Внеклассное мероприятие "Бжьыхьэ дыщафэ"
план-конспект занятия (1 класс)

          Нобэ мы ди зэ1ущ1эр зытеухуар бжьыхьэщ. Бжьыхьэ къулей жа1э. Ар пэжщ. Сыт хуэдиз хадэхэк1 къитхрэ хадэм. Жэгундэхэр, пхъыхэр, к1эрт1офхэр, къэбыстэхэр, бжьынхэр, бжьыныхухэр нэгъуэщхэри. Мы иджыпсту вжес1энур сыт хуэдэ хадэхэк1ми къафщ1эт?

              Уэ уи къуэпсыр къэк1ухьлъакъуэщ,

              Сытым хуэдэу псыгъуэ к1ыхь

             Зысф1егъэпщк1ури и щхьэ закъуэу

             Къемык1уал1эу къеджэдыхь.

            Феплъыт абы телъ бэлыхьым!

            Здэн фымыщ1эу гугъу зэрехь

            Щхьэдэхауэ банэ бжыхьым

            Ди гъунэгъум къэб яхуехь!

           Сыт хуэдэ хадэхэк1 усэм зи гугъу ищ1ыр?

Иджы зэ1утхынщ ди зэ1ущ1эр.

  1. Бжьыхьэр къытхуэк1уащи

      Тхьэмпэхэр  мэгъуж,

      Пшагъуэр тегъуэлъхьащи,

      Бгыр сымылъагъуж.

2.  Дэ дыздэ1эпыкъуу

 Гъавэр 1утхыжащ.

Кърес хуейм щ1ымахуэр,

Гуэнхэм из хъужащ.

      Бжьыхьэ пщащэр къохьэ. Сэра зи гугъу фщ1ыр? Дауэ фыщытхэ? Бжьыхьэ сэламыр фызох. Сэ фи усэхэм, уэрэдхэм седэ1уэну сыкъэк1уащ. Ныбжьэгъу пэж сыфхуэхъуну сыхуейщ. Сэ си гъусэу сыкъэк1уащ си дэлъхуищыр. – ар бжьыхьэ мазэхэращ. Фц1ыхуу п1эрэ ахэр?

1. Бжьыхьэр напщ1эуфэми

Икъук1э берычэтщ,

Мэкъуи, мэши, гуэдзи-

Псори и хьэзырщ.     ( сентябрь- фок1адэ)

2. Гъэмахуэ щыгъынхэри

Ц1ыхухэм щахыжащ,

Нэщхъеирей бжьыхьэми

Зыкъыхухуэпащ.  ( октябрь- жэпуэгъуэ)

3. Фэхъуэжу уафэм зеуфэ,

Ди дыгъэм и фэр пихуащ,

Махуэ к1ыхь хуабэу щытахэр,

К1эщ1у щ1ы1эбжьу къэнащ. ( ноябрь- щэк1уэгъуэ)

        Ф1ыуэ фощ1э бжьыхьэ мазэхэр. Иджы фи усэхэм седэ1уэнщ.

1. Дэни плъэ – дыщафэщ

Бжьыхьэм нэм къы1удзэр

Удзри мыудзыфэ

Хъуащ удзыфэ удзыр.

Мэзыр хъуащ ц1ырхъыбзэ,

Мес, узэпхроплъыр,

Псыри хъуащ нэхубзэ

Уолъагъу мывэ хэлъыр.

2. Уолъагъу къурш нэк1ухури

Нэхъ гъунэгъу къэхъуауэ

Гъунэгъу къуажэ ц1ык1ури

Т1эк1ук1э 1эпхъуэжауэ.

3. Дыгъэм гъуэрыгъуапщк1уэ

Джэгуу къыф1ощ1ыжыр:

Зэм пщэм зыкъуегъапщк1уэ

Зэми къыкъуок1ыжыр.

Бжьыхьэ

Жьым ищ1ауэ пшэр хъыринэ,

                         Уэгум щыщ1еупск1э.

Уафэр хъуауэ пф1ощ1 гъыринэ,

                       Щ1ыр егъэпск1ри нэпск1э

                      Пшэхэм хыву псыр къапыжу

                    Зэщ1ащтащ  уэгу лъащ1эр

                   Бэвыр яхуэмы1ыгъыжу

                 Жэпкъ лъадийхэр щ1ощ1э.

Бжьыхьэк1э

1. Гъатхэм къэптал щхъуант1э

                    Щ1ылъэм щит1эгъар,

                   Къэсщ щ1ымахуэ гъущэри

                 Гъуэжь хъуху илыгъуащ.

              2.  Уэшхыр къыпыщэщу

               Бжьыхьэр къытхуэк1уащ-

             Кхъахэ хъуа къэпталыр

            Зэпкъригъэхуащ.

