РАБОЧАЯ ПРОГРАММА по бурятскому языку 4 класс
рабочая программа (4 класс)

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

по бурятскому языку  4 класс

(предмет, класс)

                                                  68 часов , 2 часа  в неделю                                                    

(количество часов в год, в неделю)

2018-2019 гг.

                                                                Тайлбари бэшэг

 Буряад хэлэнэй  программа хадаа мүнɵɵнэй шэнэ ФГОС-ой эрилтэдэ харюусамаар, «Буряад һургуулиин программанууд» дээрэ үндэһэлжэ (авторынь Р.С.Дылыкова) зохёогдоһон байна.

Эхин һургуулиин шухалын шухала зорилго хадаа үхибүүдые һайнаар уншуулжа, зүбɵɵр хэлүүлжэ ба бэшүүлжэ hypraxa; арадайнгаа аман уран зохёолдо, Эхэ орондоо, түрэһэн тоонто нютагтаа, түрэлхи хэлэндээ, түрэл арад зондоо, бэшэшье яһатанда дуратайгаар хүмүүжүүлхэ; арад зонойнгоо һайн һайхан eho заншалнууд ба сэсэн мэргэн һугаалнуудые ойлгуулха г.м.

Дээрэ хэлэгдэһэн зорилгонуудые бэелүүлхэ хэрэгтэ хэлэнэй үүргэ сэгнэшэгуй.

Эхин шатын болон дунда һургуулиин эхин классуудта үзэгдэхэ буряад хэлэнэй программа гол шухала гурбан бүлэгһɵɵ буридэнэ:

1. Грамотада һургалга ба хэлэлгэ хүгжɵɵлгэ.
2. Фонетикэ, лексикэ, грамматика ба хэлэлгэ хүгжɵɵлгэ.
3. Литературна уншалга ба хэлэлгэ хүгжɵɵлгэ.

Дээрэ хэлэгдэгшэ гурбан бүлэгүүд үзэгдэхэдɵɵ, хэлэлгэ хүгжɵɵлгэтэй тон нягта холбоотойгоор, тэрэнэй үндэһэ һуури дээрэ бэелүүлэгдэхэ болоно.

Эхин классуудта буряад хэлэ зааха гол зорилгонууд гэхэдэ:

• һурагша бүхэниие зүбɵɵр, һайнаар, уран гоёор, удхыень ойлгуулан уншуулжа    

     hypгaxa;

• эли тодоор, ойлгосотойгоор хэлүүлжэ, алдуугүйгɵɵр, сэбэр гоёор бэшүүлжэ hypraxa;
• үхибүүн бүхэниие ном уншаха дуратайгаар хүмүүжүүлхэ;
• үхибуудэй аман хэлэлгые баяжуулха, ухаан бодолыень хүгжɵɵхэ методическа аргануудые хэрэглэхэ;
• оршон тойронхи юумэнууд тухай һурагшадай мэдэсые улам саашань үргэдхэхэ.

Хэшээлдээ «Буряад хэлэн» гэжэ ном ажалай дэбтэртэйнь барина. Авторнууд: Дылыкова Р.С., Базаргуруева Т.Б., Дугарова Д.Б.: 4-дэхи класс,- Улаан - Удэ: ГБУ РЦ «Бэлиг» хэблэл, 2012он; Буряад Республикын һуралсалай болон эрдэм ухаанай министерство баталһан.

Һуралсалай жэл соо 68 час угтэнэ.

Жэлэй дүүрэхэдэ һурагшадай  мэдэсэ   ба шадабаринууд

  Үхибүүнэй өөрын хүгжэлтын дүүнгүүд (личностные результаты):

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ;

- оршон тойронхи байгаалиин, тиихэдэ хажуудахи хүнүүдэйнгээ байдал ойлгохо, тэдээндэ өөрынгөө хандаса, хүнүүдые  дэмжэһэнээ, тэдээндэ туһалһанаа түрэл хэлэн дээрээ харуулха;

- өөрынгөө хэлэ уран, баян, тодо, сэбэр болгохоёо оролдохо;

- тоонтодоо, түрэл орондоо дуратай байһанаа, өөрынгөө хандаса харуулха;

- уншаха, харилсаха дуратай байха;

- бэшэхэ шадабаритай байха, буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ, өөрөө зохёон бэшэхэ;

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал тухай, тиихэдэ үзэһэн юумэнууд тухайгаа бэшэжэ (эссе жанрын түхэлөөр) харуулха;

- түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха;

- өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- өөрөө хэшээлэй тема хэлэхэ, зорилгыень табиха;

- багшатаяа сугтаа һуралсалай проблемнэ асуудал яажа шиидхэхэ тухайгаа хөөрэлдэн, тусхай түсэб табиха;

- өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсуулхэ, тиин өөрынгөө ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо;

- өөрынгөө, ондоо хүнүүдэй, классайнгаа ажал тусхай критеринүүдээр шалгаха, хэр зэргэ шадабаритай болобобиб гэжэ элирүүлжэ һураха, критеринүүдые зохёохо;

   Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

- текстээр дамжуулагдаһан мэдээсэлнүүдэй янза (виды информации) ойлгохо; юун тухай хэлэгдэнэб, удхань амар бэ, идейнь ямар бэ?

- олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ;

- ондо ондоо түхэлтэй текстнууд (текст, схема, таблица, зураг) сооһоо өөртөө мэдээсэл олохо;

- үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо, тиин һөөргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгөөр хэлэхэ;

- анализ, синтез хэхэ;

- шалтагаан хойшолон хоёрой хоорондохи холбоо харуулха, тодоруулан зохёон тогтоохо;

- бодомжолхо.

      Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

- хэлэлгып зорилгоһөө дулдыдуулан өөрынгөө һанал бодол аман ба бэшэгэй хэлэн дээрэ харуулха;

- хэлэхэ, харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн, хэрэгтэй сагта монолог үг, али диалог хэрэглэжэ шадаха;

- өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха;

- хүнүүдэй хэлэһые шагнаха, ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха;

- ажаябуулга эмхидхэхэдээ, хөөрэлдэжэ, хоорондоо хэлсэжэ, нэгэ һанал бодолдо ерэхэ;

- асуудалнуудые табиха.

