Классный час "Шагаа келди, чолукшуулу!"
классный час (1 класс) по теме

МБОУ Ак-Тальская СОШ

Класс шагы

«Шагаа келди, чолукшуулу!» 

                          Класс: 1

                                                              Башкызы: Натпит-оол Н.Б.

Ак-Тал 2014

Тема:  «Шагаа келди, чолукшуулу!»

Сорулгазы: Уругларга тыва чоннун Шагаазын  билиндирип таныштырбышаан, байырлаар.

Дерилгези: Йорээлдерлиг, улегер домактарлыг, тыва угулзаларлыг плакаттар.

Чорудуу:

Башкы: Эргим, уруглар! Богун  бис тыва чоннун шагдан тура уткуп келген ыдыктыг байырлалы Шагаа байырлалын таварыштыр тыва улустун езу чанчылдарын  сагып, тыва улустун оюннарын ойнап, Шагааны байырлап эрттирер-дир бис.

Шагдан тура дойлаарывыс

Шагаа хуну унуп келди.

Дашкаар унуп, силгиленип

Даштыг черге сандан салып,
Суттен чажып, оттан оргуп,

Чудулгевис сагыылынар.

Амыр-менди чолукпушаан,

Ак чем амзап, йорээл салчыыл.

Алгы дожеп, шанак мунуп,

Артыы дагдан чунгулаалы.

Даалы, кажык, тевек ойнап,

Талалажып кагжыылынар.

Хырбачаны, согажаны

Хырый кезип, ууже бузуп,

Улуг паштар чык долдур,

Улай-улай улдуртуулу.

Далган, тараа, саржаг, чокпек,
Тавак долдур сыгажыылы.

Аарыг-аржык чагдавазын

Айыыл-халап таварбазын.

Бурун тыва езу-биле

Мурнувуска согуржуулу.

Башкы: Бистин кичээливис ады «Шагаа келди, чолукшуулу» болганда, баштай чолукшулга езулалын кылыр бис. Чолукшууру дээрге чаа унуп келген чылда чаа-чаа кузээшкиннерни кузеп мендилежип турары ол-дур. Аныяк назылыг кижилер улуг кижилернин холдарынын адаандан дозуп, шенектеринден тудуп чолукшуп, амырлажыр. Амырлажырынын  утказы – чаа чылда будун-бурун, тодуг-догаа амыдыралды, кадыкшылды, кежик-буянны бот-боттарынга кузежири-дир.

Чолукшулга езулалы.

Башкы: Чаа унуп орар чыл чунун чылы ийик?

- Кок аът чылы.

- Чаа унуп орар кок аът чылынга бугу-ле чуве эки-ле болзунам деп йорээвишаан, алгыш-йорээлден салыптаалынар.

Оршээ, хайыракан!

Эрги чылды удеп,

Чаа чылды уткуп тур бис.

Авыралдыг оран тандым,

Чаа унер аът чылында

Чаа чалбак чагдатпа.

Чаннык-халап дужурбе.

Чаагай кежиктен хайырла.

Чайнын чаъстыындан,

Кыштын чымчаан хайырла!

Аарыгдан астырып тур,

Човуландан дестирип тур.

Оршээ, хайыракан!

Хунум экизи

Эрги чылды удеп тур мен.

Чаа чылды уткуп тур мен.

Буура дег чыл эрти.

Бодаган дег чыл келди.

Чылдын бажы кирди.

Чылан бажы туледи.

Чаа унуп келген чылывыс

Аът чылы моорлап келди.

Оршээ, оршээ. (башкы артыжаар).

Ыры «Шайывыс».

Башкы: Шагаа хуну моорейлиг,

Адыг-чарыш маргылдаалыг.

Эрес оолдар бээрленер,

Тевектен теп, ойнаалынар.

Тевектээр.

Тывызыктаар.

Оюн «Чинчи чажырар» . Шииткели: Узун тыныш, дурген чугаа.

Улегер домактар.

Ада созун ажырып болбас,

Ие созун ижип болбас.

Эртинени черден казар,

Эртемнерни номдан тывар.

Кижи болуру чажындан

Аът болуру кулунундан.

Тончу йорээл:

Шагнын чаагай эргилдези

Шагаа хуну унуп келди.

Чанчыл ындыг: артыш-саннын

Чаагай чыдын айдызанар.

Хырбачанар дооранар

Ужа-тоштен чоогланар,

Кырган, чалыы, улуг-биче,

Ужур ындыг чолукшунар.

Энерелим, огбелерим

Эдек тутчуп, чунгуланар.

Ажы-толдун омаан коруп,

Амыр-дыш ап, чалыытканар.

Шагаа хуну моорейлиг,

Адыг-чараш маргылдаалыг,

Чадан адаал, багдан кагаал,

Адааннажып тевек тевээл.

Кажык ойнап, даалылаал,

Кагжып оруп, шыдыраалаал.

Шуру шуутчуп, чинчи тыпчып,

Шупту хоглеп ойнаалынар.

Чарлып болбас ыдыктыг,

Чанчылывыс кагбаал,

Сагыызын дег камнаал,

Салгалдарга дамчыдаал!