Прощание с букварем
методическая разработка (1 класс) по теме

Сау бул Әлифба

   Сәхнә бәйрәмчә бизәлә. Түргә “ Рәхмәт сиңа, Әлифба!” дигән сүзләр язылган плакат эленә. Укучыларның дәфтәрләреннән күргәзмәләр куела. Вальс астында укучылар залга үтәләр.

 Укытучы.     Шатлык. ( Р. Корбанов)

                         Авызларны ера шатлык-

                         Көлү булып йөзгә чыга.

                         Шатлык керсә бүлмәләргә,

                         Тәрәзәләр шыр ачыла.

                         Урамнарга чыга шатлык

                         Калмый торып өйдә генә.

                         Дөнья буйлап китә шатлык

                         Сарылып җил итәгенә.

                         Бакчаларга керә шатлык,

                         Ачыла бөреләр булып.

                         Бүләк итеп бирелергә

                         Шытып чыга гөлләр булып.

                         Шатлыклардан шатлык туа,

                         Әверелә матур җырга.  

                         Бары тик бер шатлык кирәк

                         Җир төренсен өчен нурга.

         - Хөрмәтле әти- әниләр, кадерле балалар! Чынлап та, бүген бездә зур шатлык, зур сөенеч - Әлифба бәйрәме. Яңа гына мәктәп ишеген ачып кергән укучыларыбыз бүген беренче җиңүләрен бәйрәм итәләр. Алар Әлифба белән саубуллашырга җыелдылар.

         Балаларның барысы да укырга, язарга, матур итеп сөйләргә, әдәпле булырга, өлкәннәрне – кечеләрне ихтирам итәргә, иптәшләре белән дус яшәргә, ярдәмчел булырга өйрәнделәр.

          Хөрмәтле әти-әниләр! Әлифба бәйрәме сезнең өчен дә зур тантана ул. Балаларыгызның ирешкән уңышларында сезнең дә өлешегез зур! Әлбәттә, сездән башка, бу кадәр эшне башкарып чыга алмас идек. Рәхмәт барысы өчен дә! Бәйрәмегез котлы булсын!  

     1 нче укучы. Бездә бүген зур бәйрәм,

                              Олы шатлык, тантана!

                              Сөекле Әлифбабызга

                              Кичәбез багышлана.

     2 нче укучы. Күчкәнме бу залга

                             Дөньяның бар яме?

                             Күңелләр түрендә -

                             Әлифба бәйрәме.                   

    3 нче укучы.   Бу матур бәйрәмгә

                              Кушыл, дус, әйдәле!

                              Мәктәпне гөрләтсен

                              Әлифба бәйрәме!

“ Без мәктәпкә барабыз” җыры башкарыла.

     4 нче укучы.  Без бу ел гына

                               Мәктәпкә килдек.

                              Аңарчы һаман

                               Бакчада идек.

      5 нче укучы. Кулыбызда безнең

                             Яңа Әлифба

                               Менә монысы “а”

                              Менә монысы “ба”

      6 нчы укучы Без хәрефләрдән

                               Сүзләр ясыйбыз.

                               Шуннан иҗекләп

                               Укый башлыйбыз.                                                                                                          

      7 нче укучы. Хәрефләрне тиз өйрәндек,

                               Сүзләр төзеп уйнадык.

                               Көн дә иртән сагынып килдек,

                               Мәктәптән без туймадык.

      8 нче укучы.  Язарга да өйрәндек

                                Ручка тотып кулларга.

                                Хәрефләрне тездек без

                                Тигез матур юлларга.

             “ Хәрефле шакмаклар” җыры башкарыла.

      9 нчы укучы.  Бүген сезнең алда без

                                Зур сынаулар үтәрбез

                                Үзебезнең осталыкны

                                Сезгә дә күрсәтербез.

      10 нчы укучы.  Зур ярдәм итәр безгә

                                 Дәрестә алган белем

                                 Таяныч булыр юлда

                                 Әлифба биргән белем

      11 нче укучы. Әлифба -  ул дөньядагы

                                 Иң матур, затлы китап;

                                 Белемгә юл күрсәтүче,

                                 Әйдәүче яхшы китап.

                  Ишек шакыйлар. Гыйлем иясе керә.