      Буряад хэлээр шадабари (предметные результаты):  

- аялгануудай нугарал тухай ойлгосотой болохо

- ии - ы, ээ- эй аялган үзэгүүдэй бэшэлгэ тухай мэдэхэ;

- үгын анхан һуурида б, л, м, р хашалгануудай удаа тодо бэшэ аялганай бэшэгдэхэ тухай;

-үгэнүүдэй бии бололго тухай, үгын бүридэл тухай суффикс, залгалта, анхан  гараһан һуури;

- зөөлэн һууритай абтаһан үгэнүүдэй һүүлэй аялган үзэг бэшэхэ тухай;

- юумэнэй нэрын падежнуудые ба тэдэнэй удха, үүргэ мэдэхэ;

- дахуул үгын үүргэ, тэрэнэй бэшэлгэ мэдэхэ;

- тэмдэгэй нэрын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай;

- үйлэ үгын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай

- үйлэ үгын сагууд: (мүнөө, үнгэрһэн, ерээдүй), тэдэнэй хэлэлгэ соохи үүргэ тухай;

- хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд тухай;

- мэдүүлэлэй юрын гэшүд тухай;

- бодомжолһон түхэлтэй текст тухай;

- фразеологимууд, омонимууд тухай;үһ

Жэлэй дүүрэхэдэ һурагша юу мэдэхэ ёһотойб:

- олоной тоогой түхэл абадаггүй юумэнэй нэрэнүүд тухай;

- зохилдохо гурбан арга, юумэнэй нэрын падежнүүдэй түхэлнүүдэй бэшэгдэхэ тухай;

- олоной тоогой түхэлтэй үгэнүүдэй зохилдохо тухай;

- юумэнэй нэрын падежнүүдэй түхэлнүүдэй мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай;

- түлɵɵнэй нэрэ тухай ойлгосотой байха: удха, ганса ба олоной нюурай түлɵɵнэй нэрын зохилдол;

- үйлэ үгэнүүдэй залгалтануудай зүб бэшэлгэ тухай;

- үйлэ үгэнүүдэй нюур харуулха тухай, нюурай частицанууд тухай;

- частицануудай үүргэ тухай, буруушааһан частицануудай үйлэ үгэтэй бэшэгдэхэ тухай;

- тэмдэгэй нэрын жэшээ дээрэ үгын сэхэ ба шэлжэһэн удха тухай харуулха;

- тоогой нэрэ ба тэрэнэй удха: хэды? хэдыдэхи? гэжэ асуудалнууд, тоолоһон, дугаарлаһан

- наречи тухай ойлгосотой байха:  хаана? хэзээ? хайшаа? хэдыдэ? яажа? ямараар? хэр зэргэ? гэжэ асуудалнууд, мэдүүлэл соохи үүргэ, наречинүүдэй илгарал(сагай, байрын, зэргын);

- мэдүүлэлэй шухала гэшүүд тэрэнэй граммматическа hyypи болоно гэжэ мэдэхэ;

- мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд тухай;

- союзуудай үүргэ тухай, нэгэ түрэл гэшүүдэй бэшэлгэ тухай;

- текстын гол удха болон темэ хоёрой холбоон;

- хэлэлгын стильнүүд тухай: уран зохёолой, яряанай, һуралсалай номой, сонин газетын;

- изложени бэшэжэ шадаха ehотой.

Жэлэй дүүрэхэдэ hypaгшa юу шадаха ёһотойб:

- Багшанарай болон хамта hypahaн үхибүүдэй хандалгада харюусаха;

- һургуулидаа болон класс соо үхибүүдээр, ехэ хүнүүдээр хɵɵрэлдэхэдɵɵ, хэлэлгын журам баримталха;

- Үгүүлэлэй илгарал хоолойгоороо зүб харуулха;

- һуралсалай болон һуралсалай бэшэ номуудые хэрэглэхэ;

- Хэблэмэл ба бэшэмэл текстнуудһээ үгэнүүд ба мэдүүлэлнүүдые буулгажа абаха, ехэ ба бага үгэнүүдэй холболто зүб бэшэхэ;

- Багшын хэлэжэ үгэхэдэ зүб бэшэхэ

- Үгэнүүдые хэлэхэдэ, тэдэнэй схемэнүүдые бэшэхэ. Хэлэжэ үгэхэдэ мэдүүлэлэй схемэ табиха. ɵɵһэдɵɵ мэдүүлэл һанаха;

- Хэлэһэн абяануудые шэхээрээ илгаха;

- Аялган ба хашалган абяануудые илгаха, зɵɵлэн ба хатуу, хонгёо ба бүдэхи абяануудые илгаха;

 «Буряад хэлэн» программын үзэгдэхэ гол бүлэгүүд:

Үзэгдэхэ темэнүүд

Хэлэлгын хубинууд (40 ч)

Юумэнэй нэрэ, үйлэ үгэ ба болон тэмдэгэй нэрэнүүдэй лексическэ талаһаа илгарал.

Юумэнэй нэрэ. Юумэнэй нэрэнүүдэй тоо, зохилдол. Зохилдолой падежнүүд. Юумэнэй нэрэнүүдэй зохилдохо арганууд. Олоной тоодо зохилдохо арга.

Дахуул үгэ. Тэрэнэй үүргэ, бэшэлгэ.

Түлɵɵнэй нэрэ. Түлɵɵнэй нэрэнүүдэй тоо, нюур, зохилдол. Түлɵɵнэй нэрэнүүдэй үүргэ.

Үйлэ үгэ. Үйлэ үгэнүүдэй сагууд, залгалтануудай бэшэхэ дүримүүд. Үйлэ үгэнүүд болон частицанууд.

Тэмдэгэй нэрэ. Тэмдэгэй нэрэнүүдэй синонимическэ, антонимическэ удха харуулга. Сэхэ ба шэлжэһэн удханууд. Омономууд.

Тоогой нэрэ. Тоогой нэрэнүүдэй һуури.

Наречи. Ойлгосо. Наречиинүүдэй илгарал.

Мэдүүлэл. (8 ч) Мэдүүлэлэй илгаанууд. Мэдүүлэлэй гэшүүд. Мэдүүлэлэй нэгэ түрэл гэшүүд.

Хэлэлгын нюусанууд. (9ч ). Текстын темэ болон гол удха. Тэрэнэй байгуулга.

Хэлэлгын стильнүүд: научна, уран һайханай, яряанай, номой.

Хойшоо эрьен харая.(11 ч). Дүрбэн жэл соо үзэһэнɵɵ дабталга, абяан, үгэ, мэдүүлэл, текст.

                                                     Календарно-тематическа түсэблэлгэ

                                                        Буряад хэлэн 4 класс

Ценностные ориентиры

Мүнөө үеын һуралсалай ябасада оруулагдажа байһан федеральна стандарттай холбоотой. Тэрээн соо эхин классай багша бүхэн шадабари хүгжөөхэ тусхай программатай байха гээд эрилтэ табигдана.

-буряад хэлэндээ дуратайгаар хандалга, тэрэнээ шэнжэлхэ, шудалха эрмэлзэл хүгжөөлгэ;

- буряад хэлэнэй ашаар арадайнгаа соёл, заншал, түүхэ мэдэхэ болохо арга боломжо ололго;

- буряад хэлэ үзэлгые үхибүүнэй наһанай болон хүгжэлтын шатануудта тааруугаар үнгэргэлгэ;

- метапредметнэ шэглэлтэй шадабари бүридхэлгэ.

