рабочая программа для 2 класса
рабочая программа (2 класс)

“Туған (башҡорт) тел” предметы буйынса эш программаһы

   Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа 3-сө Инйәр урта дөйөм белем биреү мәктәбе муниципаль бюджет дөйөм белем бире учрежде-ниеhының « Уҡыу планы»на ярашлы  тормошҡа ашырыла.

    Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф Министрлығы тарафынан раҫланған уҡытыу рус  телендә алып  барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының  1-4- се кластары өсөн «Туған (башҡорт) тел һәм әҙәбиәт» предметы буйынса белем биреү өлгө программалары нигеҙендә төҙөлдө. Автор-төҙөүсе: Нафикова З.Г.- Өфө: Китап, 2017.-52 бит.

   УМК: Мортазина Ф.Ф,  Нафиҡова З.Ғ., Башҡорт теле: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 2-се класы өсөн туған (башҡорт) телен һәм әҙәбиәтен өйрәнеү өсөн дәреслек, Өфө ,Китап 2019 й. 

Эш прогаммаһы 34 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 1 сәғәт)

     I.Туған (башҡорт) теле предметын өйрәнеү һөҙөмтәләре.

Программала ҡуйылған маҡсат һәм бурыстар:

-уҡыусыларҙа башҡорт телен өйрәнеүгә ҡарата ыңғай ҡараш,хөрмәт һәм һөйөү тәрбиәләү:уның кешеләр менән аралашыу сараһы, йәшәйештә яңы аң-белем алыу сығанағы;кешелек донъяһында ҡабул ителгән әхләки-әҙәп һәм этик нормаларҙы үҙләштереүсе ярҙам итеүсе ҡиммәтле ҡомартҡы икәнлеген балаларға төшөндөрөү;

-аралашыу маҡсатына һәм шарттарына ярашлы телмәр ағышынан башҡорт телендә әйтелгәнде аңлы рәүештә ҡабул итергә,тейешле тел сараларын ҡулланып,яуап ҡайтарырға,фекер йөрөтөргә өйрәтеү;

-тәү башлап башҡорт теленең һүҙ байлығы,фонетикаһы,грамматикаһы тураһындағы белемдәрҙе аңлатыу һәм үҙләштереү;

-башҡорт телендә тыңлау,һөйләү,уҡыу,яҙыу,уҡыу эшмәкәрлеген практик рәүештә үтәйбелергә өйрәтеү;

-диалогта ҡатнашып,үҙ фекереңде әйтергә,ябай ғына монолог ҡороп һөйләргә,кескәй генә күләмле текстарҙы һүрәләү,хикәйәләү һәм фекерләү формаһында төҙөп яҙырға өйрәтеү;

-көндәлек тормошта һәм аң-белем алыу процесында башҡорт телен үҙ-ара аралашыу ҡоралы булараҡ үҙләштереү;

Яҙма һәм һөйләү телмәре аша аралашыуға әҙер булыу һәләтен формалаштырыу һәм үҫтереү.

Әҙәбиәтте өйрәтеү принциптары:

1.Башҡорт телен фәнни нигеҙгә таянып өйрәтеү.

2.Башҡорт  телен һәм әҙәбиәтен рус теленә таянып,ике телдең оҡшаш һәм айырмалы яҡтарын сағыштырып уҡытыу.

3. .Башҡорт  телен һәм әҙәбиәтен уҡытыуҙы балана туған телендә үҙ-ара аралашыу мәҙәниәтенә нигеҙ һалыу сараһы итеп ҡабул иттереү.

4.Телде аңлы өйрәнеү принцибы – балаларҙың тел берәмектәренең, телмәр күренештәренең айышына төшөнөп,уларҙы аңлы рәүештә ҡабул  итеүенә ирешеү.

Башҡорт теленең әҙәби нормаларын үҙләштереүҙе әҙәби уҡыу һәм башҡа предметтарҙың  йөкмәткеһе менән тығыҙ бәйләнештә алып барыу.

