәбәп җөмлә максат җөмлә

Слайд 7

Иярченле кушма җөмләдә бәйләү чаралары Аналитик чаралар Мөнәсәбәтле сүзләр Ияртүче теркәгеч һәм теркәгеч сүзләр Көттерү интона циясе Синтетик чаралар Кушымчалар Бәйлек һәм бәйлек сүзләр Янәшәлек

Слайд 8

Җөмләләр Җөмлә төрләре 1.Миннән сиңа теләк шул: ил мактарлык үрнәк бул 1. Иярчен ия җөмлә 2.Кем алдый, шул урлый 2. Иярчен хәбәр җөмлә 3.Нәрсәгә өйрәнсәң, шуны куарсың 3. Иярчен вакыт җөмлә 4.Кайчан әти-әниеңә яхшылык hәм игелек кыласың, шулчакта үзеңдә ниндидер илаhи бер көч hәм рәхәтлек таясың 4. Иярчен тәмамлык җөмлә 5. Хатыңны мин танырлык итеп яз 5. Иярчен максат җөмлә 6. Мәктәп ярышта беренчелекне алырга тиеш, моның өчен без армый-талмый укырбыз 6. Иярчен рәвеш җөмлә 7. Яраларым төзәлеп бетмәгәнгә күрә, шушы авылда бер атна ятарга туры килде. 7. Иярчен урын җөмлә 8. Кайда хезмәт, шунда хөрмәт. 8. Иярчен сәбәп җөмлә 9. Без шә h әрдә сез торган кадәр булдык 9. Иярчен аергыч җөмлә 10.Сарай тулы халык: картлар, яшьләр, йөзе җыерчыклы балалар 10. Иярчен күләм җөмлә

Слайд 9

Җаваплар : 1. Иярчен хәбәр җөмлә 2. Иярчен ия җөмлә 3. Иярчен тәмамлык җөмлә 4. Иярчен вакыт җөмлә 5. Иярчен рәвеш җөмлә 6. Иярчен максат җөмлә 7. Иярчен сәбәп җөмлә 8. Иярчен урын җөмлә Иярчен күләм җөмлә 10. Иярчен аергыч җөмлә

Слайд 10

Бирем: Җөмләләрдә тыныш билгеләрен куеп, схемаларын төзергә . 1. Ул килгәнче без кайтып киттек . 2. Әни килгәндә апа киткән иде. 3. Өч көн үткәч төнлә белән Якубның тәрәзәсен чиерттеләр. 4. Татарстанда уннарча шәһәр нефт ь промышленносте барлыкка килгәч үсеп чыкты . 5. Бүреләр аучының сарыгын аучы ауда йөргәндә ашап киткәннәр.

Слайд 11

Тикшер әбез: 1. Аналитик иярчен җөмлә, схема : (...- гәнче), [ ] . 2. Аналитик иярчен җөмлә, схема: (...-дә), [ ] 3. Синтетик иярчен җөмлә, схема : [ ...,(....),… ] 4. Синтетик иярчен җөмлә , схема: [ ...,(...-гәч),… ] 5. Синтетик иярчен җөмлә, схема : [ ...(...-дә)… ] - янәшә тору чарасы

Слайд 12

Бер якта – җөмләләр, икенче якта шул җөмләләрнең схемалары бирелгән . Дөрес җавапны табып язарга кирәк. 1. Мине сөйсәң, оныт туганыңны (...-сәм да), [ ] 2. Егылсам да, антым хәтеремдә h әркайчан. (...-са да), [ ] 3. Яратмаса, кыен түгел, төзәтү бу хатаны (...- сәң ), [ ] 4. Безне язмыш аерса да, дуслыкны, бәг ъ рем, онытма. (...-сак та...), [ ] 5. Кайтмасак та яныгызга, сез безнең йөрәкләрдә (...-са), [ ]

Слайд 13

Җавап: 1- (...- сәң ), [ ] 2- (...- сам да), [ ] 3- (...-са), [ ] 4- (...-са да), [ ] 5- (...-сак та...), [ ]

Слайд 14

Күнегүләр: Нокталар урынына тиешле җөмләне куеп, кушма җөмләләр төзегез.

Слайд 15

Тест биремнәрен үтәгез 1. Иярчен җөмлә- а) иярченле кушма җөмләдә беренче җөмлә; б) иярченле кушма җөмләдә соңгы җөмлә; в) ияреп килгән һәм баш җөмләдән сорау куеп булган җөмлә; г) дөрес җавап бирелмәгән.

