План-конспект урока "Сомо5о домохтор"
план-конспект урока (3 класс)

Тылы сайыннарыы уруога.

Уруок темата:   Сомоҕо домохтор

Уруок сыала: Сомоҕо домохтору кэпсэтэр тылга тутта үөрэнии, хомуурунньук оҥоруу.  

Соруктара:

Үөрэтэр: Инники уруокка ылбыт билиини сааһылааһын;

                Сомоҕо домох туһунан билиини дириҥэтии;

                Саҥа сомоҕо домохтору билиһиннэрии.

Сайыннарар:    Тыл саппааһын байытыы;

                          Тыллары сатаан тэҥнээн көрөр, ырытар дьоҕуру сайыннарыы;

                          Бөлөҕүнэн үлэлиир сатабылы сайыннарыы.

Иитэр:    Бэйэ – бэйэҕэ убаастабыллаахтык сыһыаннаһарга, истиһэргэ, үлэни сөпкө        

                    аттарынарга үөрэтии.

Туттар тэриллэрэ: ПК, экран, проектор, словарь, карточкалар, паапка, цв. кумааҕы, кыптыый, цв. харандаастар, А4, клей, атрибуттар.

Уруок хаамыыта

1 этап – ситиһиилээх үлэҕэ угуйуу:

 - Бүгүҥҥү уруокпутугар ыалдьыттар кэллилэр. Дорооболоһуоххайыҥ.

Бары ситиһиилээхтик үлэлиэхтэрэ диэн эрэнэбин.

2  этап – тугу билэ илиги быһаарыы:

     -Кыракый түөртээх Сардаана кыыс ийэтиттэн ыйытар

•  Ийээ, сайын хаһан буоларый?
•  Ээ, көрүөх бэтэрээ өттүгэр буолуоҕа.

     Сардаана муодарҕаан тула өттүн көрө сатаата да сайына кэлбэтэ.

     -  Ийээ, көрө сатыыбын да сайын кэлбэтэ дии.

- Сардаана кыыс то5о сайыны көрбөтө, ийэтин этэрин то5о өйдөөбөтө?

- Көрүөх бэтэрээ өттүгэр диэни атын тылынан солбуйуохха сөп дуо?

- Маннык тыллары биһиги туох диэн ааттыыбытый? (Өйдөбүлү  уус-ураннык  хоһуйан арахсыбакка  туттуллар  тыллары сомоҕо домох  дэнэр.)

- Бүгүҥҥү уруокпут темата тугуй? (Слайд 1)

- Эһиги төрөппүттэргит  сомоҕо домохтору төһө тутталларый?

- Эһиги бэйэҕит туттаҕыт дуо?

- Оччоҕуна биһиэхэ саҥарар саҥабытыгар туох проблема баар эбитий?

  - Биьиги хантан сомо5о домохтору билиэхпитин себуй? (дьоммутуттан, кырдьаҕастартан, тылдьыттан.

- Маннайгы тылдьыты 1974с үс томунан 128 стр. Григорьев Н.С. онорбута. (слайд 2)

- Онтон Нелунов  Анатолий Гаврильевуич саҥардан таьааттарбыта.

Ол гынан баран бу хомуурунньуктар олус а5ыйахтар, манна туттарбытыгар суох. Онон биьиги бэйэбит хомуурунньук оностуохпут.

3  этап.  Уруок сыалын туруоруу.

• Туох сыал – сорук туруорунабытый (С/д билии, тутта үөрэнии, хомуурунньук оноруу)

(Слайд 3)

4  этап  –  проблематтан тахсыы:

1.   Тэҥнээьин

А)  - Сомоҕо домох диэн тугуй?

- Бииргэ арахсыбакка туттуллар тыллары сомо5о домох диэн ааттыыбыт

Б)  Тэҥнээ (Слайд 4)

 Кулгааҕын ыйаабыт                     Таҥаһын ыйаабыт

Бэйэҕин илиигэр ыл                      Оонньууру илиигэр ыл

Холуоһаҕа олордум                       Олоппоско олордум

- Ханнык столбикка көнөтүнэн этиллэрий?

- Хайатыгар  көспүт суолтатынан этиллэрий?

- Сомоҕо домох көнөтүнэн этииттэн туох уратылааҕый?

       Б)  Сомоҕо домохтору ханныктары билэҕит?

2.  Бөлөҕүнэн үлэ.

А)  - Бөлөҕүнэн үлэлиэхпит. Бөлөххө үлэлииргэ туох быраабылалары билэбитий?(Слайд 5)

1.   Сүрүннүүр  киһини талабыт.

2.   Былаанныыбыт.

 3.  Үлэбитин үллэстэбит.

4.  Доҕотторбут  этиилэрин болҕойон истэбит.

5.  Чуумпутук сүбэлэһэн үлэлиибит.

 4.  Бырайыагы көмүскүүбүт.

