«НАВРУЗ» БЭЙРЭМЕ
план-конспект занятия на тему

                                    «НАВРУЗ» БЭЙРЭМЕ,

                           «КАРГА БОТКАСЫ» БЭЙРЭМЕ

Максат: укучыларны эби – бабайлардан калган гореф – гадэтлэргэ эйрэту,                

               халкыбызнын ничек язны, кошларны каршы алулары турында              

               мэгълуматлар биру; халык йолаларына мэхэббжт тэрбиялэу; тэрле            

               уеннар ярдэмендэ укучыларнын яз, кошлар турында белемен

               арттыру; эстетик тэрбия биру

Жиhазлар: укучыларнын хезмэт дэресендэ ясаган эшлэре, кошлар рэсеме,

                    кашыклар, чилэклэр, йомыркалар, казанда ботка, кэрзин, купы,

                    ярма, утыннар, казан асарга эшлэгэн жиhазлар, учак эчен кызыл

                    тэстэге тукыма, табышмаклар, мэкальлэр, укучыларга эшлэр,            

                    хатлар.

Катнашалар: Фэйрузэ эби

                          Габдулла бабай

                          Гайнижамал эби

                          Мэлик бабай

                          Ак эби

                          балалар

 Кичэ «Бэйрэм буген» жыры белэн башлана.

1. Кутэренке кунелле, бар да кэлэч, шат буген

Куктэ кояш елмая, яшерэ алмый шатлыгын.

куш-та: Бэйрэм буген!

2. Тып-тып тама тамчылар жырлап бэйрэм кэенэ

«Бэйрэм буген»-дип гуя тамчылар да сэенэ.

3. Жырлыйсы килеп кенэ тора минем буген дэ

Кэтеп алган бэйрэме буген hэммэбезнендэ.

Укучылар милли киемнэрдэн, ярымтугэрэккэ басалар. Фэйрузэ эби уртага чыга да кулындагы ике хатны курсэтэ.

Фэйрузэ эби: Балалар, буген каргалар очып кайттылар. Канат асларына

                        кыстырып, шушы ике хатны китергэннэр. Эйдэгез, кайсыгыз

                        укый? Нэрсэ язылган икэн хатта?

Ике укучы шул ике хатны укыйлар. 1 хат- «Нэуруз», 2 хат – «Карга ботка»сы турында.

1 укучы: Хэрмэтле дуслар, «Карга боткасы»на рэхим итегез!

               Ачылды ак калын юрган,

                Исте апрель жиллэре.

                Кошлар кайта – сагындырган

                Туып – ускэн жирлэре.

2 укучы:  Кэннэрен юлда уткэреп,

                 Куанышып очалар.

                 Канатларына кутэреп,

                Яз китерэ ич алар.

3 укучы: Ямьле, бик ямьле

                Туган илебез,

                 Килегез, кошлар,

                 Безгэ килегез!

4 укучы: Эй, малайлар, кызлар! Эйдэгез, каргалар килу хэрмэтенэ бэйрэм            

               ясыйк, карга боткасы пешерик! Башта эйдэн – эйгэ йэреп, карга

               боткасына сый жыйныйк!

Фэйрузэ эби белэн Габдулла бабай бер якка, Гайнижамал эби белэн Мэлик бабай икенче якка китеп басалар.  

5 укучы: Кемгэ барабыз сон?

6 укучы: Эйдэгез Фэйрузэ эбилэргэ.

Укучылар, кэрзиннэрен тотып, китэлэр (яртысы).

Бергэ: Эби, бабай, эйдэме?

           Бер йомырка бирэме?

           Бер йомырка бирсэн,

           Тавыгын салып утырсын,

           Илэк – чилэк тутырсын,

           Йомыркагыз куп булсын,

           Кыт – кыдыйк!

7 укучы: Эйдэме тутэй,

               Жэтрэк бир кукэй.

               Бирсэн безгэ эч кукэй,

               Тавыгын салыр йэз кукэй,

               Май кирэк, ярма кирэк.

               Карга туена барда кирэк.

8 укучы:Тагын булса, он чыгар,

               Пешерэбез без чумар.

               Шикэр кирэк, тоз кирэк,

               Чыгар, тутэй, тизерэк!

               Синен кебек унган тутэй

               Бу дэньяда бик сирэк.

Фэйрузэ эби: Бирэм, балалар, мэгез,

                       Купме кирэк, алыгыз!

Бирэ.

