Организмнарның яшәү тирәлекләре
план-конспект урока по биологии (5 класс)

Дәрес

 Этабы һәм  башкарылырга тиешле адымнар

Укытучы эшчәнлеге

Укучылар эшчәнлеге

(башкарылган гамәл)

2

3

4

I.        Ориентлашу,  мотивлаштыру этабы.

Психологик уңай халәт тудыру.

Укытучы (елмаеп): Барыбызга да хәерле, имин көннәр, балалар!

Кәефләрегез ничек, әйбәтме? Әйдәгез, дәресебезне башлыйк,. Хәерле сәгатьтә булсын!

1. Өй эшләренә анализ.        

Бирем языла.

1.Тере организмнарның нинди патшалыкларын беләсез ?

2. Тере организмнар терек булмаганнан нәрсә белән аерыла?

 3. Телдән 3 сорауга әзерләнергә бирелгән иде, яле кайсыгыз җавап бирә?

4. Иҗади эш итеп бирелгән чыгышларны тыңлыйбыз.

Көтелгән эш һәм җавап: Вакыт бирелә.

Көтелгән җавап: (языла)

1. Бактерияләр, үсемлекләр, гөмбәләр, хайваннар.

2.        Тере организмнар сулыйлар, тукланалар, үсәләр, үрчиләр. Күзәнәктән төзелгән.

3.        Үрчү зур әһәмияткә ия, һәр тере организм үзеннән соң буын калдырырга тиеш, үрчү булмаса тереклек була алмый.

4. Укучылар үзләренең иҗади эшләре белән таныштырылар.

2. Актуальләштерү,.

Белемнәрне тигезләү - ягъни бүгенге теманы үзләштергәндә кулланышка керергә тиешле, инде үзләште
релгән белем һәм күнекмәләрне искә төшерү, барлык балаларны да бер яссылыкка кую, яңа белем, күнекмәләрне үзләштерүгә бер дәрәҗәдә әзер итү максаты белән  проблемалы сорау, бирем  бирә.

Бирем языла.

Тере организмнар кая яшиләр? Менә уйлап карагыз әле укучылар! Ни өчен умарта корты суда, ә балык коры җирдә яши алмый?

Көтелгән эш һәм җавап: Вакыт бирелә.

 Көтелгән җавап: (языла)

Тере организмнар төрле тирәлекләрдә яшиләр. Умарта җир- һава тирәлегендә , ә балык суда  яшәүгә җайлашкан.

        3. Уку мәсьәләсен конкретлаштыру   ситуациясе   процессы

 Димәк бүгенге дәренең темасы:

Ә дәресебезнең максаты: Нинди яшәү тирәлекләре булуы һәм бу яшәү тирәлекләренә тере организмнарның җайлашу үзенчәлекләрен өйрәнү.

1. Нәрсә ул тирәлек?
2. Нинди яшәү тирәлекләрен беләсез?
3. Төрле тирәлекләрдә яшәүче органимнар турында рәсемнәр, видео күрсәтелә, тирәлектә нинди тере организнар яши?

Организмнарның яшәү тирәлекләре.

Ихътибар белән тыңлыйлар

Көтелгән җавап: (языла)

1. Табигатьтә тереклек ияләрен чолгап алган һәр нәрсә- тирәлек дип атала.
2. Коры җир-һава, су, туфрак тирәлекләре, тере организмнар- башка организмнар өчен.
3. Укучылар җавап бирәләр.

Яшәү тирәлекләре укучыларга  бүлеп бирелә.

Гомуми сорау бирелә: Организмнарга бу яшәү тирәлекләрендә яшәү өчен нинди уңай яклар һәм  нинди каршылыклар бар?  

1нче проблемалы сорау:

Дәреслекнең 20 биттән  «Коры җир- һава тирәлеге» бүлеген укырга.  Организмнарга бу яшәү тирәлегендә яшәү өчен нинди уңай яклар һәм  нинди каршылыклар бар?  

Көтелгән эш һәм җавап: Гөж килеп дәреслек белән эш башлана.

Коры җир –һава тирәлегендә яшәүче организмнарга кислород җитә, дымлылык үзгәреп тору күзәтелә, һава температурасы бик тиз үзгәрергә мөмкин үзенчәлекле җайлашулар күзәтелә. Һава пычрануы тискәре йогынты ясый.

