Слайды о зубах на тувинском языке
презентация к уроку (3 класс) по теме

Слайд 1

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение средняя общеобразовательная школа № 2 г. Турана Пий-Хемского кожууна Проектинин темазы : « Диштер база оларны ажаары . Тыва улустун дишти ажаап , камнаар аргалары » Проектинин автору: Туран хоорайнын № 2 школазынын 2 «в» класстын оореникчизи Сат Айрана ФИО Проектинин удуртукчузу : Туран хоорайнын № 2 школазынын 1-ги категориянын эге класс башкызы Сандан Т.С. Туран хоорай - 2013

Слайд 2

Сорулгазы : Класстын оореникчилеринин диштеринин байдалын шинчилээри .

Слайд 3

Шиитпирлээр айтырыглары : диш дугайында номнар номчуур; класстын оореникчилеринин диштерин шинчилээри; класстын уругларынга саат база дайнаар резин дугайында айтырыг-анкетаны долдурары. диштерни ажаар, арыглаарынын дугуйында сумелерни ажылдап кылыры;

Слайд 4

Допчузу Киирилде кезээ Диштер база оларны ажаары . Тыва улус чоннун шаандан тура дишти ажаап , камнап чорааны . Класстын уругларынга саат база дайнаар резин дугайында айтырыг-анкетаны кылып чоргусканы . Класстын уругларынга диштерни шын ажаар арыглаарынын дугайында айтырыг-анкетаны тургускаш шинчилеп этиргени . Кадык диштерлиг болур дизе сагыыр чугула алдын ортектиг 7 сумелер . Туннели Ажыглаан литературазы

Слайд 5

Киирилде кезээ Улустун хайгааралында : « Кижинин кадыын харындан эвес , диштерин коруп чугаала » деп турар . Кадык диштер кижинин арнынга шевергин хевир киирер.Диштер будун турда , уннерни шын адаарынга,база дорт чугаалаарынга эки . Улустун чечен чугаазы бар « Диш чок кижи кадыкшыл чок », « Кадык диштер – кадыкшылдын ундезини » - деп тыва чон чугаалап турар . Диштери будун уругларнын сагыш - сеткили омак , оорушкулуг , дыл-домаа чедингир , чугаалаары эки болур . Диштери урелик , ургулчу диштери аарыыр уругларнын сагыш – сеткили ындыг-ла кончуг эвес болур . Оларга бир-ле чуве четпес болур.Амдыызында олар билбес ам-даа бичии , улгадып озуп келгеш , ынчан олар диштерим багай деп чувени билип каар.Диштери чараш эвеске , олар мунгараарлар .

Слайд 6

Диштер база оларны ажаары . Бичии уругларнын баштайгы унген диштерин чаш диштер дээр . Кажан чаш диштер дужуп калырга , оларнын орнунга чаа чараш диштер унуп келир . Ол диштер олчаан душпес , солутунмас болур . Ынчангаш бис чаа унген диштеривисти камнаар , ажаар ужурлуг бис - оон соонда чаа диштер кажанда-даа унмес . Кажан бистер чемненген соонда , диштернин аразынга чиген чемивистин артынчылары артып калыр . Ынчан ол чем артынчыларын аастын иштинде микробтар амырап дойлап эгелээр . Чемнин артынчыларын тодуп чигеш микробтар озуп ковудээр . Кажан микробтар озуп ковудеп эгелээрге , чем артынчылары оларга чедишпес болур , шак-ла ынчан микробтар аштааш бистин диштеривисти ойбактап , ызырып чип эгелээрлер . Ынчан-на диштерге ойбактар тыптып , аарып эгелээр . Бо-ла бугу чуулду болдурбазы –биле кижи бурузу хунде диштерин эвээш-ле дизе 2 каттап чуур , оъттар холумактыг суг-биле чаяр , ажаар ужурлуг . Устуку диштерни устунден куду углуг , адакы диштерни адаандан устунче углуг шимчээшкин-биле чуур . Диштерни чугле даштыкы талазындан эвес , харын иштики талазындан база чуур . Диштернин дайнаар талазын долгандырыг шимчээшкиннер-биле чуур . Диштерни эки аштаарынга , уштен эвээш эвес минута херек . Диштерни шын ажаарынын чуруму чиир чемден кончуг хамааржыр . Чигирзиг чемнер аймаа диштерни дыка дурген урээр болур . Чижээ : торт, пирожное, шоколад, конфет, мороженое.