Грамматикаар ба зүб бэшэлгээр шалгалтын хүдэлмэриин тоо багшын шалгаха хэрэгтэй болоһоор тодорхойлогдохо. Эндэ программын темын зарим асуудалнуудаар гү, али үзэжэ үнгэрһэн бүхы темээр һурагшадай мэдэсэ, шадабари, дадал шалгажа болохо.Четверть соо үзэһэн материалаар шалгалтын хүдэлмэри жэл соо дүрбэнһөө олон болонгүй, четверть бүриин һүүлдэ ( һүүлшын үдэрнүүдтэ орхингүй) хэжэ байха.

Дүн гаргалгын шалгалтын хүдэлмэридэ диктант, найруулга (изложени), зохёолго (сочинени), грамматическа шүүлбэри ороно. Грамматическа шүүлбэри хүүлэхэдээ, орфограммануудые танижа абалга, үгын хуби, мэдүү лэлэй гэшүүдые тодорхойлолго, мэдүүлэл зохёолго, грамматическа тэмдэгээр үгэнүүдэй классификаци хэлгэ гэхэ мэтэ даабари дүүргүүлжэ болохо.

Эдэ даабари 1-дэхи класста 5-10 минута соо, 2-4 классуудта 15 минутаһаа дээшэ бэшэ саг соо хэгдэхэ. Грамматическа даабари туд классташье, мүн доодошье класста үзэгдэһэн грамматическоорфографиин материалтай холбоотой байха зэргэтэй.

2-дохи класста нэгэдэхи хахад жэл соо шалгалтын хүдэлмэридэ 15 минутаһаа дээшэ бэшэ, хоёрдохи хахад жэл соо 20 минутаһаа дээшэ бэшэ саг үгтэхэ.

3-4-дэхи классуудта шалгалтын хүдэлмэри 30-35 минута соо дүүргэһээр хараалагдана.

Диктант хадаа холбоо текстһээ, мүн ондо ондоо мэдүүлэлһээшье бүридэ һэн байжа болохо.Словарна диктант гансал һургаха хүдэлмэри болгон, үзэжэ байһан бэшэгэй дүримэй темэ бүхэндэ тааруулжа үгтэхэ.

Словарна диктантын хэмжээ иимэ байха ёһотой:

1-дэхи класста – 3 – 6 үгэ; 2-дохи класста – 7 – 8 үгэ; 3-дахи класста – 9 – 10 үгэ; 4-дэхи класста – 10 – 12 үгэ.

Словарна диктант шалгахадаа, сэгнэлтын иимэ эрилтэ баримталха:

«5» сэгнэлтэ – нэгэшье орфографическа алдуугүй;

«4» сэгнэлтэ – 1 орфографическа алдуу, 1 заабари.

«3» сэгнэлтэ – 2 орфографическа алдуу;

«2» сэгнэлтэ – 3 – 5 орфографическа алдуу;

Диктантын текст мэдүүлэлэйнгээ удхаар, байгуулгын талаар һурагшадта ойлгосотой байха ёһотой.

Диктантын текстын хэмжээ иимэ байха ёһотой:

2-дохи класс. Нэгэдэхи хахад жэлэй һүүлдэ гү, али хоёрдохи хахад жэлэй эхиндэ 15 – 20 үгэ; жэлэй һүүлдэ25 – 35 үгэ.

3-дохи класс. I четвертьдэ 30 – 35 үгэ, II – III четвертьдэ 40 – 45 үгэ, жэлэй һүүлдэ 45 – 50 үгэ.

4-дохи класс. . I четвертьдэ 50 – 55 үгэ, II четвертьдэ 55 – 60 үгэ, III четвертьдэ 60 – 65 үгэ, жэлэй һүүлдэ 65 – 70 үгэ.

а) нэгэшье орфографическа алдуугүй байһанай;

б) үзэг зүбөөр, сэбэрээр бэшэһэнэй түлөө табиха.

 .

Найруулга (изложени)

Һурагшадай һанал бодолоо бэшэмэлээр, холбоотойгоор найруулха шадабариие шалгахын тула грамматикаар ба орфографяар хүдэлмэри хэгдэхэ.

4 - дахи класста жэлэй эхиндэ 50–60 үгэтэй, юрэ хөөрэһэн шэнжэтэй текстээр найруулга бэшэхэ, һуралсалай жэлэй турша соо найруулгын текстнь удхаараа ба байгуулгаараа улам орёо болгогдохо, тодорхой бэшэлгын, бодомжолгын зүйл оруулагдаха. Найруулга бэшэхэ текстын хэмжээ 70–80 үгэ болгогдохо. Һурагшад өөһэдөө жэлэй хоёрдохи хахадта найруулгын түсэб табидаг болохо

Зохёолго (сочинени)

4 - дэхи класста зохёолго юрын шалгалтын хүдэлмэри болгон хэгдэхэ.

Зохёолго сэгнэхэдээ, үгтэһэн темэдэ удхынь хэр зэргэ тааруу байһые, һанал бодолоо һурагша хэр зэргэ удаа дараатайгаар найруулһые, үгын баялигые, үгэ хэр зүбөөр хэрэглэһыень, мэдүүлэл хэр зэргэ зүбөөр байгуулһыень, алдуугүйгөөр бэшэһыень хараадаа абаха хэрэгтэй.

Содержание образования на начальном этапе обучения

Буряад хэлэн

Оролто үгэ

Хоёрдохи классһаа эхилжэ буряад хэлэнэй грамматика ба бэшэгэй дүрим үзэгдэхэ болоно. Эхин классуудта грамматика ба бэшэгэй дүримүүдһээ эгээл хүнгэн мэдэсэнүүд оруулагданхай. Эхин классай һурагшад үгын фонетическэ бүридэлтэй, зарим хэлэлгын хубинуудтай ба тэдэнэй шухала формонуудтай, мэдүүлэлэй гэшүүдтэй, бэшэгэй дүримүүдтэй танилсаха болоно. Һурагшадые үгын лексическэ удха шанартай, олон ондоо болон дүтэрхы удхатай үгэнүүдтэй практическаар танилсуулха. Һурагшад грамматикын болон бэшэгэй дүримүүдтэй танилсажа, хэлэ шудалан үзэлгэдэ хабаатай арга хэрэгсэлнүүдые түрэл түрэлөөрнь илгажа ба тэдэнээ зэргэсүүлэн хаража үзэхэ, тобшолол гаргаха шадабаритай болохо зэргэтэй.