          Къэнащ губгъуэр пц1анэу-

         И1экъым щыгъын:

       Пшэжьхэм чэсей джанэр

     Яухакъым дын…

             Фэ, ц1ык1ухэ, дауи ф1ыуэ фощ1э нартыхур зищ1ысыр. Ауэ фыщыгъуазэу п1эрэ абы и хъыбарым? Феда1уэт. (сабийхэм жа1э «нартыху» псалъэр къыщежьар)

Бжьыхьэ.

1. Сэхуран хъуахэм хуэдэу

Губгъуэ псори гъуэжьщ.

                       Бзу ц1ык1ухэм зэудэу

                      Жыгыщхьэм ф1эзщ.

2. Бжьхьэм тхыпхъэщ1ыпхъэу

                   Мэзхэр ири1ащ.

                 Пщ1ащэхэр щ1ым трапхъэу

               Жыгхэм заупц1энащ.

            3.  Къуршхэм я щхьэщыгум

             Пшэхэм къыщапщыхь

           Къихьащ губгъуэ – щ1ыгум

          Бжьхьэр, ар – пшэрыхьщ.

Адэк1э дедэ1уэнщ бжьыхьэ нэщэнэхэм.

1. Гъавэм утеувэмэ, берычэтыр хок1, жа1э.
2. Бжьыным фэ куэд телъмэ, щ1ымахуэр щ1ы1э мэхъу жа1эрт.
3. Жэпыр темыхауэ, къэбыр 1эф1 хъуркъым .
4.  Вагъуэбэр щ1ым хэплъамэ, къэб къуэпсым зедз жа1эрт.
5. Бжьхьэ тхьэк1умэк1ыхьыр уэдмэ, уэс щ1агъуэ щы1энукъым, пшэрмэ, уэсышхуэ щы1энущ, жа1эрт.
6. Бжьыхьэм пасэу уэс къесмэ, «гъэм щинэжащ» жа1эри я жагъуэхъурт.
7. Вагъуэбэр щ1ым зэрынэсу, щ1ыри псыри мэщтри щ1ымахуэм щ1едзэ.
8. Гъатхэр гъагъэ нэгумэ, бжьыхьэр гъавэ гупл1эщ.
9. Тхьэк1умэк1ыхьым бжьыхьэм цы к1ыр къытек1эмэ, щ1ымахуэр уей мэхъу жа1э.

        Иджы «Мартин япэу щак1уэ зэрык1уар « жыхуи1э теплъэгъуэ ц1ык1ум феплъ.(йоплъхэр)

       Адэк1э ц1ык1ухэм къывжа1энщ бжьыхьэм теухуа псалъэжьхэр :

1. Гъатхэм жеяр, бжьыхьэм магъыж.
2. Бжьыхьэ жэщ щэрэ минщ.
3. Бжьыхьэ бадзэ дзакъэрейщ.
4. Бжьыхьэ жэщым вырэ шырэ йок1уадэ
5. Бжьыхьэ уэф1рэ пщы 1упэф1эгъурэ.
6. Зы бжьыхьэ махуэм щ1ымахуэ псом уегъашхэ.
7. Гъатхэм ф1амыщ1ыпс еутхри, бжьыхьэм сэхусэплъ еутх.

              Адэк1э феда1уэ ик1и зывгъэпсэху «Бжьыхьэ» уэрэдым .

«Бжьыхьэ» уэрэдыр зэгъусэу жа1э.

1. Уа-рэ жыг къудамэр

          Щыхьибжьэм ещхь хъуаи

         Тхьэмпэ ц1ык1у пытахэр

                               Зы къэмынэу гъуаи

Ежьу:

               Ауэ мэхъу си ф1эщ сэ

         Гъатхэр къэсыжынщ,

               Бзу ц1ык1ухэр бзэрабзэу

          Дунейр гъэгъэжынщ.

      2.   А жыг ц1ык1ум и пкъыр

                              П1ыщ1эу мэк1эзыз,

Мэхъур ар си жагъуэ

          Тхьэмпэр щ1ылъэм щызщ.

Ежьу:

         Бжьыхьэ пщащэм и к1эух псалъэр .

Аращи, абы и дежым ди зэ1ущ1эр зэхуэтщ1ыжынщ:

                          Мылъкуу ди1эм хэдгъахъуэу,

                          Губгъуэу ди1эр бэвылъэу,

                          Ди гуэнхэм гъавэр изу,

                         Ф1ыгъуэу дыщымыщ1эу,

                         Хъугъуэф1ыгъуэр ди куэду,

                         Къетхьэл1а гъавэр 1эф1рэ

                         Гуф1эгъуэк1э зышхын

                         Тхьэм дищ1!