2 нче сыйныф өчен эш программасы (рус төркеме)
рабочая программа (2 класс) по теме

Муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе

Әлмәт шәһәре «4 нче урта гомуми белем бирү мәктәбе» Югары Акташ филиалы

I категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Cөләйманова Ландыш Фоат кызының

татар теле һәм әдәби укудан

эш программасы

2 нче сыйныф (рус төркеме)

Педсовет утырышында

каралган

         Протокол   № ___  

“___”________2013

        2013- 2014 нче уку елы

Аңлатма язуы

Эш программасы статусы

Эш программасы:

-Россия Федерациясе “Мәгариф турында закон”ына (гамәлдәге);

 -Татарстан Республикасының  “Мәгариф турында закон”ына (гамәлдәге);

      -“Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы

 № 443РТ от 18.07.2004г

      -“2004-2013 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы” (2004 ел, 11 октябрь).

      - Башлангыч гомумбелем дәүләт стандартының федераль компонентына (Мәгариф  һәм фән министрлыгы боерыгы, 06.10.2009,  

               № 373,ред.26.11.2010)

      -Рус телендә урта (тулы)гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасына (рус телендә сөйләшүче балалар өчен):1 - 11 нче сыйныфлар./төз.-авт.: К.С.Фәтхуллова, Ф.Х. Җәүһәрова.– Казан: “Мәгариф” , 2010;

           - Коммуникатив технология нигезендә рус телле балаларга татар теле һәм әдәбият укыту программасына(1 — 11 нче сыйныфлар)/ Р.З. Хәйдәрова,    Р.Л.Малафеева. – ТР М һәм фән министрлыгы, 2011;

Татар телендә укытучы Татарстан Республикасы гомумбелем бирү учреждениеләренең 1-4 нче сыйныфлары өчен 2011-2012 нче уку елына якынча укыту программасы. (ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы боерыгына кушымта, 28.04.2011, № 1743/10)

     - Татарстан Мәгариф  һәм фән  министрлыгының 2012 нче елның 13 нче августында чыккан “Гомуми белем бирү учреждениеләрендә татар теле һәм әдәбияты укыту” турындагы  9777/12 номерлы хатына;

      -Татарстан Мәгариф  һәм фән  министрлыгының 2012 нче елның 13 нче августында  чыккан“ Татарстан Республикасы гомуми белем бирү учреждениеләрендә татар телен дәүләт теле буларак  укыту” турындагы  1291520/1 номерлы хатына;

- Татарстан Мәгариф  һәм фән  министрлыгының 2013-2014 нче уку елына төзелгән базис уку планы;

- 4 нче гомуми белем бирү мәктәбе Югары Акташ филиалының 2013-2014 нче уку елына төзелгән уку планына;

-мәктәпнең “Эш программалары турында положениесе” нә;

-уку процессында кулланырга мөмкин региональ китаплар исемлегенә;

-уку-укыту процессын оештыруга, мәктәптәге шартларга санитар- эпидемиологик таләпләргә(РФ төп дәүләт санитар табибы раслаган 29.12.2010 нчы ел № 189  карар) нигезләнеп төзелде.

Татар теле һәм уку фәненә гомуми характеристика

Күпмилләтле Татарстанда дәүләт телләре булган татар һәм рус телләрен икесен дә белү халыкларның, үзара аңлашып, тату яшәвенең нигезен тәшкил итә. Татар теле дәүләт теле буларак барлык урта гомуми белем бирү мәктәпләрендә төп укыту фәннәренең берсе булып тора. Программа рус телле балаларга татар телен аралашу чарасы һәм татар халкының тарихы, мәдәнияте, сәнгате турында мәгълүмат җиткерү чарасы буларак укытуны тәэмин итәргә тиеш.

Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле  һәм уку фәнен укытуның төп максаты һәм бурычлары.