I. Абяанууд ба үзэгүүд.

Энэ бүлэгэй гол шухала ойлгосонуудые, бэшэгэй дүримүүд сооһоо гол шухалань түргэн ба удаан аялгануудые, дифтонгнууд, йотированна аялгануудые үгэ соо зүб хэрэглэжэ, бэшэжэ һуралга болоно. Энэ «Абяан ба үзэгүүд» гэһэн бүлэг соо хэлэгдэһэн арга хэрэгсэл ойлгуулхадаа, нютаг нютагай хэлэнэй диалектын илгаануудта тусгаар анхарал табигдажа, багша нютагай хэлэнэй онсо шэнжэнүүдые хараадаа абажа, абяан ба үзэгүүдые үгэ соо зүбөөр үгүүлжэ, бэшэжэ, һуралгада тусгаар упражнени саг үргэлжэ дүүргүүлхэ болоно. Олонхи үгэнүүд хэлэгдэ һэндээ адляар бэшэгдэдэг ха юм. Гэбэшье зарим абяанууд үгүүлэгдээшэһээ ондоо үзэгөөр тэмдэглэгдэдэг бшуу. Жэшээнь, адхана, худхана, набша, тобшо, нягта, Цогтог.м. үгэнүүдтэ т, п, к абяан дуулдаашье һаань, тэдэнэй орондо д.б, г үзэгүүдые бэшэнэбди. Үшөө тиихэдэ тамга, эмгэн, арһан, нарһан, һалгай, тулга г.м. үгэнүүдтэ м, р,л хашалгануудай хойно тодо бэшэ а,о,э аялгануудые бэшэнэгүйбди.

II. Үгэ

Программа соо үгые лексическэ ба грамматическа талаһаань хаража үзэхэ гэһэн эрилтэ табигдана. Лексикээр теоретическэ мэдээнүүдые ойлгуулха гэһэн асуудал табигданагүй. Харин грамматикын ба орфографиин дүримүүдые үзэхэ зуураа гансал практическа упражненинүүдые дүүргэхэ болоно.

Һурагшад үгэ гээшэ бодото байдалай элдэб юумэнүүдые харуулһан элдэб удхатай байдаг, мэдүүлэл соо, илангаяа холбоотой хэлэлгэ соо ороходоо, бүри шэнэ удхатай болодог, ондо ондоогоор үгүүлэгдэдэг, үгэнүүд дүтэрхы гү, али тад ондоо удхатай байжа болодог гэһэн ойлгосо абаха болоно.

Үгын бүридэл гурбадахи класста үзэгдэхэ. Тиихэдэ һуури залгалта тухай ойлгуулаад, тэдэниие бэшэхэ дүримүүдтэйнь танилсуулха. Үгын һуури соо тодо бэшэ түргэн аялгануудые, үгын һүүлдэ тодо бэшэ ээ, эй аялгануудые бэшэхэ дүримдэ анхарал табигдаха. Үгын үндэһэн ба суффикс тухай түрүүшын ойлгосо абаха болоно.

Хэлэлгын хубинууд тухай ойлгосонууд хоёрдохи классһаа эхилжэ үгтэнэ. Хэлэлгэ сооһоо Хэн? Юун? Юу хэнэб? Ямар? г.м. асуудалда харюусаһан үгэнүүдые оложо һуралга хадаа юумэ, шанар тэмдэг, үйлэ нэрлэһэн үгэнүүдтэй танилсуулна.

Дүрбэдэхи классай һурагшад хэлэлгын хубинуудай (юумэнэй нэрэ, тэмдэгэй нэрэ, глагол) бусад формонуудтай танилсаха. Һурагшад юумэнэй нэрэнүүдые падежнүүдтэ хубилгажа һураха. Падежнүүдые асуудалаарнь илгаруулжа һураха. Падежэй залгалтануудтай танилсуулхадаа, дүримүүдыень ойлгуулаад, зүбөөр бэшүүлжэ һургаха. Юумэнэй нэрэ үзэлгэтэй хамта хойнонь дахуул үгэнүүдые хэрэглэхэ дүршэлтэй болгохо. Дахуул үгэнүүдые текст сооһоо оложо, мэдүүлэлнүүдые зохёоходоо, юумэнэй нэрэнүүдэй хойно таараха дахуул үгэ хэрэглэжэ һураха болоно.

Бэшэ хэлэлгын хубинууд (тэмдэгэй, тоогой, түлөөнэй) тон тобшохоноор ойлгуулагдаха. Эдэниие хэлэлгэ сооһоо оложо, аман ба бэшэмэл хэлэлгэдэ зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Түлөөнэй нэрэһээ гансал нюурай түлөөнэй нэрэтэй танилсуулха.

Тус классай һурагшад глагол тухай 3- дахи класста ойлгоһоноо үргэдхэхэ болоно. Глаголой һуури ба залгалтын аялгануудые бэшэхэ дүрим дабтажа, саашань глаголой гурбан сагууд тухай ойлгуулха.

Дахуул үгэнүүд, частицанууд, союзуудые эхин классуудта тусгаар үзэхэгүй.

III. Мэдүүлэл.

Эхин классуудай һурагшад иимэ гурбан янзын мэдүүлэлнүүдые ойлгожо абаха: 1) мэдүүлэлэй янзанууд: юрэ хөөрэһэн, асууһан, шангадхаһан мэдүүлэлнүүд тухай; 2) мэдүүлэлэй гэшүүд тухай; 3) мэдүүлэл соохи үгэнүүдэй удхын холбоо тухай. Эдэ мэдээнүүдтэй һурагшад дүрбэн жэлэй туршада танилсаха болоно.

Дүрбэдэхи классай һурагшад юрын гэшүүд (нэмэлтэ, элирхэйлэгшэ, ушарлагша) гэһэн терминүүдтэй танилсажа, мэдүүлэл сооһоо шухала ба юрын гэшүүдые илгажа шадаха, нэгэ түрэл ба нэгэ түрэл бэшэ гэшүүдые ойлгожо абаха. Бүхы дүрбэн классуудта үзэгдэһэн мэдүүлэлнүүдые һурагшад хэлэлгэ ба бэшэлгэдээ хэрэглэжэ шадаха дүршэлтэй болохо ёһотой.

Шудалан үзэжэ байгаа грамматикын ба орфографиин дүримүүдые үхибүүдэй ойлгодог, һанамжаяа тайлбарилжа, тобшолол хэжэ шададаг болохо гэһэн эрилтэ программа соо табигдана.

Хэлэлгын хубинууд (48ч)

Хэлэлгын хубинууд: юумэнэй нэрэ, тэмдэгэй нэрэ, глагол, дахуул үгэнүүд.

ЮУМЭНЭЙ НЭРЭ (20ч). Юумэнэй нэрын удха шанар ба асуудалнууд. Юумэнэй нэрын нэгэнэй ба олоной тоо. Мэдүүлэл соо ондоо үгэнүүдтэй холболдожо, юумэнэй нэрын һүүл залгалтануудые абадаг тухай ойлгосо (асуудануудаар). Дахуул үгэнүүдые зүбөөр хэрэглэхэ дадалтай болохо.

ТΥЛӨӨНЭЙ НЭРЭ (5ч)

ГЛАГОЛ (8ч). Глаголой удха шанар ба асуудалнууд. Глаголой һуури ба залгалта тухай юрэнхы ойлгосо үгэхэ.