Слайд 7

Тыва улус чоннун шаандан тура дишти ажаап , камнап чорааны . Шаанда тывалар диштерин кончуг камнап , кадагалап чораан . Олар аргада дыттын саадын дайнап , оон – биле дижин аштап , аштап арыглап ап турган.Ол уеде чигир – чимис аймаа ховар . Олар арыг агаарлыг черге чурттап чорааннар.Сут,хойтпак ижип , эът чип, тараа чип чорааннар.Диштернин кадык болуру , чип турар чеминден база хамааржыр.Олар чугле боттарынын холу-биле кылып алган , арыг чаагай чемнерин чип чорааннар ; Дыт дээрге унелиг ыяш , иривес . Амгы уенин аныяктары дайнаар резин дайнаар , ол хоралыг . Тайга саадында чигир - даа , химиктиг будумел - даа чок . Дыттын саадындан мазьтар , чаагай чыттыг , хоюг чулуктуг эмнерни кылып турар . Кижилер ол эмнер-биле эмненип турар . Дыттын саадын дайнаарга , дишке кончуг дузалыг . Дишти арыглаар , аштаар . Дайнаар резинни дайнаарга багай чыттыг , янзы-буру оннер биде будуп каан химиктиг будумелдерден буткен . Аас ишти кургаар , дишти арыглап шыдавас . Аргалыг болза дайнаар резинни дайнавас болза эки .

Слайд 11

Кариестиг аарыг даг диш

Слайд 13

Класстын уругларынга саат база дайнаар резин дугайында айтырыг-анкетаны кылып чоргусканы . Айтырыг-анкета ийи айтырыгдан тургустунган : бирги айтырыг сааттын диштерге ажыктыын база кым саатты ажыглап дайнап турарыл ?, а ийиги айтырыг - дайнаар резиннин дишке ажыктыы база кым дайнаарынга ынагыл ? Сорулгазы : класстын уругларынын аразындан саатты азы дайнаар резинни каш хуу оореникчи дайнап база ажыктыг деп билип турарыл ? Саат база дайнаар резин дугайында айтырыг – анкетага шупту 16 уруг киришкен . Оларнын аразындан 11 оореникчи саат дайнаарынга ынак болгаш ажыктыг деп билир . А арткан 5 оореникчи саат биле дайнаар резинни ийилдирзи эки база оларны дайнаарынга ынак бис деп харыы берип турар . Бо айтырыг-анкетанын туннели- биле алырга , мээн клазымнын 68,75 хуузу уруглар сааттын диштерге ажыктыын билирлер , а арткан 31,25 хуузу уруглар дайнаар резинни амданнанып дайнап турарлар .

Слайд 14

Класстын уругларынга саат база дайнаар резин дугайында айтырыг-анкетанын туннел чуруу Бо айтырыг-анкетанын туннели- биле алырга , мээн клазымнын 68,75 хуузу уруглар сааттын диштерге ажыктыын билирлер , а арткан 31,25 хуузу уруглар дайнаар резинни амданнанып дайнап турарлар .

Слайд 15

№ ч/б Клаастын данзызы Саат диштерге ажыктыг, ынчангаш ону дайнаарынга ынак мен Дайнаар резин диштерге ажыктыг, ынчангаш ону дайнаарынга ынак мен 1 Белекпен Тайгана - + 2 Кужугет Ай-Хаан - + 3 Кужугет Эрес - + 4 Ондар Аганак + + 5 Ондар Чочагай + + 6 Ооржак Оюна - + 7 Сат Айрана - + 8 Салчак Субудай + + 9 Седипей Диана + + 10 Сувакпут Адиана - + 11 Тас-оол Алдынай - + 12 Норбу-Самбуу Аюша - + 13 Ховалыг Леонид - + 14 Холчукпен Артас - + 15 Чамдылаев Сыргый-оол + + 16 Чолдак-кыс Роланда - +

