«Сагаалган – манай hайндэр»
методическая разработка

«Сагаалган – манай hайндэр»

Зорилгонууд: 1. Һургалгын. Сагаалган тухай мэдэсэ гүнзэгырүүлхэ. Буряад зоной заншалтай танилсуулха.

2. Хүгжөөлгын. Аман хэлэлгэ, ухаан бодол, анхарал, хадуун абалга хүгжөөхэ.

3. Хүмүүжүүлгын. Буряад хэлэндэ hонирхуулха, ёhо заншалаа мэдэхэ, сахиха ёhотойт гэжэ хүмүүжүүлхэ, би буряадби гэжэ омогорхол түрүүлхэ.

- Сайн байна хундэтэ гэртэхин, багшанар, үхибүүд!

Жэгтээхэн юртэмсын жама ёhоор жэлнүүд hэлгэнэл.

Шара шорой нохой жэлнай хүрэжэ ерээл!

Сахюурта hайхан нютагамнай арад зон, амар жаргаг лэ.

Ажал хэрэгтнай арюун замаар хүгжэн мандаг лэ!

Сагаан сэдьхэл, сагаан хэрэг, сагаан харгы бүхы зондоо хүсэел.

1. «Үреэл тогтохо болтогой!»

Буряад арад зон бэе бэедээ зол жаргал, элүүр энхые, ажал хүдэлмэридэ амжалта хүсэжэ, оюун сэдьхэлдэ нүлөө үзүүлэн, заабари захяа, үреэл хэлэдэг.

Үреэл хэлэдэг заншалнай хэдыдэшье мартагдахагүй.

Үреэл гунзэгы удхатай, хүниие баясуулжа, урмашуулжа, ухаандань, сэдьхэлдэнь нэбтүүрэлжэ хэлэдэг юм.

Үхибүүд үреэлээ hайхан үгэнүүдые таа бүгэдэндэ зорюулна.

Сагаалганаар амаршалжа, 4 ангиин hурагша Тимур Цыдыпов «Хүрин хээр»

дуугаа бэлэглэнэ.

2. «Оньhон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай»

Арадай аман үгэhөө дамжан гараhан үсөөн үгэтэй, хурса, нугархай найруулгатай, сэсэн мэргэн hургаал зааhан оньhон үгэнүүдые мэдэжэ ябахада хэдыдэшье хэрэгтэй.

«оньhон угэ оностой, олоной угэ тудастай» - гэhэн мүрысөөн хоёр шатаар үнгэргэгдэхэ: 1-2 ангиин үхибүүд хоорондоо, 3-4 ангиин ухибууд хоорондоо.

Хунэй хэлэhэн оньhон угэ хадуужа, хэлэhыень дабтангуй тогтотороо хэлэхэ мурысоон.

1-е, 1-2 ангиин hурагшад уригдана.

2-е, 3-4 ангиин hурагшад уригдана.

Танай анхаралда 4 ангиин hурагша  Жигмитова Номина «Хабарай сэсэгууд»

бэлэг барина.

3. «Табан нэрэ» гэжэ наадан.

Урагшаа hайн дураараа хоёр хуугэд гарана.

Алхам бухэндоо нэгэ нэрэ хэлэхэ ёhотой: хубууниинь-басагадай нэрэ, басаганиинь-хубуудэй нэрэ.

Саашань наадагшад: -амитадай нэрэ (гэрэй, зэрлиг);

-ургамалнуудай нэрэ (модонуудай, сэсэгуудэй);

-эд хэрэгсэлэй;

-автоунаагай

4. Сагаан hарын викторина.

 Викторина.        

1. Эжынгээ абые хэн гээд нэрлэдэг бэ? (Нагаса аба).

2. Эрын гурбан наадан тоолохо. (Бухэ барилдаан, мори урилдаан, hур харбалга).

3. Хон хон дуутай, хондолой дээрээ дэгээтэй. Юун бэ? (Нохой).

4. Абынгаа эжые хэн гээд нэрлэдэг бэ? (Хугшэн эжы)

5. Табан хушуу мал тоолохо. (Ухэр, хонин, морин, тэмээн, ямаан).

6. Зун юугээр дүүрэдэг бэ, намар юугээр эхилдэг бэ? (н үзэгөөр)

7. литэдэ ороhон 12 жэлэй амитад тухай таабари таагты.

А) Урдаа hэрээтэй, хойноо ташууртай (Үхэр)

Б) Ямар эреэн арьяатан миисгэйдэ адлиб? (Бар)

В) Саhан шэнги сагаан, саарhан шэнги нимгэн (Туулай)

Г) Агаар тэнгэридэ нютагтай, аянгын уулэн хулэгтэй. (Луу)

Д) Эреэн торгон дэгэлээ, эсэбэригуй умдэнхэйб. (Могой)

Е) Булан доогуур бултас гээ, буруу хараад мэшэд гээ. (Хулгана)

Ё) Гуйдэл дундаа hайхан, торгон залаагай зангяа hайхан. (Морин)

Ж) Дуулим сагаан бэетэй,

      Дугы сагаан hуултэй

      Даржаганатар маарадаг

      Дурасхал ехэтэй. (Хонин)

З) Хури улаан зуhэтэй

    Хун шэнги аашатай,

     Хубшэ тайгаар байратай. (Бишан)

И) Хаанай газаа хатарша, хамар дээрээ тугтай. (Тахяа)

К) Газаа гараад гани галзуу боложо,

     Гэртэ орожо шорой худхашаба. (Нохой)

Л) Гээгээ бэшэ аад, бэдэрдэг,

     Гэмтээ бэшэ аад, гэмэрдэг. (Гахай)             

8. Табан хурганай нэрэнуудые буряадаар нэрлэ.

9. Буряад арадай хатар. (Ёохор)

10. Абынгаа аха, дүү хүбүүды хэн гэхэб? (Абганар)

5. Сагаан hара гарабал,

    Сагаан эдеэн дэлгэрбэл!

Эдэ угтэhэн карточканууд сооhоо cагаан эдеэн табаг оложо суглуулха. Хэн олон сагаан эдеэ олоноб, хэн эгээ шуран бэ.

Карточканууд:  мяхан, бууза, холисо, тараг, ээзгэй, hүн, аарсан, шүлэн, үбсүүн, зөөхэй, тоhон, хошхоног, үрмэн, төөлэй, хабhан, айраг, hүтэй сай, айрhан, сагаан, шара тоhон

Түргэн, зүбөөр суглуулhан хүүгэд шүүнэ.

6. Үхибүүд аба эжын алтан hургаалнуудай аша туhаар хүн боложо, тэдэнэйнгээ буянгаар амгалан тэнюун харгытай ажабайдалда амидардагынь эли.

Бидэ аба эжынгээ hургаал заабари баримталан, хүн зонтой уулзахадаа, хөөрэлдэхэдөө зохидоор хандажа hураха ёhотойбди.