 “Туған (башҡорт) теле” фәнен үзләштереүҙә ирешелергә тейеш шәхси һөҙөмтәләр:

-бала үҙен Башҡортостандың һәм Рәсәйҙең бер вәкиле итеп күҙаллай,уларҙың тарихына,мәҙәниәтенә битараф булмаған шәхес булып үҫергә тырыша;

-телде халыҡтарҙың милли ҡомартҡыһы,мәҙәни байлығы итеп ҡабул итә;

-башҡорт теленең рус теле менән бер рәттән республиканың дәүләт теле һәм кешеләр менән аралашыу ҡоралы икәнлегенә төшөнә;

-туған телдә яҙа һәм һөйләү белеү кешене мәҙәни яҡтан билдәләүсе күрһәткес икәнлеген аңлай;

-рус телендә алған белемдәрен башҡорт телен өйрәнгәндә уларҙы сағыштырыу нигеҙендә ҡуллана белә башлай;

-программала ҡаралған башҡорт әҙәби теленең нормаларын (орфоэпия,лексика,грамматика) һәм үҙ-ара аралашыу этикетын үҙләштереүгә теләге барлыҡҡа килә;

-төрлө аралашыу осраҡтарында ололар һәм тиҫтерҙәре менән тейешле этикет ҡағиҙәләрен һаҡлап,ыңҫай мөнәсәбәттә эш итә белә башлай;

-башҡорт телендә һөйләшеү һәм аралашыу кимәле буйынса үҙ-үҙенә баһа бирергә өйрәнә;

Метапредмет һөҙөмтәләр:

-башҡорттелендә яңғыраған телмәрҙе (ололарҙың,тиҫтерҙәренең һөйләүе,балалар өсөн радио һәм телевизион тапшырыуҙар,компьютер саралары аша бирелгән текстарҙы һ.б.)таный,аңлай,тейешенсә ҡабул итә белә;

-программа сиктәрендә башҡортса яҙылған һүҙҙәрҙе,ижектәрҙе ү,өндәрҙе,өндәртеҙмәһен дөрөҫ әйтә,уҡый,улар менән һөйләмдәр төҙөй ала;

-бирелгән темаға диалог ҡора ала,һорауҙарға ҡыҫҡа йәки тулыһынса яуап ҡайтара белә.Диалогты башлай йәкидауам итеп алып китә ала;

-алдан әҙерләнеп йәки әҙерлекһеҙ тексты етеҙ,аңлы рәүештә һәм тасуири уҡый ала.Текстың йөкмәткеһен ҡыҫҡаса йәки ентекләп,йәиһә һайлап алып һөйләп бирә ала;

-үтелгән орфография һәм пунктуация ҡағиҙәләрен һаҡлап,уҙ аллы йәки уҡытыусы ярҙамында өйрәнеү һәм тикшереү характерындағы яҙма эштәрҙе башҡара;

-уҡыу мәсьәләләрен сискәндә туған телдә төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле мәғлүмәтте табып,тейешенсә ҡуллана белә;

-бер нисә предметты йәкикүренеште ябай ғына рәүештә сағыштырып,телдән һәм яҙып һүрәтләй ала;

-телдән һәм яҙма рәүештә ҡотлау,саҡырыу ҡағыҙы,хат төҙөй белә;

-уҡыу эшмәкәрлегенә бәйле ябай ғына һөйләмдәр менән үҙ фекерен әйтә һәм үҙенең дөрөҫлөгөн иҫбатлай ала;

-эшен үҙ аллы тикшереп,баһалай белеү һәләтенә эйә була;

-әҙәби әҫәр йәки сюжетлы һүрәт буйынса бирелгән темаға үҙенең тормош тәжрибәһенә таянып,кескәй генә текст (инша) яҙа белә;

-башҡарған проект эше тураһында телдән  отчет бирә,йәки презентация һ.б. буйынса һөйләй ала;

-кроссвордтар,ребустар,йомаҡтар сисә белә.

Предмет һөҙөмтәләре:

-башҡорт телендә әйтелгәнде тыңлап аңлай;

-башҡорт теленең фонетик системаһының төп берәмектәрен белә:һуҙыңҡы өндәрҙе тартыңҡыларҙан, өндәрҙе хәрефтәрҙән  айыра, һүҙҙәрҙе ижектәргә бүлә, баҫым ҡуя;

-башҡорт теленең өндәрен һүҙ эсендә,һөйләмдә,яраҡлашҡанда дөрөҫ әйтә,яҙма телмәрҙә дәрәҫ яҙа белә;

-өйрәнелгән кимәлдә өн,хәреф,һүҙ,һүҙ өлөшө,һөйләм киҫәге,ябай һөйләм кеүек тел берәмектәрен  таба, сағыштыра, аназлизлай белә;