Мэдүүлэл соо глаголнуудые зүбөөр хэрэглэжэ һураха. Адлирхуу ба харша удхатай үгэнүүд. Глаголнуудые хэлэлгэ соо, бэшэлгэдэ хэрэглэжэ һураха.

Морфологическа шүүлбэри хэхэ дадалтай болохо.

ТЭМДЭГЭЙ НЭРЭ (5ч). Тэмдэгэй нэрын удха шанар ба асуудал. Тэмдэгэй нэрэнүүдые хэлэлгэ соо, бэшэгтэ хэрэглэжэ һураха. Текст, шүлэг сооһоо тэмдэгэй нэрэнүүдые оложо шадаха.

ТООГОЙ НЭРЭ (5ч)

НАРЕЧИ (5ч)

Мэдүүлэл (15ч).

Хоёрдохи класста үзэһэнөө дабталга. Юрэ хөөрэһэн, асууһан, шангадхаһан мэдүүлэлнүүд. Мэдүүлэлэй шухала гэшүүд: нэрлүүлэгшэ ба хэлэгшэ гэһэн терминтэй танилсалга, мэдүүлэл сооһоо илгажа һураха.

. Мэдүүлэлэй юрын гэшүүд тухай юрэнхы ойлгосотой болохо. Удхаараа холбоотой паар үгэнүүдые илгажа, үзэһэн грамматическа формонуудые хэрэглэн, мэдүүлэл зохёожо, тэрэнээ дэлгэрэнгы болгохо шадабаритай болохо.

Синтаксическа шүүлбэри хэхэ дадалтай болохо.

Υзэһэнөө дабталга (5ч)

Планируемые личностные, метапредметные и предметные результаты освоения конкретного учебного предмета

Буряад хэлээр шадабари (предметные результаты):

- аялгануудай нугарал тухай ойлгосотой болохо

- ии - ы, ээ- эй аялган үзэгүүдэй бэшэлгэ тухай мэдэхэ;

- үгын анхан һуурида б, л, м, р хашалгануудай удаа тодо бэшэ аялганай бэшэгдэхэ тухай;

-үгэнүүдэй бии бололго тухай, үгын бүридэл тухай суффикс, залгалта, анхан һуури, гараһан һуури;

- зөөлэн һууритай абтаһан үгэнүүдэй һүүлэй аялган үзэг бэшэхэ тухай;

- юумэнэй нэрын падежнуудые ба тэдэнэй удха, үүргэ мэдэхэ;

- дахуул үгын үүргэ, тэрэнэй бэшэлгэ мэдэхэ;

- тэмдэгэй нэрын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай;

- үйлэ үгын мэдүүлэл соо дүүргэдэг үүргэ тухай

- үйлэ үгын түхэлэй бии болоходо аялгануудые бэшэхэ тухай;

- үйлэ үгын сагууд: (мүнөө, үнгэрһэн, ерээдүй), тэдэнэй хэлэлгэ соохи үүргэ тухай;

- хуряангы ба дэлгэрэнгы мэдүүлэлнүүд тухай;

- мэдүүлэлэй юрын гэшүд тухай;

- бодомжолһон түхэлтэй текст тухай;

- текстээр фразеологимууд, омонимууд тухай;

- хэрэгэй саарһа, бэшэг бэшэхэ тухай.

Үхибүүнэй өөрын хүгжэлтын дүүнгүүд (личностные результаты):

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал түрэл хэлэн дээрээ хэлэхэ;

- оршон тойронхи байгаалиин, тиихэдэ хажуудахи хүнүүдэйнгээ байдал ойлгохо, тэдээндэ өөрынгөө хандаса, хүнүүдые

дэмжэһэнээ, тэдээндэ туһалһанаа түрэл хэлэн дээрээ харуулха;

- өөрынгөө хэлэ уран, баян, тодо, сэбэр болгохоёо оролдохо;

- тоонтодоо, түрэл орондоо дуратай байһанаа, өөрынгөө хандаса харуулха;

- уншаха, харилсаха дуратай байха;

- бэшэхэ шадабаритай байха, буулгажа бэшэхэ, шагнажа абаад бэшэхэ, өөрөө зохёон бэшэхэ;

- өөрынгөө сэдьхэлэй байдал тухай, тиихэдэ үзэһэн юумэнууд тухайгаа бэшэжэ (эссе жанрын түхэлөөр) харуулха;

- түрэл хэлэеэ шудалха эрмэлзэлтэй байха;

- өөрынгөө хэһэн ажал сэгнэжэ шадаха.

Бэеэ гуримшуулаад ябаха шадабари (регулятивные УУД):

- өөрөө хэшээлэй тема хэлэхэ, зорилгыень табиха;

- багшатаяа сугтаа һуралсалай проблемнэ асуудал яажа шиидхэхэ тухайгаа хөөрэлдэн, тусхай түсэб табиха;

- өөрынгөө хэжэ байһан үйлэнүүдые түсэбэй, алгоритмын үйлэнүүдтэй тааруулха, зэргэсуулхэ, тиин өөрынгөө

ажаябуулга шалгаха, сэгнэхэ, зүб болгохо;

- өөрынгөө, ондоо хүнүүдэй, классайнгаа ажал тусхай критеринүүдээр шалгаха, хэр зэргэ шадабаритай болобобиб гэжэ элирүүлжэ һураха,

критеринүүдые зохёохо;

Оршон тойрониие шудалха шадабари (познавательные УУД):

дамжуулагдаһан мэдээсэлнүүдэй янза (виды информации) ойлгохо; юун тухай хэлэгдэнэб, удхань амар бэ, идейнь ямар бэ?

- олон ондоо янзын уншалга хэрэглэхэ;

- ондо ондоо түхэлтэй текстнууд (текст, схема, таблица, зураг) сооһоо өөртөө мэдээсэл олохо;

- үгөөр хэлэгдэһэн ойлгосо схемэ, таблица, модель болгохо, тиин һөөргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгөөр

хэлэхэ;

- анализ, синтез хэхэ;

- шалтагаан хойшолон хоёрой хоорондохи холбоо харуулха, тодоруулан зохёон тогтоохо;

- бодомжолхо.

Харилсаха шадабари (коммуникативные УУД):

- хэлэлгып зорилгоһөө дулдыдуулан өөрынгөө һанал бодол амин ба бэшэгэй хэлэн дээрэ харуулха;

- хэлэхэ, харилсаха зорилгоһоо үндэһэлэн, хэрэгтэй сагта монолог үг, али диалог хэрэглэжэ шадаха;

- өөрынгөө һанал бодол, һанамжа хэлэжэ, баталжа шадаха;

- хүнүүдэй хэлэһые шагнаха, ойлгохо, тиин өөрынгөө һанал бодол хубилгахаяа бэлэн байха;

- ажаябуулга эмхидхэхэдээ, хөөрэлдэжэ, хоорондоо хэлсэжэ, нэгэ һанал бодолдо ерэхэ;

- асуудалнуудье табиха.