2нче проблемалы сорау:

Дәреслекнең 20, 22 битләрдән  «Су тирәлеге» бүлеген укырга.Рәсемне өйрәнергә.  Организмнарга бу яшәү тирәлегендә яшәү өчен нинди уңай яклар һәм  нинди каршылыклар бар?  

Көтелгән эш һәм җавап: Гөж килеп дәреслек белән эш башлана.

Су тирәлегендә күп төрле организмнар яши, төзелешләре үзенчәлекле, йөзгечләре йөзү өчен хезмәт итә, температурада кискен үзгәрешләр булмый. Кислород, яктылык җитми.

3 нче проблемалы сорау:

Дәреслекнең 22 битеннән  « Туфрак тирәлеге» бүлеген укырга.Рәсемне өйрәнергә. Организмнарга бу яшәү тирәлегендә яшәү өчен нинди уңай яклар һәм  нинди каршылыклар бар?  

Көтелгән эш һәм җавап: Гөж килеп дәреслек белән эш башлана.

Туфрак- коры җирнең уңдырыәшлы катламы, анда күп кенә тере организмнар яши. Алар җирне казуга җайлашканнар, казып үзләренә оялар ясыйлар, азык табалар.

Кислород, яктылык җитми.

4 нче проблемалы сорау:

Дәреслекнең 22,24 битеннән  « Тере организмнарның тәне » бүлеген укырга.Рәсемне( 13- рәсем) өйрәнергә.   Организмнарга бу яшәү тирәлегендә яшәү өчен нинди уңай яклар һәм  нинди каршылыклар бар?  

Көтелгән эш һәм җавап: Гөж килеп дәреслек белән эш башлана.

Тере организмнар тәне башка организмнар өчен яшәү урыны булып тора. Башкалардан яшәү шартлары даими булуы белән аерыла. Мондый организмнарга паразиторганизмнар керә,  хуҗа тәнендәге әзер матдәләр белән тукланалар.  Каршылык юк.

2. Модельләштерү

Укытучы тактада эшли: танып белү процессын тотрыклы итү максаты белән дәрестә башкарылган эшне кыскача язуда күрсәтә бара 

Модель  эш дәфтәрләренә теркиләр

   Көтелгән модель  шунда урнаштырыла.  

3. Модельләштерү (дәвам итәбез)

III. Рефлексия,бәя этабы.

1.Рефлексия.

        .

дәрестә узган юлны

кире узу; ягъни

• нәрсә эшләргә тиеш идек?
• ничек эшләдек?
• нинди нәтиҗә ясадык дигән сорауларга җавап бирүне оештыру

Көтелгән эш һәм җавап: Тере организмнарның 4 төрле яшәү тирәлеге әйтелә. Карточкаар белән эшләгәндә яшәү тирәлегенең тере организмнарга уңай һәм тискәре йогынтылары әйтелә. Моделльләштерү этабында тере организмнарның бу яшәү тирәлекләренә ничек җайлашуларын абатлап әйтелә.

2.Дәрестәге эшчәнлеккә үзбәя

критерий бирү:

        а) терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып кына  сөйләп

бирә алса - «3»ле;

        ә) терәк конспектка күз төшергәләп кенә  сөйли алса - «4»ле;

        в) терәк конспекттан файдаланмыйча, сөйли алса - «5»ле.

           с) терәк конспекттан, (тактадан, эш дәфтәрләренән) файдаланып та  сөйләп

бирә алмаса - «2»ле

Укытучы билгеләрен журналга куя.

шул  нигездә балалар үз-үзләренә билге куялар, ягъни үз эшчәнлекләренең

кайсы критерийга туры килүен билгелиләр- эшчәнлекләрен адекват бәялиләр .

3. Өйгә эш алу.

эш 3 дәрәҗәдә тәкъдим ителә:

1. репродуктив  эшчәнлеккә,   ягъни  класстагы  эшкә  охшаш,
үзләштерелгән белем һәм күнекмәләрне куллана белү таләп ителгән эш (бу эш
мәҗбүри - һәркем эшләргә тиеш): Параграф 4;телдән сорауларга җавап бирә белергә.

2. конструктив

“Организмнарның яшәү тирәлеге” чыгыш әзерләргә.

3. иҗади эшчәнлеккә,

Организмнарның яшәү тирәлеге үзенчәлекләрен чагылдырган кроссворд төзергә.

 Үзенең мөмкинлегеннән чыгып – көче җитәрдәй эшне сайлый.