-һөйләү һәм яҙма телмәрҙең айырмаларын белә;

-телмәр этикетын һаҡлап һаулыҡ һораша,хушлаша,ғәфү үтенә,рәхмәт әйтә,ниндәйҙер үтенес менән мөрәжәғәт итә белә;

-тамыр һүҙҙе билдәләй белә.Һүҙ яһаусы һәм һүҙ үҙгәртеүсе ялғауҙар ярҙамында яңы һүҙҙәр төҙөй белә;

-һүҙ төркөмдәренә (исем,сифат,алмаш,ҡылым,һан) һорау ҡуя,уларҙың грамматик анализ эшләй белә;

-һөйләмдә эйә һәм хәбәрҙе таба белә;

-һөйләмдә эйәрсән киҫәктәрҙе таба,уларҙың ниндәй һүҙ төркөмдәренән килеүен асыҡлай,һыҙыҡтар менән билдәләй белә;

-тексты төрҙәре буйынса (уҡып өйрәнеү тексы,фәнни-популяр,әҙәби текстар) айыра белә;

-тексты өлөштәргә бүлеү,уларҙы исемләү өҫтөндә үҙ аллы эшләй белә;

-тексҡа  план төҙөп,план буйынса уның йөкмәткеһен һөйләй белә;

-башҡортсанан рус теленә йәки,киреһенсә,рус теленән башҡорт теленә тәржемә итә ала;

-төрлө телмәр эшмәкәрлегендә (тыңлау,һөйләү,уҡыу,яҙыу)үҙ эшен баһалау,кәрәк булһа,хатаһын төҙәтә белеү эштәрен үтәй ала;

-изложениеның һәм иншаның ябай ғына төрҙәрен яҙа белә;

-аңлатма,орфография һүҙлектәр ҡуллана белә;

-яҙыу барышында хәрефтәрҙең,һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышын тикшереп,хатаны төҙәтә белә;

-хәрефтәрҙе автоматик рәүештә матур һәм дөрөҫ баһалай белә;

-проект эштәрен башҡарғанда мәғлүмәтте үҙгәрә,сағыштыра,һуңында һығымта яһай белә.

                           II.Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

Танышыу  -1 сәғәт

 1)Һаумыһығыҙ! Хәлдәрең нисек? Ғәфү итегеҙ.

Минең мәктәбем - 6  сәғәт

1)Минең мәктәбем. Яңы уҡыу йылы менән! 2) Мәктәптә нимә бар? Бөгөн кем дежур? 3) Уҡыу кәрәк-яраҡтары. Миңә нимә кәрәк? 4)  Һанайыҡ әле. Һиңә нисә йәш? 5)  Аҙна көндәре.Аҙнала нисә көн? 6) Дәрестәр теҙмәһе.Дәрестә.

Минең республикам –4  сәғәт

1)Мин Башҡортостанда йәшәйем. 2)Мин ауылда йәшәйем. 3)Мин ҡалала  йәшәйем. 4)Өфөлә экскурсияла.

Мин һәм минең ғаиләм -5  сәғәт

1) Беҙ - татыу ғаилә. 2) Һөнәрҙәр.3) Тән өлөштәре.Ҡайһы ерең ауырта. 4)Дауаханала.5) Дарыуханала.Таҙалыҡ - ҙур байлыҡ.

6) Аҙыҡ-түлек.  7) Емеш-еләк. 8) Йәшелсәләр.9) Һауыт-һаба. 10) Кейем-һалым.

Мин һәм минең дуҫтарым -5  сәғәт

1)Минең әхирәтем,минең дуҫым.2)Йорт хайуандары. 3)Йорт ҡоштары.4)Әсәләр нур сәсәләр.5)Контроль эш(тест)                   6) Хаталар өҫтөндә эш .Уйынсыҡтар.

Мине уратып алған донъя -9 сәғәт

1)  Беҙҙең фатир. Минең бүлмәм.  2) Миҙгелдәр. Яратҡан миҙгел.  3)Яҙ килә. Баҡсалағы эштәр. 4)Ағастар. 5)Ялан үҫемлектәре.

6)Ҡырағай хайуандар. Ҡырағай ҡоштар.  7)Үтелгәндәрҙе ҡабатлау 

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау-2 сәғәт.

3. Уҡыу-тематик план