Һуралсалай жэлэй һүүлдэ 4- дахи классай һурагшад иимэ

мэдэсэ ба дүршэлтэй болоһон байха:

− аялганай тааралдал, һубарил ба нугаралые, үгын һуури ба залгалтые, үндэһэн ба суффиксые, үзэһэн хэлэлгын хубинуудые, мэдүүлэлэй шухала ба юрын гэшүүдые.

Һурагшад иимэ шадабаритай болохо:

− багшын уншажа үгэхэдэ, 50– 70 үгэтэй текстые алдуугүйгөөр, сэбэр гоёор бэшэхэ;

− үгын һүүлэй ээ- эй, ээ- өө аялгануудые зүбөөр хэрэглэхэ;

− юумэнэй нэрэнүүдые олоной тоодо зүбөөр хэрэглэхэ;

− тэмдэгэй нэрэнүүдые хэлэлгэ соогоо зүбөөр хэрэглэхэ;

− мэдүүлэлнүүдэй һүүлдэ асууһан ба шангадхаһан тэмдэгүүдые зүбөөр табижа шадаха;

− интонаци баримталан, мэдүүлэлнүүдые илгаха;

− мэдүүлэл сооһоо шухала гэшүүдые оложо шадаха;

− багшын уншажа үгэһэн текстдэ түсэб өөрөө табяад (50-60үгэтэй), һургалгын изложени бэшэхэ

− багшын хэлэжэ үгэһэн темэдэ гү, али хараһан, дуулаһан юумэн тухайгаа богонихон сочинени бэшэжэ шададаг болохо.

ДҮРИМӨӨР ШАЛГАГДАХАГҮЙ ҮГЭНҮҮД

Аляаһан, амбаар, базаар, баллуур,баржыха, бишыхан, гулабхаа, гүрөөһэн, гүбээ, дальбараа, долёобор, жалжагы, жиихэ, жараахай, замбуулин,зомгоол,игаабари, лимбэ, мангир, мүнөөдэр, нариихан, ниислэл, нягта, найрамдал, онгосо,ооһор, омоли, пүсхэгэр, сухаари, сагаалган,тармуур, таабай, түрүүлэгшэ, улаалзай,үбгэжөөл, үгэрсэ, үндэһэн,хандагай, хюмһан, һаалишан, һархяаг,шиидам, шиираг, эрбээхэй, элжэгэн, ээрсэг, ээзгэй, юрөөл, юртэмсэ, ямаан.

Материально – техническое обеспечение курса

Дүрбэдэхи классай һурагшадай хэрэглэхэ номууд:

• Р.С.Дылыкова, Т.Б.Базаргуруева, Д.Б.Дугарова Буряад хэлэн Улан - Үдэ «Бэлиг» 2012

Багшын хэрэглэхэ номууд:

• Д.Д. Ошоров Буряад хэлэн,уншалга, хэлэлгэ хүгжөөлгэ. Буряад һургуулиин программанууд, 1 – 4 классууд Улан - Үдэ «Бэлиг» 2004

• Э.Р. Раднаев Буряад хэлэнэй фонетикэ Улан - Үдэ «Бэлиг» хэблэл 2007

• С.Г. Будаин Ж.Д. Жамбуева Я.Ц. Ивахинова Ц.В. Лубсанова Буряад хэлээр текстнүүд Улан - Үдэ «Бэлиг» 2006

• С.Ц. Содномов Диктантнуудай суглуулбари 1 – 4 классууд Улан - Үдэ «Бэлиг» 2002

• С.Д. Бабуев, С.С. Балагунова, Ц.Ц. Бальжинимаева, Ц.Б. Будаев, А.Н. Содномов Буряад хэлэнэй тайлбари толи.

Входная диагностика (диктант)

Мэхэтэй үнэгэн

Нэгэ нохой үнэгэ намнаба. Yнэгэн эсэшэбэ. Нохой дүтэлбэ. Yнэгэн гэнтэ хэбтэшэбэ. Нохой хажуугаарнь алад гарашаба. Yн.г.н хажуу тээшээ шугы руу оробо. Нохойн гэдэргээ эрьехэдэ, юушье харагдабагүй.(26)

1 четверть

Саhан.

Бороотой намар үнгэрѳѳд, hалхи шуургатай үбэл ерэбэ. Дайда дэлхэй сагаан хүнжэлѳѳр хушагдаба. Модод, hѳѳгүүд, түгсүүлнүүд саhан малгайнуудтай болонхой. Саhан наранда яларан, үнгын ошонуудые сасаруулан харагдана. Саhанууд ехэнхидээ гоёхон одохоной түхэлтэй байдаг. (37үгэ )

2 четверть

Эрэ тахяа шаазгай хоёр.

Гэртэ тэжээгдэhэн шаазгаймнай гар дээрэhээ эдеэлдэг байба. Нэгэтэ эрэ тахяагай шаазгайе эдюулжэ байхые хараабди. Нэгэ дахин шаазгайда үгѳѳд, hүүлдэнь ѳѳрѳѳ эдеэд, удаань дахин шазгайн аманда үгэхэ юм. Тэрээнhээ хойшо тахяанууднай шаазгайтай хамта эдеэлдэг hэн. Шазгайhаа тэрьедэхээ болёод, хамта газаагуур ябахыень оло дахин харадаг болоо hэмди. (45 үгэ)

3 четверть

Υгын бүридэл.

Ангуушан нэгэ эмэ заание намнаба. Тэрэнь зулзагатаяа ангуушадhаа тэрьедэжэ гүйбэ. Ангуушад тэрэ заание гүнзэгы гол тээшэ хашаба ха. Заан голдо хүрэhѳѳр зулзагаяа хоншоороороо орёожо тэбэреэд, уhа уруу орожо тамарба. Зулзагань уhанhаа айба. Эхэнь голой сана гаратараа хоншоороороо уhан дээрэ үргѳѳд ябаhан байгаа. Ангуушад заанай зулзагаяа хайрлахые хараба. Тиимэ дээрэhээ намнангуй орхиhон байгаа.(52 үгэ)

4 четверть

Зунай hүни.