Слайд 16

Класстын уругларынга диштерни шын ажаар арыглаарынын дугайында айтырыг-анкетаны тургускаш шинчилеп эрттиргени . Айтырыг - анкетанын кол сорулгазы : Каш уруг дижин шын аштап арыглап турарыл ? Уруглар боттарынын кадыкшылынга , диштеринге камныг болуп турар бе ? Айтырыг-анкета 3 айтырыгдан тургустунган : Чылда каш каттап диш эмчизинге дижинернин кадыын хынадып турар силер ? Дижинерни хунде каш каттап арыглап турар силер ? Дишти аштаар арыглаарда кандыг херекселдерни ажыглап турар силер ? Бо айтырыг-анкетага шупту 16 оореникчи киришкен . Оларнын аразындан диш эмчизинге барып дижин хыннадып турарлар чугле 2 уруг болуп турар . Арткан 14 уруг шуут-ла диш эмчизинге бодунун кузели –биле барбайн турар , а чугле диштери аарый бээрге эмнедир азы болза турдурар дээш барып турарлар . Дижинерни хунде каш каттап арыглап турар силер ? Деп айтырыгга 16 уругнун чугле 12 уруг диштерин хунде чангыс каттап арыглап турар , а арткан 4 уруг шут-ла арыглавайн турар . Дишти аштаар арыглаарда кандыг херекселдерни ажыглап турар силер деп айтырыгга 11 уруглар паста биле щетканы ажыглап турар , а 3 уруг дайнаар резинни , щетканы , пастаны ажыглап турарын айыткан , 1 уруг саат биле дайнаар резинни айыткан болуп турар .

Слайд 17

Айтырыг-анкетанын туннели: Киришкен уругларнын санындан алырга оларнын 75 хуузу диштерин хунде чангыс каттап аштап арыглап турар , а арткан 25 хуузу уруглар диштерин аштап арыглавайн турарлар . Диш эмчизинге бодунун кузели биле диштерин хыннадып алыры чылда 2 каттап барып турар уругларнын хуузу 12,5, а арткан 87,5 хуузу - боттарынын кузели биле эвес , чугле диштери аарый бээрге диш эмчизинге эмнедир дээш барып турарлар . База ушку айтырыгнын туннели биле алырга уругларнын 68,75 хуузу дижин аштап арыглаарда паста биле щетканы ажыглап турарлар .

Слайд 18

Кадык диштерлиг болур дизе сагыыр чугула алдын ортектиг 7 сумелер . 1. Бистин диштеривис кадык болур дизе , хой витаминниг чемнер чиир : ногаа аймаа – огурец, морковь, согуна ; чимис аймаа - апельсин, мандарин, банан, груша, киви ; сут аймаа - быштак , хойтпак , итпек , сут ; эът аймаа - балык эъди , хой эъди дээш оскелер-даа . 2. Чигирзиг аъш-чем хойну чивес . 3. Диштерин хунде эвээш дизе 2 каттап чуп арыглаар . 4. Чемненген соонда диш аштаар тускай херекселдер : хендир , палочка, саат , эм оъттар азы тускай витаминниг суглуктуг , чуктарлыг ыяштар чартыы - биле дурбуур . 5. Диш эмчизинге 1 чылда ийи эвээш эвес каттап дижин шинчиттирер . 6. Куштуг соок уелерде дижин уревези - биле аскын ажытпас . Соок суг чуулдерни ижерин шегледир . 7. Кежээ удуур мурнунда дижин албан чуур , оон соонда чем чивес .

Слайд 19

Туннели. Диштер база оларны ажаары . Тыва улустун дишти ажаап , камнаар аргалары деп теманы шилип алгаш 2 чыл ажылдап келген бис. Дуржулга ажылдарны кылганывыстын туннелинде дараазында туннелге келген мен. Клазымнын оореникчилеринин диштери нин кадыкшылы куду деннелде болуп турар . Чуге дизе бичии уруглар колдуунда шын чемненирин билбес , диштеринин камнаар , арыглаарын , диш эмчизинге дижин хынадырын дээн чижектиг чуулдерни билбези хомуданчыг . База уругларнын хой кезиинин диштери чуге урелип , буступ , аарып турарыл дээрге , мен бодаарымга бир чылдагаан бистин ижип турар суувустун составында фтор деп химиктиг будумел чогунда болуп турар . Ынчангаш улуг-даа , бичии-даа кижилерге кузеп каарым болза , диштеринерни фтор деп химиктиг будумел бар диш чуур паста – биле чуурунарны кузедим . Мен бо ажылды чедир сайзырадып , ажылдын четпес чуулдерин уламчылап кылыр мен .

Слайд 20

Кичээнгейлиг дыннаанынар дээш Четтирдим !