Открытый урок «Герин болн зерлг аңгуд»
план-конспект урока (4 класс)

МБОУ «Элст балһсна Очра Номтын нертә нәәмдгч тойгта дундын школ»

Ил кичәл

4класс

Төр: 

«Герин болн зерлг аңгуд»

                                                                   Хальмг келнә багш

                                                                                             Леляева С. Ю.

Элст-2013 җ.

Кичәлин төр: «Герин мал болн зерлг аңгуд»

 Кичәлин күцл:

1) 2-гч багин бәәлһнә нернә үгмүдин туск медә күүкдт тодлулҗ, тедн яһҗ киискврмүдәр киискгднә, дамшлһд  күцәллһн.

2) күүкд ямаран герин мал болн зерлг аңгуд меддгинь сурх,  келлһнь өргҗүлх.

3) Мана теегт бәәх аңгуд ямаранинь «Улан дегтрт» орулсин тускар келх. Күүкд эврәннь бәәсн һазр усндан, төрскн келндән дурта болх, эргндкән харх уха зүүлһх.

Кичәлин дөңцлмүд: Онц ахр тольмуд (күн болһнд), компьютер (слайдс үзүлх),

Магнитофон («Һурвн Дәрк»).

Кичәлин йовуд.

1. Кичәлд белдлһнә агчм.

- Мендвт, күүкд!

- Мендвт багш!

II. Фонозарядк:

-суутн. Эндр цугтан бәәнәт. не, сән, ода келлһән ясад, цуһар эн  дарҗң  дара-даранднь түргәр келлтн. (күүкд 1-гч слайдт бичәтә дарҗңгуд умшцхана).

 III. Лингвозарядк: (2-гч слайд секх)      

- Сән, күүкд. Иим сурврт хәрү өгтн нанд, ода ямаран җилин дөрвн цаг?

             -Ода үвлин цаг. (3-гч слайд- үвлин сармуд)

             - Үвлин цаг ямаран болна?

- Үвлд киитн болна.

-Теңгр үүлтә болна.

- Өдр ахр, сө ут.  

-Шүрүн салькн үләнә.

- Дару-дарунь цасн орна.

- Әмтн үвлин, дулан күлт, девлән өмснә..

- Шовуд, зерлг аңгуд йир гидгәр түрцхәнә, зәрмнь ичәндән кевтнә.

- Үвл догшн болвчн, сәәхн байрта цаг!    

- Юңгад үвл байрта болна?

             - Юңгад гихлә үвлд күүкд цанар эргәс дошлдна. (4-гч слайд)

- Цасн кү кенә.

- Шин җилин байр тосна.

- Цасн долдаһар шивлдәд наадна.

             - Э, йир сән. Ода эндрк теңгрин бәәдл шинҗлтн. Эн таблиц таднд дөң болх.

              (5-гч слайд)

Герин даалһвр шүүлһн.

-Тоолгч нерн гисн юмб?

-Тоолгч нерн- келлһнә хүв.

     - Тоолгч нерн ямаран сурврмудт хәрү өгнә?

- Тоолгч нерн кедү? кедүдгч? кедүтә? гидг сурврмудт хәрү өгнә.

- Чик. Йир сән.

V. Шин төр хаһллһн.

-   Эндрк өдрин диг- дара болн кичәлин төр девтрмүдтән бичҗ авцхатн. (күүкд бичҗәнә

Кичәлин дуудвр: 

«Мал асрхла, амн тоста».

«Зерлг аңгуд – теегин зөөр»  (6-гч слайд)

Тегәд  цааранднь, эндрк кичәлд мадн иим сурврмудт хәрү өгх зөвтәвидн:

Грамматикин әңгәр:  тоолгч нерн гидг төриг давтхмн. Ямаран залһлтсар дамҗад хүврнә.

Кел өргҗүллһнә әңгәр: герин мал болн зерлг аңгудын тускар медрлән цааранднь гүүдүлхмн.