Б)  - Бары көмөлөөн хомуурунньук оҥоруохпут. Биир лиискэ сомоҕо домоҕу көнө суолтатынан уруһуйдуугут. Иккис лиискэ сомоҕо домоҕу кыраһыабай гына суруйаҕыт. Кэннигэр сомоҕо  домох быһаарыыта баар буолар.

- Хомуурунньук оҥорорбутугар туох  идэлээх дьон улэлиэхтэрэй? (редактор, художник, сэкэрэтээр).

 В)  Бөлөх үлэтин көмүскээһин.

- Бары бөлөхтөр оҥорбут үлэлэрин бииргэ түмэн хомуурунньук оҥордубут. Маны ханна, хайдах туттуохха сөбүй?

3. Бэриллибит темаҕа сомоҕо домохтору туттан  инсценировка туруоруу.

- Билигин хас биирдии бөлөх сомоҕо домохтору туттан кыракый инсценировка туруоруоҕа. Театрга туох идэлээх дьон улэлииллэрий? (режиссер, артыыстар, кестуум тигээччи…)

• Эһиги ким туох идэлээх буоларын үллэстэҕит. Режиссер туруорааччы буолар, атыттар артыыстар буолаҕыт. Остуолга туттар маллар, атрибуттар бааллар. Хас биирдии бөлөххө көмө сомоҕо домохтор карточка бэриллэр, ону туһаныаххытын сөп.

1 бөлөх:  Перемена кэмигэр.

• Кураана5ы куустарда. Албыннаата.
• Ис минэ киhи. Эйэ5эс, үчүгэй киhи.
• Абааhыта киирдэ.  Кыыhырда, уордайда.
• Икки хара5а тэстэринэн. Наhаа түргэнник.
• Сонун тэллэ5э салыбырыыр. Куттанар, толлор.
• Оройунан (төбөтүнэн) көрбут. Мэник, улдьаарбыт о5о.
• Күөх оту тосту  үктээбэт киhи. Көрсүө, сытыары-сымна5ас киhи.
• Тииҥ мэйии. Өйдөөх киһи.
• Илии-атах буолла. Көмөлөестө.

2 бөлөх:  Сайын тыа5а.

• Отуойка5а олорто. Албыннаата.
• Күөх оту тосту  үктээбэт киhи. Көрсүө, сытыары-сымна5ас киhи.
• Киңэ – наара алдьаммыт (холлубут). Кыыhырбыт.
• Кыл тиэтэлинэн. Муң кыраайынан, ыксаан.
• Сүрэ5э айа5ар та5ыста. Куттанна.
• Айа5а хам буолбат. Куруутун тугу эрэ кэпсии, саҥара сылдьар.
• Халлаан киhитэ. Мэник, оттомо суох быhыыны сэмэлээн (сымна5астык) этии.
• Һуу-һаа буолла. Айманар, түбүгүрэр.
• Ыаҕастаах уунан кутта. Дохсун, күүстээх самыыр түстэ.

3 бөлөх:  Сааскы оонньуулар.

• Салааскатыгар олорто. Албыннаата.
• Сытар ына5ы туруорбат. Сымна5ас, көрсүө, сэмэй.
• Сүрэ5э айа5ар та5ыста. Куттанна.
• Быарым быстыар диэри. Күүскэ, элбэхтик (күллүм).
• Бэйэтэ да билбэккэ. Өйдөөбөккө хаалла.
• Икки ардыларыгар уу тохтубат. Олус доҕордуулар.
• Эйэ дэмнээхтик. Эйэлээхтик

4 бөлөх: Кыьыҥҥы булт.

• Ис минэ киhи. Эйэ5эс, үчүгэй киhи.
• Тимир тириитин кэппит. Кыыhырбыт.
• Тиңилэ5э харааран хаалла. Түргэнник сүүрдэ, куотта.
• Кутуйах иинин кэңэтэр. Куттанан, уолуйан, барыах – кэлиэх сирин булбат.
• Көрүөх бэтэрээ өттүгэр. Олус түргэнник.
• Буута быстарынан. Олус түргэнник сүүрэр.
• Алдьархай ааҥнаата. Улахан иэдээн буолла.
• Санаа булла. Тугу эрэ оҥорорго сананна.
• Саба түс. Элбэх буолан көмөлөөн.

5 бөлөх:  Оонньуур маҕаһыыныгар.

• Эрдиитэ суох тыыга олорто. Албыннаата, кыhал5а5а киллэрдэ.
• Тарбаабыт ынах курдук. Кыhаллыбат,  көрсүө.
• Уйатыгар уу киирдэ. Ыксаата, куттанна.
• Көрөн баран чыпчылыйыах бэтэрээ өттүгэр.
• Ааннарын саппат буолла. Субу-субу, сотору буола-буола сылдьар буолла.
• Биир санаанан. Бары сөбүлэһэн, мөккүспэккэ. Этиспэккэ.
• Атаҕа сири билбэт буолла. Олус үөрдэ.

  Инсценировканы көрүү, сыаналааһын.

4. Бөлөххө үлэни сыаналааһын

Түмүк.

• Туох саҥаны биллибит, туохха үөрэннибит?