Укытучы. Балалар безнең бәйрәмебезгә белем иленнән Гыйлем иясе килгән. Рәхим ит, түрдән уз, безнең кадерле кунагыбыз.

Гыйлем иясе. Исәнмесез балалар!. Исәнмесез әти - әниләр, кунаклар, укытучылар! Мин сезне бәйрәм белән котлыйм!

       Балаларны белем серләренә өйрәтүче укытучыларга һәм укуда балаларга ярдәм иткән өчен әти - әниләргә зур рәхмәт белдерәм.

  Рәхмәт, Сезгә! (башын ия).

    Ә сезне, беренче класс укучылары, әлифбаны уңышлы тәмамлавыгыз белән котлыйм! Минем серле китап – сумкамда бүләкләрем, яхшы билгеләрем дә бар. Ләкин аларны мин тиз генә бирмим әле, минем сезгә биремнәрем, уен – ярышларым бар. Башлыйбызмы? Сез әзерме?

 “ Кем өлгер? “ ярышы.  ( Гыйлем иясе сораулар бирә, балалар җавап бирә).

* Нәрсә ул алфавит?

* Татар телендә авазлар ничә төркемгә бүленә?

* Тартык авазлар ничә?

* Сузык авазлар ничә?

* Хәреф аваздан нәрсә белән аерыла?

* Татар телендә нинди тавышсыз хәрефләр бар?

* Әлифба китабында куян ашатучы малайларның исемнәре ничек?

* Тубы суга төшеп киткән кызның исемен әйтегез.

Гыйлем иясе. Мин сезгә бер уен да алып килдем.: “Алма” уены. Уенда катнашучылар А хәрефенә башланган сүзләр уйлагыз. Менә сезгә алма. А хәрефе белән сүз әйтеп, яныгыздагы иптәшегезгә алманы тапшыра барыгыз. Хаталанучылар яки сүз таба алмаучылар  уеннан чыга бара. Башладыкмы?

                  “Алма “ уены. Күп сүз табучылар билгеләнә.

  Гыйлем иясе. Минем бу бәйге соравыма бик яхшы җавап бирдегез. Рәхмәт, балалар.  Ә хәзер мәсьәләләр чишә беләсезме, шуны билгеләрбез.

                    Алмагачта 5 алма

                    Алар пешкән алланган.

                    Берсен алды Әнисә

                    Агачта калды ничә?

                    Бер куян басып тора,

                    Бер куян ята посып

                    Йөри дүртесе уйнап-

                    Йә, әйт әле син уйлап?

                    7 малай урамга

                    Чыкты футбол уйнарга.

                    3 әү килде тагын да

                   Исәплә син барын да.

Балалар, сезнең җитезлелегезне дә тикшереп карыйк әле. Менә бу конвертта геометрик фигуралар бар. Шулардан сезгә квадратлар төзергә кирәк.

   Гыйлем иясе. Дөрес, мәсьәләләрне дә әйбәт чиштегез. Ә хәзер рус телендә алган белемнәрегезне тикшерик.

     Я вам приготовила несколько заданий. Теперь будем соревноваться. Кто у нас самый сообразительный, грамотный? ( На доске ребусы). Внимательно посмотрите и составьте слова.

  Рәхмәт сезгә,  балалар. Сез бик тырыш,  яхшы балалар икәнсез.

 Укытучы.  Әле безнең укучылар рәсем ясарга да, җырларга да бик яраталар. (Рәсем күргәзмәсен карау). Ә иң яраткан тагын бер дәресләре – физкультура. Хәзер балаларның физкультура дәресендә өйрәнгән физик күнегүләрен карап китик.

               Музыка астында физик күнегүләр ясау.

   Укучылар физик күнегүләрнең нинди әһәмияте бар?

- Сәламәтлекне ныгыта

- Организмны чыныктыра.

- Көн буе күтәренке күңел белән йөрергә, тырышып укырга ярдәм итә.

    Сәламәт булу өчен тагын нәрсәләр эшләргә кирәк? (Юынырга, тешләрне чистартырга, дөрес тукланырга, ашаганда сөйләшмәскә)

  Кирлемән килеп керә. Тыңламагыз бу апаны. Ул дөресен сөйләми. Менә миен тыңлагыз.