 Билгеле булганча, укытуның максаты җәмгыять тарафыннан куелган социаль заказ белән билгеләнә. Урта гомуми белем  бирү мәктәбендә укучыларның телдән һәм язмача аралашу күнекмәләрен камилләштерү, татар теленнән системалы фәнни белем бирү белән беррәттән, татар дөньясы, татар әдәбияты турында  күпкырлы мәгълүмат җиткерү, ягъни укучыларның коммуникатив компетенцияләрен үстерү гомуми максат итеп куела. Татарстан Республикасының белем бирү системасына куйган төп бурычы - иҗади фикерләүче, инициативалы, иҗтимагый тормышта актив катнашучы, белемле һәм ике дәүләт һәм чит телләрдә дә иркен сөйләшеп аралашучы билингваль (полилингваль) шәхес тәрбияләү. Рус телле балаларга татар теле укыту максаты киңкырлы һәм ул берничә аспекттан тора: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү.

Танып белү максатының эчтәлеге.

Татарстан Республикасында яшәүче һәр милләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш, шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Татар халкы белән кулга-кул тотынып яшәргә әзерләнүче һәр кеше бу халыкның бәйрәмнәрен, традицияләрен аңларга, хөрмәт итәргә, әдәбият-сәнгать вәкилләренең иҗади казанышлары белән үзенең рухи үсешен баета алу мөмкинлегеннән файдаланырга тиеш. Программа эчтәлеге телгә өйрәтү процессын бала өчен “башка дөньяга тәрәзә ачу” (И.Л.Бим) булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп сайланды.

Үстерү максатының эчтәлеге.

Белем бирү максаты методика фәнендә бик озак еллар буе беренчел дәрәҗәдәге максат итеп саналды. Ләкин дидактик максатларның башкаларын икенчел дәрәҗәдә дип карау, киресенчә, белем бирү максатының тиешле дәрәҗәдә тормышка ашырылмавына китерде. Шәхеснең белемле булуы, тәрбиялелек һәм аның фикерләү сәләте үсеше дәрәҗәсеннән дә тора. Укыту процессында үстерү, тәрбия максатларын даими күзаллап эшләү - укытуның практик ягы уңышлылыгының алшарты (Л.С.Выготский). Бу хакыйкатьне балаларның белем алу эшчәнлегенең барлык этапларында да истә тоту зарур.

Балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар таләп ителә:

- фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дидуктив фикерләү;

- хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлылыкны үстерү;

- аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);

- ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне устерү.

Программага сайланган эчтәлек нигезендә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре буенча да эш оештырганда бу максатлар беренче планга куела.

Укучыларның тиешле дәрәҗәдәге тәрбиялелегеннән башка укыту процессын оештыру мөмкин түгел. Әлбәттә, укытучының шәхси сыйфатлары, укучы белән махсус оештырылган мөгамәләсе укыту-тәрбия процессында зур роль уйный. Ләкин, тәрбия процессы, беренче чиратта, укытуның эчтәлеге һәм методлары белән бәйле. Шуңа күрә программа эчтәлеген сайлаганда, материалның тәрбияви мөмкинлекләрен исәпкә алу - авторларның беренчел бурычы булды. Балаларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән, аларны кызыксындырган мораль проблемаларны үз эченә алган эчтәлек, беренчедән, укыту процессында тәрбияви функция башкарса, икенчедән, турыдан-туры коммуникатив мотивация туу белән бәйле.

Белем бирү максатының эчтәлеге.