Слайд 16

2. Иярчен җөмләнең мәгънәсе буенча төрен нәрсәгә карап билгелиләр? а ) сораудан чыгып билгеләнә; б) бәйләү чарасына карап билгеләнә; в) иярчен җөмләнең урынына карап билгеләнә; г) дөрес җавап бирелмәгән.

Слайд 17

3. Кайсы рәттә иярчен сәбәп җөмлә сораулары? а) нинди? кайсы? б) ничек? ни рәвешле? в) нилектән? нәрсә аркасында? г) кайда? кая?

Слайд 18

4. Иярчен җөмләнең төзелеше буенча төрен нәрсәгә карап билгелиләр? а) иярчен җөмләнең мәг ъ нәсенә карап; б) иярчен җөмләнең сорауларына карап; в) иярчен җөмләләрне бәйләүче чарага карап; г)иярчен җөмләнең урынына карап.

Слайд 19

5. (...), шуңа юллар югалды. Бу җөмләгә кайсы иярчен җөмлә туры килә? а) Җылы язлар җиткәч; б) Ак күбәләкләр очкан шикелле; в) Кичә бик күп кар яуды; г) Әйтер сүзем шул.

Слайд 20

6 . Синтетик иярчен сәбәп җөмләсе булган кушма җөмләне табыгыз . а) Дәү әнисе татар китаплары яратканга күрә, өйдә ана телендәге китаплар шактый иде.(И.Ә.) б) Монда эш кайный, шуңа күрә күңелле.(М.Г.) в) Намус шөрепләрең какшаган синең, шуңа йөрәгем әрни.(М.Н.) г) Ә төннәрен мин иңемә шинел ь салам:җәйге төндә су салкыны нык сиздерә.(Х. С.)

Слайд 21

7. Кайсы рәттә аналитик бәйләү чаралары бар? а) кушымча, бәйлек, янәшәлек; б) ияртүче теркәгеч, мөнәсәбәтле сүз, көттерү паузасы; в) санау интонациясе, тезүче теркәгеч; г) каршы кую интонациясе.

Слайд 22

8 . Аналитик иярчен сәбәп җөмлә янында нинди тыныш билгеләре куела ? а) сызык; б) өтер, ике нокта; в) берни дә куелмый; г) өтер генә куела .

Слайд 23

9. Эше барның ашы бар җөмләсендә нинди тыныш билгесе куела? а) өтер куела б) тыныш билгесе куелмый в )ике нокта г) сызык

Слайд 24

10. Кайсы рәттәге җөмләдә тыныш билгесе дөрес куелган? а) Бу дөньяда йөрәксезләр бик күп: йөрәгебез шуңа сызлыйдыр. (И.Юзеев) б) Бу дөньяда йөрәксезләр бик күп, йөрәгебез шуңа сызлыйдыр. (И.Юзеев) в) Бу дөньяда йөрәксезләр бик күп - йөрәгебез шуңа сызлыйдыр. (И.Юзеев) г) Бу дөньяда йөрәксезләр бик күп йөрәгебез шуңа сызлыйдыр. (И.Юзеев)

Слайд 25

Җаваплар: 1. в; 9. б ; 2. а; 10. б. 3. в; 4. в; 5. в; 6. а; 7. б; 8. б.

Слайд 26

Эшләрне бәяләү: Бәяләү критерийлары : 10- 9 балл – “5” 8-7 балл – ”4” 6-5 балл - “3” 4 һәм кимрәк балл – “2”

Слайд 27

Өй эше :

Слайд 28

Җөмлә төрләрен әйтегез. Кеше булыр өчен иң кирәкле шарт шул : гыйлемле , бәхетле , тәүфыйклы булу . Гыйлем вә тәрбия орлыкларын хәзер сез ихлас вә мәхәббәт илә чәчсәгез , киләчәктә файдалы җимешләрен дә үзегез җыярсыз . Аңлашыла: без Ризаэтдин Фәхретдин сүзләрен укыдык. Килер шундый көн: без татар халкының белемне кешеләрен тагында күбрәк белербез.

Слайд 29

Тикшер әбез: 1. Аналитик хәбәр җөмлә 2. Синтетик шарт җөмлә 3. Аналитик ия җөмлә 4. Аналитик аергыч җөмлә.