Бергэ: Рэхмэт сина, тутэй! Кул – аягын сызлаусыз булсын, йэз яшэ!

Фэйрузэ эби: Амин, шулай булсын!

Балалар урыннарына басалар.

5 укучы: Кая барабыз сон?

6 укучы: Эйдэгез Мэлик бабайга.

9 укучы: Малайлар, кызлар! Мэлик бабайга барабызмы сон, ул бик тэ саран

               бит? Берни дэ бирмэс. Мин аларга бармыйм.

10 укучы: Мин дэ аларга бармыйм. Уткэн елны да ул мине «Нэрсэ соранучы

                 кебек монда эзлэп йэрисен?»- диеп куалап чыгарган иде.

11 укучы: Эйдэгез инде барабыз!  Мэлик бабай бирмэсэ, Гайнижамал эби    

                 бирер. Эйдэгез киттек!

Баралар.

Бергэ: (шул ук такмакны эйтэлэр).

Балаларга  Мэлик бабай каршы чыга.

Мэлик бабай: И-и, балалар, нишлэп йэрисез?

12 укучы: Исэнмесез, Мэлик бабай! Без «Карга ботка»сына сый жыеп

                 йэрибез. Ярма, май, йомырка бирегез!

Мэлик бабай: (кэлеп) И-и, балалар, сез белэсезме кибеттэ кукэйнен

                        дистэсенен купме торганын? Эле барда бэя, балалар, барда бэя..

12 укучы: Мэлик бабай, сезнен тавыкларыгыз бардыр бит, алар йомырка

                  салмыймы сон?

Мэлик бабай: Хэзер, балалар, карап чыгыйм. Эгэр салган булсалар, сезгэ

                        чыгарырмын, ярыймы?

12 укучы: Ярый, кэтэбез.

Мэлик бабай йомырка эзлэргэ кергэндэ, Гайнижамал эби эзерлэгэн сыйларын чыгыра.

Гайнижамал эби: Мэгез, мэгез, балакайлар!

                              Бэйрэмегез котлы булсын!

Бергэ: Рэхмэт сина, тутэй, кул – аягын сызлаусыз булсын, йэз яшэ!

Гайнижамал эби: Амин, шулай булсын! Балалар, Мэлик бабаегыз кургинчэ,

                              барыгыз, балалар, барыгыз!

Балалар урыннарына басалар.

5 укучы: Эле кая барабыз сон?

12 укучы: Эйдэгез Ак эбигэ.

Бергэ шул ук такмакны эйтэлэр.

Ак эби: Бирэм, балалар, купме кирэк алыгыз!

Бирэ.

Бергэ: Рэхмэт сина, тутэй, кул – аягын сызлаусыз булсын, йэз яшэ!

12 укучы: Ак эби, эйдэгез безнен белэн карга боткасы пешерергэ.

Ак эби: Эйдэгез, балалар!

Урыннарына басалар.

10 укучы: Сый житэрлек булды, карга боткасы пешерергэ кай тирэгэ барыйк

                 икэн?

12 укучы: Чыпчык чыбыгым, ди, карга каеным, ди.

                 Киттек каенлыкка!

Шау – гэр килеп, Ак эбине ияртеп, сый жыйган балалар килеп керэлэр. Кулларында чилэклэр, казан, утын.

13 укучы: Э, эбекэй, эбекэй,

                 Пешер безгэ тэмлекэй.

                 Пешер безгэ ботка да,

                 Пешер безгэ элбэ дэ.

                 Тагын булсын кукэй,

                 Шикэр белэн тэмле чэй,

                 Рэхмэт эйтеп эбекэй,

                 Без итэрбез чэбекэй.

Ак эби: Булыр, балалар, бары да булыр.

              Карга килер – казан асар.

              Торна килер – тоз салыр,

              Саескан килер - салма салыр,

              Песнэк килер – пешерер,

              Чыпчык килер – тикшерер,

              Карга ашап бетерер.

               Кап та коп!

14 укучы: Карга эйтэ: «Кар, кар,

                  Мичтэ бэлеш бар, бар;

                  Мичтэн бэлеш алыр идем,

                  Эйдэ кунак бар, бар».

 15 укучы: Карга эйтэ: «Кар, кар,

                   Нэни чеби бар, бар;

                   Берсен алып китэр идем,

                   Караучысы бар, бар».

16 укучы: Тал агачына менеп Бер бала

                  Кара карганын баласын ала.