- татар сөйләмен тыңлап аңларга күнектерү, татар балалар әдәбиятының күренекле язучылары, аларның иҗаты белән таныштыру;

- татар этикеты тәгъбирләрен кертеп, бирелгән ситуация буенча диалогик сөйләм оештырырга өйрәтү;

- программада күрсәтелгән лексик темалар буенча телдән яки язмача монологик сөйләм булдыруга ирешү;

- карап чыгу, танышу, өйрәнү, эзләнү максаты белән уку төрләрен кулланып, төрле жанрдагы текстларны аңлап уку күнекмәләрен үстерү;

- татар теле дәресләрендә алган белемнәрне әдәби әсәрләр уку аша ныгыту, сөйләмдә куллану, тәкъдим ителгән текстларны яттан өйрәнү;

- фразеологик берәмлекләрнең, мәкальләрнең рус эквивалентларын табарга һәм чагыштырырга өйрәтү;

- татар телендәге сөйләмне фонетик, лексик, грамматик яктан дөрес төзергә күнектерү;

- татар халкының фән, мәгариф, сәнгать, мәдәният өлкәсендәге казанышлары, күренекле шәхесләре белән таныштыруны дәвам итү;

- халыкларның үзара аңлашып, тату яшәвенә омтылыш тәрбияләү.

Белем бирү эчтәлегенең мәҗбүри минимумы

Укучыларның  татар теле буенча лексик, грамматик күнекмәләре филологик белемнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калмыйча, ә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрендә дә аралашуда кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Ягъни, укучылар, нинди дә булса сүзне, я грамматик категорияне тану, аеру, аңлау, тәрҗемә итү дәрәҗәсендә генә түгел, аларны аралашу максатында мөстәкыйль кулланырлык дәрәҗәдә өйрәнергә тиешләр. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә.

        Белем бирү эчтәлегенең мәҗбүри минимумы

Тыңлап аңлау. Эчтәлеге һәм күләме ягыннан укучыларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән бәйләнешле текстны тыңлап аңлау, эчтәлеге буенча укытучының сорауларына җавап бирү; дәрес барышында җанлы сөйләмне аңлап аралаша белү һәм фикер алышуда катнашу.

Диалогик һәм монологик сөйләм. Коммуникатив максатларны аңлап, аралашу ситуацияләренә бәйле диалог яки монолог төзү, тәкъдим ителгән ситуация буенча сөйләшү үткәрү (һәр укучының репликалар саны тугыздан ким булмаска тиеш); лексик тема буенча бәйләнешле текст төзеп сөйләү (җөмләләр саны уннан ким булмаска тиеш).

Уку. Танышу, өйрәнү һәм карап чыгу максаты белән уку төрләреннән файдаланып, текстларны аңлап уку һәм кирәкле мәгълүматны табу; укылган текстның эчәлеген кыскача яки тулы итеп сөйләп бирү.

Язу. Актив үзләштерелгән сүзләрнең язылышын истә калдыру, лексик тема буенча изложения яза алу, укылган текстның эчтәлеге буенча сорауларга язмача җавап бирү яки сөйләү, сүзлек диктантлары, текстларны рус теленнән татарчага язмача тәрҗемә итү.

Россия Федерациясенең һәм Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законнары, аларның үтәлүен тәэмин итү программалары укыту-тәрбия процессына милли-региональ компонент кертүнең хокукый нигезе булып тора.( Хәзерге чорда фәннәрне укыту эчтәлеген регионлаштыру, ягъни әйләнә- тирәбездәге чынбарлыкка бәйләү, тәрбия процессын яңартуның бер юнәлеше булып тора. Педагогик әдәбиятта ул милли-региональ компонент термины белән йөртелә. Укучы үзе яшәгән төбәкне яратсын, аның мәдәни, тарихи кыйммәтләре турында уйлап фикер әйтә алсын өчен, укыту процессында моңа өйрәтергә кирәк). Татар теле дәресләрендә практик (җөмләләр төзү) яки иҗади эшләр башкарганда Әлмәт төбәге белән бәйләп алып барыла.