Шигырь “Кирлемән киңәшләре”

Укытучы. Рәхмәт укучылар. Сез матур итеп шигырьләр дә сөйли беләсез, матур итеп җырлыйсыз да, сорауларга да дөрес, төгәл итеп җавап бирдегез. Ә моның өчен сез кемгә рәхмәтле инде.

Укучылар. Әлбәттә Әлифбага.

Укытучы. Әйдәгез, аңа рәхмәт әйтик.

      12 нче укучы. Хушлашабыз синең белән,

                                  Сау бул, сау бул, Әлифба!

                                  Изге китап булып мәңге

                                  Каласың син тарихта.

      Балалар  ( барысы бергә)

                                  Безнең сөекле дустыбыз,

                                  Кадерле Әлифбабыз!

                                  Рөхсәт ит “Зур рәхмәт,

                                  Мең рәхмәт”, дияргә

  Әлифба.    Нәни дусларым,                           Фәкать Әлифба-

                        Рәхмәт сезгә дә,                            Белемгә нигез.

                        Әлифбаны нык                              

                        Үзләштергәнгә.                             Зур доктормы ул,

                                                                               Укытучымы,

                        Белем сараен                                 Яки төзелештә

                        Керергә ачып,                                Бер инженермы,

                        Сезнең кулларда                            Космонавтмы ул,

                        Хәзер бар ачкыч.                           Әллә галимме,

                                                                                Агроном, яисә

                        Һәрбер укучы                                Гади эшчеме,

                        Бик күп укысын!                           Үтәргә эшнең

                        Китап иң якын                               Кечесен, зурын

                        Дустыгыз булсын!                         Әлифбадан ул

                                                                                 Башлаган юлын.

                       Нәни дусларым,

                       Шуны белегез:

Укучылар  Әлифба, Әлифба

                    Китәсең бит инде

                    Җыр итеп җырлыйбыз

                    Иң соңгы битеңне.

“Әлифба” җырын башкару.

Әлифба.  Китәм сездән, балалар,

                 Шатланып, горурланып.

                 Туган телне өйрәнүгә

                 Алтын ачкыч бирдем, дип

                 Минем өчен алмашка

                 Ике дәреслек килер.

                 Дуслашыгыз, балалар,

                 Күп итеп җимеш бирер.

(Туган тел һәм татар теле китапларын тарата).

               Кадерле балалар!

               Мин китәм, хушыгыз!

               Бәхетле булыгыз,

               Гел бишкә укыгыз!.

Укучылар. Рәхмәт сиңа Әлифба!

                     Хуш, хуш Әлифба!

                               Әлифба чыгып китә

(Шулвакыт ишектән атылып – бәрелеп бер малай йөгереп керә).

Малай. Әй, нишлисез монда? Нәрсәгә дип барыгыз да җыелдыгыз?

Укытучы. Абау кем бу? Нинди тәртипсез малай бу? Ишек шаку юк, исәнләшү юк, атылып бәрелеп килеп кердең. Син укучымы соң?

Малай. Мин укучы түгел, ләкин укучы булсам да, өй эшләрен эшләмәс идем. Сез дә эшләмәгез. Нәрсәгә ул өй эше? Рәхәтләнеп уйнамыйча?

Укытучы. Абау, кем соң син малай, ә?  Безнең балаларны әшәкелеккә өйрәтеп йөрисең бит.

Малай. Танымыйсызмы? Белмәсәгез, белегез (Кофтасын салып ыргыта, анда “2” ле дигән язу килеп чыга.) “2” ле билгесе булам мин! Сезнең классыгызда калырга дип килдем.

Укытучы. ( Малайның кофтасын алып бирә). Ә менә ни өчен шундый тәртипсез, таркау икән ул. Ишек шакып керәсен дә белми, исәнләшә дә белмәде, балаларны кыерсытты, өй эшләрен эшләмәскә өйрәтеп маташа. Бары тик “2” легә укучы гына эшли ала бу эшләрне. Балалар, безнең арабызда андый балалар бармы соң?

Укучылар. Юк, юк..