Зунай hүни. Υдэртѳѳ бороо ороошье hаа, газаа дулаахан, шиигтэй ногооной яатайхан үнэр хамар сорьёлно. Ангаhан газарта бороо асаржа ерэhэн боро үүлэнүүд hалхинда намнуулан, урда зүг барижа ябашоо. Тойроод сэлгеэн. Богонихон hүнинүүдтэй энэ сагта хүсэд харлажа үрдидэггүй тэнгэри ойлгогдошогүй hонин үнгэтэй. Υшѳѳ нэгэ хэдыхэн болоод, тэрэ зүүн хаяаhаа сайража эхилхэ. Υдэртѳѳ эдеэлжэ садаhан үнеэдэй хорёо соогоо уухилалдан хэбтэхэнь хон-жэн байдал соо элихэн дуулдана. Тээ саанахана абяагүйхэнѳѳр мэлмэрэн урдадаг горхохон бии. Горхоной саада бэедэ түүдэгэй гал hулаханаар улаабхилна, теэд залу басагад, хүбүүдэй наадахань энэ холоhоо дуулданагүй. (84 үгэ)

 Скачать материал

Рабочая программа по бурятской литературе для 4 класса

ПОЯСНИТЕЛЬНАЯ ЗАПИСКА

Рабочая программа по родной литературе (турэлхи литература) для 4 класса составлена на основе :

- Федерального государственного образовательного стандарта, утвержденного Приказом Минобразования РФ от 05.03.2004, №1089;

-Закона РФ «Об образовании»; №3266-1 от 10.07.1992

- Федерального перечня учебников, рекомендованных (допущенных) Министерством образования и науки РФ к использованию в образовательном процессе образовательных учреждениях;

- Базисного учебного плана (БУП), утвержденного приказом Минобразования РФ от 09.03.2004,№1312;

- Регионального базисного учебного плана и примерных учебных планов для общеобразовательных учреждений Республики Бурятия, реализующих программы общего образования ( Приказ Минобразования и науки РБ №1168 от 03.09.2008.);

Место учебного курса

Программа рассчитана на 68 часов (3часа в неделю), что соответствует учебному плану школы на 2018-2019 учебный год. Срок реализации программы – 1 учебный год.

Общая характеристика курса

Литературна уншалгын шухала зорилго хадаа ухибуудые уран угэдэ, уран зохеолдо дуратай, тэрэниие уншаха дуй дуршэлтэй болгон хумуужуулхэ.ухибууд бага напандаа турэлхи хэлэнэйнгээ баялигтай, илангаяа уран угын удха шанартайтанилсажа, бэеэ даагаад уран зохеолнуудые саг ургэлжэ уншаха дадалтай болохо епотой.

4-дэхи классай программа соо турэл пайхан Буряад нютаг, тэрэнэй баялиг, табан хушуу мал, тэрэнэй олзо хэшэг , буряад арадай епо заншал, турэл гарал ба галл гуламта, арадай пайндэр –сагаалган, ухибуудэй нааданууд, бэеэ зубоор абажа ябалга, сээрлэхэ епо гурим тухай уран зохеолнууд гол пуури эзэлхэ болоно.

Эхэ байгаалияа хундэлхэ ба гамнаха гурим, епо, нютагай зэрлиг амитад, шубууд ба тэдэнэй ажамидарал, буряад арадай епо заншалнууд сэсэн пургаал заабаринууд, арад зоной пайндэрнууд, Буддын шажанай туухэпээ, «арбан саган буян» ба «арбан хара нугэл» тухай статьянууд, рассказууд, онтохонууд, шулэгууд, дуунууд оруулагдахаар хараалагдана.

Ухибуудтэ зорюулан бэшэдэг буряад болон бэшэшье арадуудай уран зохеолшодлой зохеолнуудтай танилсаха.

Тиихэдэ арадай аман зохеолпоо онтохонууд, ульгэрнууд, оньпон ба жороо угэнууд, таабаринууд, программада олоор оруулагдаха болоно.

Дурбэдэхи классай пурагшад ойлгон уншаха зуураа текстынгээ ябаса, тогтолго аянгыень зубоор хэрэглэхэ дадалтай болохо. һурагшад абяагуйгоор ба шангаар уншапан тухайгаа багшын табипан асуудалнуудта гуйсэд дуурэн харюу угэжэ шадаха.

Туд класста пурагшадай уншалгын эрилтэ улам дээшээ болохо епотой. Уншапан текстынгээ удхыень ойлгон , нэгэ жэгдээр, уран гоеор , угэнуудые бухэлеэрнь уншаха шадабаритай болопон байха (жэлэй пуулдэ 60-70 угэ минута соо).

Логическа сохилто ба мэдуулэлнуудэй хоорондохи зогсолто баримталан уншалга.уншапан текстынгээ удхые аянгатайгаар харуулжа шадаха.

Рассказ сохи уйлын пубарил олжо шадаха. Уншапан текстые оорынгоо аргаар хубинуудта хубаажа шадаха.

Уншапан текстынгээ удхые, илангаяа басниин удхые ойлгоод, тобшохоноор, хэлэжэ угэхэ. Уйлэдэгшэ нюурнуудые, байгаали, уйлэ харуулпан угэнуудые, мэдуулэлнуудые текст соопоо оороо оложо шадаха.

Уран зохеолой жанрнуудай зарим онсо илгаануудай практическа танилсалга: онтохон сохи жэгтэй, гайхамшагтай юумэнууд тухай, басни сохи нюурнууд ондоо удхатайгаар хэлэпэн басниин удха узуур тухай , шулэгуудэй онсо илгаа (ритм, аллитерации, рифмэ)тухай пурагшад уншапанаа хубинуудта хубаажа, оопэдоо тусэб табяад, текстэеэ тобшоор туубэрилэн хоорэжэ шадаха дадалтай болохо.

Уншалгын хэшээлэй ехэнхи сагынь текст уншалгада, тэрээн дээрэ худэлэлгэдэ зорюулагдаха. Уншалгын урда тээ хэгдэхэ хоорэлдоон хадаа хэшээл соо уншагдаха материалай удхатай нягта холбоотой байха епотой.

Уншалгын хэшээлдэ ухибуудэй харапан , мэдэхэ юумэнууд хэрэглэгдэжэ , тэрэниие ургэдхэхын тула багша хадаа байгаалиин узэгдэлнуудые , олониитын ажабайдалые , хун зоной ажал худэлмэриие саг ургэлжэ ажаглаха худэлмэри ябуулжа байха зэргэтэй.

Уншалга ба хэлэлгэ хугжоолго.

Буряад арадай аман зохёолhоо онтохонууд, ульгэрнууд, оньhон угэнууд, таабаринууд. Элдэб арадуудай онтохонууд.

Турэл hайхан тоонто нютаг, табан хушуу мал, тэдэнэй олзо хэшэг, турэл гарал, гал гуламта, арадай ёhо заншал, арад зоной hyргаал ба haйндэрнууд, нааданууд. Ухибуудэй haйхан хэрэгууд тухай рассказууд, оньhoн угэнууд, таабаринууд.