          - Эн юмб? (7-гч слайд) 

- Эн темән.

-Темән ю иднә?

-Темән хатханчг иднә.

- Үмсн деер кевтхдән дурта.

           -Эн юмб? ). (8-гч слайд) 

- Эн хөн.

- Хөөнә тускар ю меднәт?

-Хөн мана йир туста мал.

- Эн өвс иднә.

- ноос, арс, мах өгнә.

           - Эн юмб? (9-гч слайд)   

- Эн Үкр.

- Үкр маднд үс өгнә.

          -Эн юмб?   (10-гч слайд)

- Эн мөрн.

- Мөрн хальмгудын ончта мал.

-Эн альд болвчн күүнлә ээлтә болҗ, ик дөңгән күргнә.

-Дәкәд ямаран герин мал меднәт?

- Ноха гер харна.

-Мис хулһ бәрнә.

-Яман бул, үс өгнә.

           -Һаха, мах, өөк өгнә.

-Эн цугтан ямаран ик баг тогтана?

- Эдн герин мал.

-Теегт, ө-шуһу моднд, көдәд бәәршлдг әмтә тоотыг мадн яһҗ нерәднәвидн?

- Эн цуг әмтә тоотыг мадн зерлг аңгуд гиҗ нерәднәвидн.

- Ямаран зерлг аңгудыг тадн меднәт?

- Зара

-Арат

-Туула

-Чон

-Аю

- Бодң

-Ирвсг

-Мана теегин зөөр болсн «Улан дегтрт» орулсн аң ямаран билә?

- Энтн хурдн көлтә, сәәхн өвртә гөрәсд.

-чик, йир сән

VI. Физминутк давуллһн. ).  (11-гч слайд)

-Шар харһа домбриг

Шавдн бәәҗ цокитә!

Сәәхн бичкн ингьгүд минь

Шаһаһарн мульҗитә!

Хәдрис авад од!

Эрвәкә кевтә эрвлзәд од!

Иг мет ээрәд од!

Элә мед эргә од!

Хү-ү мет хурлзад од!

Ээҗиннь өмн сөгдәд од!

 Хәдрис, авад од!

VII. Шин төр цәәлһлһн: (12-гч слайд)

Тоолгч нернә сурврмуд болн залһлтсин  таблиц үзүләд цәәлһх. Сделать таблицу

VIII. Дамшлтын көдлмш - шин төр батллһн:

А) задание подобрать (13-гч слайд)

Нег күн бәәрндән (онц даалһвр) задание Һарин 5 хурһн әдл болдго. Хоома күн 2 көдлмштә. Дописать пословицы с числительными

Багар көдллһн.

Цугтан күцәх даалһвр.   ( цааснд бичәтә, күн болһнд)

1) задание подобрать (взаимопроверка). (көгҗм («Һурвн Дәрк»).

Хәрүһинь шинҗлх.

2) Тәәлвртә туульсин тәәлвринь келх. «Зерлг аңгуд», «Герин мал» ).  Бичкн цааснд бичәтә күүкд умшад тәәлвринь келх.  

 3) үлгүрмүд келх.

IX. Кичәлин ашлвр:

-Тегәд, эндр мадн юуна тускар күүндвидн?

-Эндр мадн герин малын болн зерлг аңгудын тускар күүндвидн.

- Ямаран герин мал тадн меднәт?

-  Эннь хөн, мөрн, темән, үкр, яман, һаха, ноха, мис.

- Зерлг аңгудыг келтн?

- Эннь Арат, чон, зара, гөрәсн…

Эн җилд Саңһҗин Босян 95 җилин өөн темдглгдхин тускар келх. (14-гч слайд)

Күүкд  бичәчин шүлгүдин тасрхас чееҗәр умшцхана.( «Хальмг цә», «Боорцг», «Төрскн келн»). Детям напечатать стихи.