  Сәгатьләр саны:  Эш программасы 68 сәгатькә исәпләнеп өзелгән

                              Татар теле атнага: 1 сәгать

                              Әдәби уку: 1 сәгать

                              Сүзлек диктанты: 2

                              Контроль эшләр:4

                              Сочинение: 1

Эш программасының эчтәлеге

Югары Акташның укыту планында 2 нче сыйныфта татар теленә атнага 1 сәгать, әдәби укуга 1 сәгать  вакыт бирелә. Эш программасы нигезләнгән (Рус телендә урта (тулы)гомуми белем бирү мәктәбендә татар телен һәм әдәбиятын укыту программасына (рус телендә сөйләшүче балалар өчен):1 - 11 нче сыйныфлар./төз.-авт.: Р. З. Хәйдәрова, Р. Л. Малафеева.– Казан: “Мәгариф” , 2011) программада да  ике предметка бергә 170 сәгать  бирелә. 4 нче мәктәпнең Югары Акташ филиалының укыту планы буенча 68 сәгать бирелә. Программа буенча өйрәнелергә тиешле темалар сакланган хәлдә, аларга бирелгән вакытны  кыскартып төзергә туры килде. Шуларны исәпкә алып, сәгатьләр түбәндәгечә бүленде.

Эш программасының эчтәлеге

Телдән һәм язмача аралашу темалары.

Без мәктәпкә барабыз

Беренче сентябрь турында сөйли белү.

Уку-язу әсбапларының барлы-гын, юклыгын, кирәклеген хәбәр итә, үзеңә сорап ала белү.

Мәктәптәге уку хезмәте турында сорый, сөйли белү.

Укучының уку хезмәтенә бәя бирү.

Бер-береңнең ничәнче сыйныфта укуын сорый, җавап бирә белү.

Базарда

Җиләк-җимеш исемнәрен, төсен, тәмен, нәрсә яратуыңны әйтә белү.

Базарга барырга чакыра , кем белән барганыңны әйтә белү.

Базарда җиләк-җимеш сорап ала белү.

Мин чисталык яратам

Шәхси гигиена предметла-рының нинди икәнен, аларны кулланып, нәрсә эшләгәнеңне әйтә, сорый белү.

Бер-береңә комплимент әйтә белү.

Табибка кайсы җирең авыртуны әйтә белү.

Авыру кешегә киңәш бирә белү.

Кыш җитә

Кышкы табигатьне сурәтли белү.

Һава торышын сорый белү.

Кыш көне кошларга булышу турында әйтә белү.

Яңа ел бәйрәме турында сөйләшә белү.

Кышкы уеннары төрләрен әйтә, уенга чакыра, уенга чыгарга ризалашу, ризалаш-мауның сәбәбен әйтә белү.

Яңа ел бәйрәме белән котлый белү.

Образларны характерлый белү.

Безнең гаилә

Гаилә турында сөйли белү. Гаиләдә кемне яратканыңны әйтә белү.

Өй эшләрендә булышу турында сөйли белү.

Бер-береңне табынга чакыру, кыстау, ашаганнан соң рәхмәт әйтү, бер-береңнең нәрсә яратканын сорый һәм җавап бирә белү.

Предмет белән нәрсә эшләгәнеңне әйтә белү.

Яз килә

Яз билгеләрен, ни өчен ошаганын, ошамаганын әйтә белү.

Урамга уйнарга чакыра, көннең  нинди икәнен сорый, әйтә белү.

Бәйрәмнәрдә нинди бүләк биргәнеңне, кемне котлаганыңны , ничек котлаганыңны әйтә белү.

Туган ягым

Бер-береңнең яшәү урынын сорый һәм кайда яшәгәнеңне әйтә белү.

Татарстан шәһәрләренең, елгаларының исемнәрен әйтә белү.

Татарстанда яшәгән хайваннарны әйтә, аларны сурәтли белү.

Нинди транспортта  барганың-ны әйтә белү. Юл йөрү кагыйдәләрен әйтә белү.

Авыл турында сөйли белү.

Кибеттә

Киемнәрнең исемнәрен, аларны сатып ала, бәяләрен сорый белү.

Бер-береңнең киеменә компли-мент әйтә белү.

Ашамлыклар сатып ала белү.

Җәй

Җәй көне турында сөйли белү.

Каникулны ничек үткәрү турында сөйләшү.