                   Аннан ояны вата, туздыра,

                   Шуклыкта Гали барсын уздыра.

                    Эйлэнеп оча карга «Кар да кар».

                    Гуя эйтэ ул: «Зур куркыныч бар.

                    Нигэ ватасын минем оямны?

                    Мин сезнен эчен тугел зыянлы».

Ак эби: Эйдэгез, балалар, бер жыр жырлап алыйк.

«Нэни дусларым» жыры башкарыла.

1. Минем нэни дусларым кенэрилэр – кошларым.

Сайрауларын яратам, hэр кэнне тынлап ятам.

куш-та: Чу-чу, фью, чу- чу, фью унган бала икэнсен

              Жырыбыз булэк булсын, рэхмэт жимнэр сибэсен.

2. Бигрэк матур тэслэре, жем- жем килэ эслэре

Матур да сон кошлары минем нэни дусларым.

3. Сайраулары матур сон, кунелгэ тула жыр – мон.

Килэ отып аласы, дэртле кэйгэ саласы.

Ак эби: Балалар, ботка пешкэнче рэхэтлэнеп уйнап та алыгыз.

Ак эби: 1. Табышмаклар эйтэ.

              2. Мэкальлэрне эйтеп бетерергэ.

              3. Карточкалардагы уеннар уйнатыла.

              4. Яз, кошлар турында кем кубрэк шигырьлэр сэйлэр.

Ак эби: Балалар, уеннарыгыздан туктап торыгыз, ботка пеште, чэй кайнады.

              Табынга, балалар, табынга рэхим итегез!

Ак эби ботка булэ. Балалар учак янына тэзелешеп утыралар тугэрэк ясап (кругка чугэлилэр). Фэйрузэ эби белэн Гайнижамал эби балаларга йомыркалар бирэлэр, кашыклар элэшэлэр. 2 бабай казанны алып якка куялар. Балалар ашаган шикелле булалар.

Ак эби:- Менэ бусы – жир анага.

              Жир атасы -  жирэн сакал!

              Жир анасы – асыл бикэ!

              Тубэсенэ туклыгын бир,

              Тамырына ныклыгын бир,

               Ил эстенэ муллыгын бир,

               Ил эчендэ безгэ дэ бир!

               - Менэ бусы суга.

               Су иясе тотмасын!

               -Менэ бусы – куккэ,

                Янгыр бирсен!

                Кояшлы жылы кэннэр бирсен!

                Илгэ туклык, гаилэгэ иминлек килсен!

                -Бусы – каргаларга. Канат очларында язны алып килгэн эчен.

                -Э калганы сезгэ, балалар. Утырыгыз ашарга. Тугеп –чэчеп

                 ашамагыз. Сыйланыгыз. Муллык килсен! Бэхет килсен!

Балалар ашаган шикелле булалар. Аннан урыннарына басалар.

17 укучы: Рэхмэт, эби, сыйладыгыз,

                 Ашаттыгыз, эчерттегез.

                 Жырлаттыгыз, уйнаттыгыз,

                 Кеше арасына керттегез.

18 укучы: Хэрмэтле дуслар! Ин кунелле язгы бэйрэмнэрнен берсе «Карга

                боткасы» бэйрэме, «Нэуруз» бэйрэме ахырына якынлашып килэ.

19 укучы: Уйнадыгыз гэр килеп,

                 Жырладыгыз бергэлэп,

                 Эйтерсен сез бакчадагы

                 Очып йэргэн кубэлэк.

20 укучы: Эйтегезче, кайсы вакыт

                 Яздагыдан ямьлерэк?

                 Кыш айларын да яратам,

                 Эмма яз кунеллерэк.

21 укучы: Кэннэр жылы, куктэн алсу

                  Нур сибеп, кояш кэлэ,

                  Жэйге шатлык, кэзге бэхет

                  Яз белэн бергэ килэ.

Ак эби: Жыр «Яз житэ».                                              

1. Кояш кэлеп карый безгэ,

Кузлэр чагыла.

 Елгалардан бозлар ага

Дингез артына.                        

Яз, яз, яз житэ

Тэрэзэне ачтылар.

Тып, тып, тып, тып, тып итэ

Эре – эре тамчылар.

2. Агачка кунган чыпчыклар

Чыелдашалар.

Яшькелт – кара сыерчыклар

Эй жырлашалар.

3. Тиздэн шаулап яфрак ярыр

Озын ак каен.

Ак чэчэклэр алып киллер

Безгэ май ае.