X. Герин даалһвр. (15-гч слайд)

Күнд даалһвр: «Герин мал», эс гиҗ «Зерлг аңгуд» гидг төрәр делгрңгү зәңгс тогтаһад, тоолгч нерд олар олзлад, залһлтсинь темдглх.

Амр: тоолгч нердиг үгәр бичх. 1, 25, 37, 86, 169, 530.

XI. Темдг тәвлһн.

(Сәәнәр көдлсндн ханлтан өргәд, йөрәл келх)

                    (16-гч слайд-менд – байрта харһҗай!)

Толь

Цар- вол

Чон - волк

Арат - лиса

Үкр - корова

Аю - медведь

Ирвсг - тигр

Арслң - лев

темән – верблюд

ноха – собака

гөрәсн – сайгак

 мөрн – лошадь

 яман – коза

ялмн – тушканчик

 зурмн – суслик

зара – ёжик

 һаха – свинья

 хулһн – мышь

 ботхн – верблюжонок

 туула – заяц

 хуц – баран

мис – кошка

анаш – жираф

 туһл – телёнок  

тек – козёл

 ишк – козлёнок

бодң – кабан

 белтрг - волчонок

зерлг – дикий

герин - домашний

 Зокал:

Написать правило для числительных колич, порядковых, нас медүлгч.                                                       

Онц даалһвр

Умшад, харар барлата үгмүдин киисклһинь болн киисквринь заатн.

Һарин 5 хурһн әдл болдго.

Хоома күн 2 көдлмштә.

Дописать

Тәәлвртә туульс

Мөрн биш – хурдн,

Махмуднь болхла – төмр.

Хөөднь хар,

Хашань цаһан.

Ишкә махлата,

Эгцхн хоңшарта,

Эрг деерән хойр һаста.  

Сарсхр тавгта

Саг ишкдлтә. 

Һазр көндәд

махн бөглә

Туһл нооста,

Темән амта,

Элҗгн чиктә,

Эврән әәмтхә.

Хүүрә һолын көвәд

Хөн-хүрһд мәәлҗ.

.

Шарлҗн дотр

Шар алтн

Шулун йовдлта,

Шавшсн сахлта,

Шовһр өвртә,

Шулм нертә

Хамтхасн дор

Хатханчгта долда.

Чееҗәр дасх үүдәврмүд:

                                                                           Нуура Владимирин шүлгүд

                Аю

Мал асрхла – амн тоста.                  Аю уснд өөмнә,

                                                                   Альвн болн чиирг.

Малта болхла – махта,                     Балд йир дурта,

Көдлмштә болхла – туста.               Байрлҗ ухран авна.

                Чон

Мал намрт тарһлдг,        Харңһу сөөһәр чон

Хаврт төлән авдг        Хань хәәҗ дуудна.

        Аңхун үрән сурһна,

                                                            Альвлхла, чикнәсньзууна

Мөртә күн җивртәлә әдл

         Яман

Му мөрнд үүлн чигн ацан.         Яман, яман, йовач!

        Ясн толһа мөргәч,

        Яб-яб гинә,

Ямата хөд – йовач,        Ялд эзән үңһана.

Күүктә гер зәңч.

        Арнзл

Ноха угад –һаха хуцдг.        Сүүләрн туг кенә,

        Сүүдрән көөҗ наадна,

Аңһучин амнур        Дөрвн турунь хатурна,

Аң эврән гүүҗ ирнә.        Делднь салькн дуулна.

Арат әдл мектә,        Нохан кичг

Кермнлә әдл һавшун.                              Баср соньн чиктә,

                                                                   Бавһр ут нооста.

Туулад төрскн сөг үнтә.                          Хурһд, хөөдән манна,

                                                                   Хуцад,тарсинь хурана.

Барсин сүүләс бичә бәр,

Бәрхләрн, бичә тәв.

Марһана      дииләчнриг

Йөрәҗәнәвидн!