Укытучы. Дөрес, балалар, безнең класста андый укучы юк. “2” ле алганыбыз да юк, киләчәктә алырга да язмасын.Димәк “2” ле без сине кабул итмибез. Син безгә кирәк түгел. Бар кит.

( “2” лене төртеп ишектән чыгарып җибәрәләр. Йөгереп “3” ле килеп керә дә ишек төбендә туктап кала).

“3” ле. Гафу итегез, ишекне шакып керергә онытканмын. Нинди бәйрәм сездә?

Укытучы. Бездә Әлифба бәйрәме, “3” ле. Әле син тагын бер әйберне оныттың, исеңә төшер әле.

“3” ле. Нәрсәне? Ә-ә-ә, гафу итегез. Исәнмесез!

Укучылар. Исәнмесез, “3”ле, исәнмесез.

“3” ле. Мине сезгә билгеләр патшалыгыннан җибәргәннәр иде. Сезнең класста калырга куштылар.

Укытучы. “3”лене? Безнең класста алып калыргамы? Ишекне шакып керергә онытып җибәрдең, “исәнмесез”не мин әйткәч кенә исеңә төшердең. Хәтерең начар бит синең, “3”ле. Балалар ни дияр икән соң? Балалар, нишлибез? Алып калабызмы “3”лене?

Укучылар. Ю-у-ук, алып калмыйбыз. Безгә “3”ле кирәк түгел.

Укытучы. Кирәк түгел дип дөрес әйтәсез, укучылар. Шулай да “3”ле артык тәртипсез күрсәтмәде бит үзен. Аның хәленә кереп кенә булса да, алып калыйкмы әллә? Кунактан кайткан вакытларыгызда, юри генә баш авыртып киткәндә, бик озак урамда уйнап йөреп дәрес хәзерли алмыйча йоклап киткән вакытларыгызда, сирәк кенә, бәлки кирәге чыгып куяр?

Укучылар. Ярар алайса, калып карасын инде.( “3” ле укучылар янына барып утыра.)

( Ишек шакыган тавыш ишетелә).

Укытучы. Кем бар анда? Керегез.

“4”ле ( керә) Исәнмесез!

Укучылар. Исәнмесез, “4”ле, исәнмесез. Әйдә, рәхим итегез!

“4”ле.  “Әлифба бәйрәме” үткәрәсезме әллә? 1 нче классларны Әлифбаны өйрәнеп бетергәннәр дип ишеткән идем.

Укытучы. Әйе шул, “4”ле, Әлифба бәйрәме бездә. Әйдә син дә безнең бәйрәмгә рәхим ит..

“4”ле  Мин үзем дә сезнең класста калырмын дип килгән идем. Кабул итәрсезме соң мине? Сирәк – мирәк кенә оныткалап җибәрәм инде мин.

Укытучы. Балалар, нишлибез? Алып калабызмы “4”лене? Үзен яхшы яктан гына күрсәтте бит.

Укучылар. Алып калабыз. ( “4”ле укучылар янына барып утыра)

Укытучы. Балалар, сез тагын кемнедер көтәсез ахрысы. Кемне көтәсез?

Укучылар. “5”лене көтәбез.

Укытучы. Ә “5” ле билгесе безнең Гыйлем иясенең сихерле сумкасында.

Гыйлем иясе. Балалар, Әсезне бәйрәмдә актив катнашканыгыз, барлык сорауларга да дөрес, төгәл җавап биргәнегез өчен, сезне “5” ле билгеләре белән бүләклим. Сезнең һәрвакыт “5”легә генә укуыгызны телим.

 ( Балаларга “5”ле билгеләре тарата)

Укучылар. Кадерле укытучыларыбыз!

                   Әти - әниләребез!

                   Сезнең алда вәгъдә бирәбез:

                   Ялкауланмаска,

                   “2” ле алмаска,

                   Тырыш булырга,

                   “5” кә укырга.

             Рәхмәт сезгә барыгызга!

              Рәхмәт сиңа Әлифба!

Укытучы. Кадерле укучылар! Сезгә белем үрләрен яулаганда  күп тырышлыклар, түземлекләр кирәк булыр. Мин сезгә уңышлар телим.

(Укытучы бүләкләр тапшыра, әти-әниләр, директор урынбасары балаларны котлый).