4-дэхи классай hypaгшад текст дээрэ худэлхэдоо, хэлэлгэ хугжоолгоор иимэнууд шадабари ба дуршэлтэй болохо ёhoтой болоhон байха:

1. Туруушын классуудта оложо абахан уншалгын дуршэлые улам хайжаруулха, ямаршье текстын аянга баримталан, зубоор, уран гоёор, тургоор, алдуугуйгоор уншадаг болохо;
2. Гэртээ бэеэ даагаад уран зохёолнуудые уншахад уршэлтэй боложо шадаха;
3. Уншаха з охёолойнгоо нэрыень, авторыень, гол геройнуудыень тусхай дэбтэр дээрэ бэшэжэ хураха.
4. Текстын хубинуудай удхын холбоо ба хойно хойнохоо болохон уйлые оороо оложо шадаха. Уншахан текстдээ тусэб табижа шадаха.
5. Уйлэдэгшэ нюурнууд тухай ханамжаяа текст соогоо оложо, тэдэнэй хэрэг ябадалые сэгнэжэ шадаха;
6. Уншахан юумэнэйнгээ гол удхые оорынгоо угоор хоорэхэ, текст сохи угэнуудэй онсо илгаае ойлгожо абаад, хэлэлгэ соогоо хэрэглэхэ шадабаритай болохо.
7. Уншахан материалайнгаа гол удхые оороо хэлэжэ, текст сохи угэнуудэй онсо удхыень ойлгожо шадаха;
8. Уйлэдбэрилэгшэ нюурнуудые, байгаалиие тодорхойлон, зураглан харуулхан, угэнууд ба мэдуулэлнууудые текст соогоо олохо дуршэлтэй болохон байха.

«Турэлхи хэлэн» номой тодо удхань.

Дурбэдэхи класста узэгдэхэ хуралсалай «Турэлхи хэлэн» номууд соо оруулагдахан уран зохёолнууд, аман зохёолнууд бага наханай хурагшадай хугжэлтын психологическа онсо оорэ зуйлнууд, тэдэнэй оршон байдалые эзэмдэн ойлгохо эрмэлзэл, ухаан бодолой, мэдэрэлэй хугжэлтэ хараада абтахан байха.

Уншаха номой гол дотоо удхань дээдэ хэмжээнэй элдэб жанрай уран зохёолнууд болоно. Тэдэнэй авторнууд гэбэл: буряад литературын классигууд Х.Намсараев ,Б.Абидуев, Б.Базарон, Ж.Тумунов, Н.Дамдинов, Ж.Балданжабон, Ч.Цыдендамбаев, Ц.Номтоев, муноо уеын буряад литературын уран зохеолшод М.Чойбонов, А. Доноев, Г.Дашабылов, Г.Чимитов, Г.Бадмаева, Ц.Дондогой, Э.Манзаров, Э.Дугаров, Ж.Юбухаев, г.м. болоно.

Хурагшадай жэнхэни буряад хэлэеэ узэхэ эрмэлзэл, хонирхол эдэбхижуулхэ, тэдэнэй ухаан бодол хугжоохэ зорилтойгоор дурбэдэхи классай «Турэлхи хэлэн» номууд соо буряад арадай аман зохёолой абдархаа онтохонууд, таабаринууд, оньхон угэнууд, уреэлнууд оруулагдахан байна, гэхэтэй хамта хуралсалайнгаа методическэ хусэд суглуулбариин гол шэглэл баримталжа дурбэдэхи классай хурагшад Россиин болон гадаада зуун зугэй арадуудай онтохонуудтай танилсана.

Хуралсалай методическа хусэд суглуулбариин дотоо удхань янза буриин зохёолнууд болоно. Турэлхи хайхан хэлэн, турэл Буряад орон, Эхэ байгаали, байгаалияа гамнаха, энэрхы дулаанаар хандаха тухай шулэгууд, рассказууд оруулагданхай.

Содержание учебного предмета «Түрэлхи хэлэн»

Бухы дээрээ: 102 час.

Календарно-тематическое планирование

4-дэхи классай hypaгшад иимэнууд шадабари ба дуршэлтэй болохо ёhoтой болоhон байха:

1. 4-дэхи классай hypaгшад текст дээрэ худэлхэдоо, хэлэлгэ хугжоолгоор иимэнууд шадабари ба дуршэлтэй болохо ёhoтой болоhон байха:
2. Туруушын классуудта оложо абахан уншалгын дуршэлые улам хайжаруулха, ямаршье текстын аянга баримталан, зубоор, уран гоёор, тургоор, алдуугуйгоор уншадаг болохо;
3. Гэртээ бэеэ даагаад уран зохёолнуудые уншахад уршэлтэй боложо шадаха;
4. Уншаханз охёолойнгоо нэрыень, авторыень, гол геройнуудыень тусхай дэбтэр дээрэ бэшэжэ хураха.
5. Текстын хубинуудай удхын холбоо ба хойно хойнохоо болохон уйлые оороо оложо шадаха. Уншахан текстдээ тусэб табижа шадаха.
6. Уйлэдэгшэ нюурнууд тухай ханамжаяа текст соогоо оложо, тэдэнэй хэрэг ябадалые сэгнэжэ шадаха;
7. Уншахан юумэнэйнгээ гол удхые оорынгоо угоор хоорэхэ, текст сохи угэнуудэй онсо илгаае ойлгожо абаад, хэлэлгэ соогоо хэрэглэхэ шадабаритай болохо.
8. Уншахан материалайнгаа гол удхые оороо хэлэжэ, текст сохи угэнуудэй онсо удхыень ойлгожо шадаха;
9. Уйлэдбэрилэгшэ нюурнуудые, байгаалиие тодорхойлон, зураглан харуулхан, угэнууд ба мэдуулэлнууудые текст соогоо олохо дуршэлтэй болохон байха.

Перечень учебно-методического обеспечения

1. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд, 2012
2. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд,2012

Список литературы для учителя

1. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд., 2010
2. С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова , Д-Ц.Х. Бадмаева «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд, 2010
3. С.Ц.Содномов методическа дурасхалнууд: Турэлхи хэлэн 4 класс, У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010
4. С. Ц. Содномов. Эхин классудта уншалгын зарим асуудалнууд У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010

Список литературы для учащихся

1.С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева Ажалай дэбтэр 1-2 хубинууд., 2010

2. С. Ц. Содномов. Эхин классудта уншалгын зарим асуудалнууд У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010

3.С.Ц.Содномов, Д.Д.Шойнжонова, Д-Ц.Х. Бадмаева «Турэлхи хэлэн», 1-2 хубинууд, 2010

4.С.Ц.Содномов методическа дурасхалнууд: Турэлхи хэлэн 4 класс, У-Удэ: «Бэлиг хэблэл», 2010

Приложения к рабочей программе

Итоговая контрольная работа

Буряад арадай онтохонууд

«Yнэгэнэй хани нyхэсэл» гэпэн онтохоной удха хэр ойлгопоноо шалга. Зyб паань «+», буруу паань «Тэмдэгyyдые таби.

Унэгэнэй хани нухэсэл» гэпэн онтохон соо унэгэнэй, баабгайн, шонын дурэнуудээр хунуудэй ямар абаризан харуулагданаб? Зурлаануудаар холбо.

Ухаатай

Унэгэн Сэсэн

Мэхэтэй

Баабгай залхуу

Шоно хунэй угэдэ ородог

Ажалша

Пайн зантай

Худалша

Тэнэг

Хундэ этигэдэг