Сценарий внеклассного мероприятия "КОҤГА ПАЙРЕМ"
план-конспект по теме

Сценарий марийского фольклорного праздника «Конга пайрем»

1 уч. Поро кече!

2 уч. Добрый день!

1 уч. Ойлат, уналан-уна – озалан куан!

2 уч. Говорят, гость-на гость – хозяину радость. Мы рады нашим добрым гостям в нашей любимой школе!

1 уч. Порок умыл дене, поро тыланымаш дене пайремнам туналына.

2 уч. Начинаем наш праздник с хорошим настроением и пожеланиями добра!

Туныктышо (И.В.). Пайрем-влак марий калыкын илышыштыже эре кугу верым налын шогеныт. Йоча-влак, а те могай пайремым паледа?

(вашмутым колыштам – выслушиваю ответы)

Туныктышо (И.В.). Таче ме тендан дене пеш весела, сай, онай пайремым пайремлена. Тиде пайрем молан полеклалтын, палыза.

(загадываю загадку)

Кенежым шуко мала.

Телым шуко кочкеш.

Кочкеш да капше ыра.

Капше шокшо лиеш,

Чыла йыр-ваш ырыкта.

Тудо пукша, ночкым кошта.

Ялысе портыш чоным пурта.

Мо тиде?

                (конга-печь)

Таче ме тендан дене «Конга пайрем» кузе, молан пайремленыт пален налына, ончалына. Кызыт сценыш тунемше-влакым ужам. Нуно тиде пайремын историйже дене палдарен кодат.

1 уч. Праздник печки – Конга пайрем проводился и проводится 12-15 февраля в таких районах нашей республики, как Сернурский, Новоторьяльский, Куженерский  районы. Марийский народ помнит этот праздник.

2 уч. По народным верованиям «Конга пайрем» предвещает наступление весны. Вечерами и утром холодно, а днём тепло. Во многих сёлах в этот день был базар, принимали близких и дальних гостей. Это праздник, когда ходили друг к другу в гости, и весело с песнями и плясками проводили время.

3 уч. Значение печки в доме велико. Печка каждый день даёт тепло, обогревает, лечит. В печке пекут пироги и блины. Застолье собирает большую семью и гостей в тесный круг.

4 уч. «Конга пайрем» считался великим и почитаемым праздником. Девушке, собирающейся выходить замуж, давали из печи уголёк, чтобы она не теряла связи с родительским домом. Маленькому ребёнку намазывали на темечко сажу, чтобы не попал «сглаз».

5 уч. В этот день пели, плясали, играли в разные игры, собирались за праздничным столом, ходили в гости друг к другу. Весело отмечаются марийские праздники!

6 уч. Туняште кеч-конат –

        Изин да кугунат

Шке шочмо верже уло.

Шумбел нимо дечат

Куатле Марий Эл!

Тышан ме шочынна!

Тышан ме илена!

Марий пайремым –

Конга пайремым

Ме таче тендан дене

Пырля эртарена!

Озавате-туныктышо (И.В.).Сай ма, родо-влакем! Ончалза, могай тутло чесым ÿстембаке погенам. Моткоч родо, уна-влакым вучем! Уныкам, айда йолташ ÿдыр-рвезе-влакетым ÿж.

Уныка: Йолташем-влак, толза, эртыза ÿстел коклаш.

(подходят дети к столу)

Йоча-влак, ончалза, ÿстембалне могай чес уло. Тыгай тутло мелнам, когыльым да молымат марий калык пайремлан ямдыла.

Те вет паледа, могай кочкышым марий калык ямдыла? Айста, тендам колыштына. Рат дене шогалын, почеламутдам лудын пуза. А ме колыштына.

(Читают стихи)

Мелна

Конга тул дене мелна

Коктын ваш пеш мутланат.

Йőратен конга мелнам

Да шупшалын йытыран.