Сабантуйда катнашу турында сөйләшү.

Лексик-грамматик минимум.

Грамматик минимум.

1. Без, сез, алар алмашлыкларын сөйләмдә куллану.
2. Исемнең төшем килешендә төрләнеше белән таныштыру.
3. Кем? Нәрсә? Кайда? Кая? Кайдан? Нинди? Ничек? Ничә? Ничәнче? сорауларына җавап бирә, аларны кулланып, сораулар бирә белү.
4. Исемнәрнең берлек санда тартым белән төрләнешен гамәли үзләштерү.
5. Әле, бик кисәкчәләрен сөйләмдә куллану.
6. Боерык фигыльнең барлык һәм юклык формалары белән таныштыру.
7. Хәзерге заман хикәя фигыльнең I, III зат юклык формасын сөйләмдә куллану.
8. Астында, өстендә бәйлек сүзләрен сөйләмдә куллану белән таныштыру.
9. Хәзерге заман хикәя фигыльнең I, II, III зат күплек формасын сөйләмдә куллану.
10.  Билгеле үткән заман хикәя фигыльнең барлыкта  берлек сан 3 зат формасы белән таныштыру.
11.  Мин, син зат алмашлыкларын юнәлеш килешендә сөйләмдә куллану.
12. 11дән 100 кадәр саннарны сөйләмдә куллану.
13.  Сабын белән юына төзелмәсен сөйләмдә куллану.
14.  Ә теркәгечен сөйләмдә куллану.
15.  Сыйфатның гади дәрәҗәсен сөйләмдә куллану.
16.  Кирәк, кирәк түгел, ярый, ярамый сүзләрен сөйләмдә куллану.

Орфографик и орфоэпик минимум.

1. Сузык авазлар. Калын һәм нечкә сузыклар, аларны дөрес әйтү һәм язу күнекмәләрен камилләштерү.  Сингармонизм законы. Татар теленең үзенчәлекле сузыклары һәм аларны белдерә торган хәрефләрнең дөрес язылышы. Сүзләрне транскрипция билгеләре белән яза белү.

2. Тартык авазлар. Яңгырау һәм саңгырау авазлар. Алар кергән сүзләрне дөрес әйтә һәм язу күнекмәләрен камилләштерү.

3. Татар алфавитын яттан белү.

4. Сүзләрне иҗекләргә бүлү. Укылган иҗекләр санын билгели белү.

5. Аралашу өчен бирелгән темаларга караган сүзләрнең дөрес әйтелешенә ирешү.

          6. Җөмлә ахырында тыныш билгеләрен интонациягә бәйле рәвештә кую

Тыңлап аңлау

Укытучының дәрес, уен ситуацияләре белән бәйле сорауларын, күрсәтмәләрен аңлау;

тыңлаганда җөмлә, сүз чикләрен билгеләү, интонацияне аеру;

сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер-берсеннән ишетеп аера белү.

сүзләрне, җөмләләрне тыңлап тәрҗемә итә белү;

ишеткән сөйләмнең, җөмләнең эчтәлегенә төшенү. 

Диалогик сөйләм:

Өйрәнелгән эчтәлек нигезендә әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү;

программада күрсәтелгән темалар буенча укытучының сорауларына жавап бирү һәм сораулар куя белү;

дәреслектә бирелгән үрнәк диалогларны сәнгатьле итеп уку, сөйләү һәм охшаш диалоглар төзү, программада күрсәтелгән коммуникатив максатлар буенча әңгәмәдә катнаша алу.

        Монологик сөйләм

Җанлы һәм җансыз предметларны, рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү; 

тәкъдим ителгән план, терәк сүзләр ярдәмендә укылган өзек яисә караган рәсем буенча, өйрәнелгән җөмлә төрләрен файдаланып, хикәя төзү;

укыган хикәяләрнең эчтәлеген сөйли белү;

үзе, гаиләсе һәм дуслары турында кечкенә информация бирә белү.