Чеверген мелна лектеш,

Шем салма валан кỹэш.

Озавате куана,

Тамле ỹй ден йыгалта.

Салмамуно

Кő ок пале салмамуным,

Тудын кече гаяк вий!

Эртараш марий пайремым

Тудын деч посна ок лий!

Лугалтем мый иквереш

Муно дене торыкым.

Тамле кочкышем кỹэш,

Пőлекла моторлыкым.

Оварчык

Темдалал пыштем салмаш,

Тый йыргешке лий, руаш!

Шỹкалам кỹаш конгаш,

Тутло лийже сий кочкаш.

Оварген кая оварчык,

Вот ынде лиеш тамлаш.

Перемеч.

Шуко кочкыш уло тамле,

Кудым ойырен налаш?

Волгалтеш тора гыч ямле –

Перемечым тамлышаш.

Тамле пуш шарла кумдан,

Темен пуыза шőрдам.

Туара

Ўстембалне туара

Пайрем нерген палдара,

Мелна кышыл  ỹмбалан

Шичме верже туаран.

Пулашкамуно

Лỹмынак олтен конгам,

Ыштен авай пулашкам.

Паренган, мунан, шőран,

Йőралтеш эше шоган.

Чевергалше чуриян

Да йыргешке кỹмыжан.

Ўяча

Ўяча, да ỹяча!

Кő тынар тудым яча?

Тиде кочкышым йоча

Эн чот тамлылан шотла.

Тыртыш-влакым пőрдыктен,

Авай чулымын кỹктен.

Ўстембалне чылт чача!

Вот могае ỹяча!

Подкогыльо.

Тỹрвым мый моштен тỹрлен,

Ош вынерышке пыштем.

А ковамже когылеш,

Тỹр воктен чывыштылеш.

Шолтен налына подеш

Да подкогыльо  лиеш.

Озавате-туныктышо: Тау, ÿдыр-рвезе-влак! Эртыза, шичса.

Озаже, тыйже эше конгамбалне киет мо? Кынел ынде. Вашке тора гыч уна-влакат толын шуыт.

Оза (йолагайым колта, кынелеш). Ой, могай сай каналтен кияш. Йора, конгана уло. Ончыч черымат, кылмымымат конга эмлаш полшен.

Озавате-туныктышо: Шарнет, кузе мемнан когам Метри йыван оптыш? «Тиде портышто эре шокшо, мелна да когыльо пуш лийже, ваш-ваш пагален илышт, эре уна лийже!» – манын ойлыш.

Оза. Шарнем-шарнем, тудланак мемнан суртна эре унам вашлиеш.

Озавате-туныктышо: Чесым погымо, ынде юмылан пелештыме жап. Марий калык ÿстел коклаш шичме деч ончыч мутым пелештен.

(оза сортам чÿкта)

Озавате-туныктышо: Конга пайрем – идалык пайрем.

«Юмо, суксо, таче пайремым ыштена. Тичмаш мелна кышылет ден, пулашкамунет ден, перемеч, когыльо пура дене пелештен шогена. Таче родо тукым дене йÿын-кочкын, ваш келшен илаш йоным йодына. Кинде перкем йодына. Сайын идалык гыч идалыкыш куснаш йоным ыштен шого. Тажам пуэн, уланым ыштен шого. Пелештен шогымет, йöратен лий».

Оза. Устел коклаш сорта йÿлымö годым шичса. Мелнам тамлен ончыза.

Озавате-туныктышо: Ынде унам вучаш веле кодеш. Ой, теве йÿк шокта. Уна-влак толыт.

(Уна-влак толыт, мурен пурат

Л.Н. Волкова, )

Озавате-туныктышо: Пурыза, эртыза. Шичса ÿстел-тöрыш.

(Угощаю, и припеваю)

Эрден эрак кынельым, конгам олтен шындышым.

Тунам эше кечат лектын огыл ыле.

Мелнам кÿэшт оптышым, пурам шолтен шындышым,

Лÿмынак тендам сийлаш шонышым.

Озавате-туныктышо: Тора гыч унам толын шуын. Уныкам, ынде пошкудо-влакым ÿжаш кÿлеш. Пошкудо деч посна илаш ок лий. Уныкам, пошкудым ÿжын тол. Нуно пешак сылне куштымашым ямдыленыт.

 1в класс «Тошто марий куштымаш»

Озавате-туныктышо: Могай сылне куштымаш. Торашке ида кай, шичса, верланыза. Уныкам, пошкудо-влакым сийле.

(Внучка угощает танцоров)

Саша Каяткина. Кокай, сай унам ыштет. Таче пайрем. Мыйынат муралтымем шуэш.

Озавате-туныктышо: айста, тугеже, Сашам колыштына. Тудо сылне мурым муралта. Совыдам ида чамане.

(Саша Каяткина, 1в

Песня «Эн сылне Йошкар-Ола»)

Озавате-туныктышо: Мо чонет куандара?

                                Мо ойгетым луштара?

                                Мо эн шокшо? Эн чевер?

                                Тиде сылне, шочмо вер!

Тау, Саша. Тыгай сылнын мурыметлан!

Озавате-туныктышо: Марий калык тыге ойла: «Йоча модеш, йоча кушкеш, кугу лиймек, ушан, таза лиеш!

(Повсюду на свете растет детвора, а где детвора – непременно игра).

        Йоча-влак моткоч туштым тушташ йöратат. А туштым тушташ 4 тунемшым ÿжам. Чыла тушто пайрем дене кылдалтын.Картузышто ик тушым лукса, да уна-влаклан сайын лудын пуза.

1. Пöрт покшелне о шалаша шога. (конга)
2. Кугу ош ушкал шÿла, а шÿлышыжö кÿшкö каваш кÿза. (конга)
3. Чевер олмам кидышкем налын ом керт.(тулшол)
4. Аваже ошо, ÿдыржö чевер, эргыже кудыр да пыл лонгаш каен йомеш. (конга, тул, шикш).

Игра – модыш

 «Вакшкÿ, але кö шыргыжеш?»

Озавате-туныктышо:

– Йоча-влак, каласыза. А молан мыланна конга кÿлеш?

(ответы детей)

– А мелнам, когыльым ышташ мыланна мо кÿлеш? (ложаш)

– А те паледа, ожно ложашым кушто ыштеныт? (На мельнице -мардежакшыште).

– Вакшыште вакшкÿ лийын. А вакшкÿ могай лийшаш? (Пенгыде лийшаш.)

– Ме тендан дене кызыт «Кö шыргыжеш?» модыш дене модына. Мыланна кругыш шогалаш кÿлеш. Ик вÿдышö лиеш. Тудо ончышаш, кö шыргыжеш. Чылан кÿ гай пенгыде лийшаш улыт.

Мый вакшкÿм пöрдыктем,

Ложашым йоныштем.

Кö шыргыжеш – ончем.

Сангажым пыч-пыч ыштем.

Озавате-туныктышо: Шокшо конга, ош конга,

                                   Лий тый эре суртышто.

                                   Вужга мелна, когыльо,

  Лийже  эре ÿстелыште.        

 Конга пайремет эре ок тол.

                                Идалыклан ик гана толдалеш.

                                Куаналза, родем-шамыч,

Пиалан лийза, пошкудем-шамыч.

Тыге марий калык Конга пайремым вапшлийын, унам вучен. Веселан мурен-куштен. Родо тукым кыл пенгыдемын, кÿрылтын огыл. Пошкудо дене ваш-ваш келшен  марий калык ила, ваш-ваш полша, пайремым пырля эртара.

Тау, тунемше-влаклан, туныктышо-влаклан, да ончаш толшо-влаклан. Пиалан, таза лийза!

Звучит марийская песня