Уку

Татар алфавитындагы хәрефләрне таный белү;

хәреф-аваз системасын аера, татар теленә хас булган авазларны дөрес әйтеп укый белү;

дәреслектә уку өчен бирелгән җөмләләрне, текстларны дөрес интонация белән укый белү;

тексттагы тыныш билгеләренә карата тиешле пауза һәм интонацияләрне үтәү,өтерләр янындагы сүзләрне тиңдәшлек, эндәшү интонацияләре белән уку;

укыган материалның эчтәлегеннән кирәкле мәгълүматны аерып ала белү;

кечкенә күләмле шигырьләрне яттан сөйләү;

укыганда сүзлекләр куллана белү.

Язу

Татар алфавитындагы хәрефләрне дөрес, матур яза белү;

дөрес күчереп язу күнекмәләрен булдыру;

бәйрәмнәр белән котлау, чакыру кәгазьләре язу;

конверт һәм дәфтәр тышына яза белү;

программада күрсәтелгән темалар буенча, терәк сүзләр кулланып, хикәя язу күнекмәләре формалаштыру.

Тыңлап аңлау.

1. Нормаль темп белән әйтелгәнне ишетү аша мәгънәне аңлау, аңлаган турында фикер йөртү, аралашуда куллана белү;
2. Сүзләрне, сүзтезмәләрне, җөмләләрне, грамматик формаларны бер-берсеннән ишетү аша аера белү;
3. Җөмләләрне тыңлап, сүз санын билгеләү.

Мәгълумат һәм белем бирү чыганаклары

  УМК

Коммуникатив технология нигезендә рус телле балаларга татар теле һәм әдәбият укыту программасына(1 — 11 нче сыйныфлар)/ Р.З. Хәйдәрова,    Р.Л.Малафеева. – ТР М һәм фән министрлыгы, 2011

Рус мәктәпләрендәге рус төркеме укучыларына татар теленнән гомуми белем бирүнең  дәүләт стандарты

Хайдарова Р.З., Гиниятуллина Л.А. “Сборник ситуативных упражнений по татарскому языку для русскоязычных учащихся». Н.Челны, 2004.

Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпләрдә татар теле укыту программасы. 1-4 сыйныфлар. Казан. “Мәгариф”, 2009

Укучы өчен:

Р.З.Хәйдәрова, Н.Г. Галиева, Г.М. Әхмәтҗанова “Күңелле татар теле” Рус телендә  белем бирүче башлангыч мәктәпнең 2 нче сыйныфы өчен дәреслек. Казан, “Татармультфильм” 2013

Р.З.Хәйдәрова, Л.Ә. Гыйниятуллина  “Книга для родителей”. В помощь родителям русскоязычных учащихся 1-2 классов по изучению татарского языка. Казан, “Татармультфильм” 2012 Казан, “Татармультфильм” 2013

Н.Г. Галиева, Л.Ә. Гыйниятуллина  “Татар теленнән эш дәфтәре”

Укытучы өчен:

Р.З.Хәйдәрова, Л.Ә. Гыйниятуллина  “Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле укыту”. Укытучылар өчен методик кулланма. Казан, “Татармультфильм” 2013

Р.З.Хәйдәрова, Л.Ә.Хәйдәрова  “Татар теле дәресләре” 2 нче сыйныф: Рус телендә сөйләшүче балалар белән эшләүче укытучылар өчен кулланма. –Казан: Мәгариф, 2003.

Р. З. Хайдарова, Р. Л. Малафеева “Татарский язык в таблицах: Таблицы по татарскому языку для работы с русскоязычными учащимися. – Наб. Челны, 2013.

Р.З.Хәйдәрова, Л.Ә. Гыйниятуллина  “Книга для родителей”. В помощь родителям русскоязычных учащихся 1-2 классов по изучению татарского языка. Казан, “Татармультфильм” 2012

Р.З.Хәйдәрова, Г.М. Әхмәтҗанова, К. М. Мухаметдинов “Күңелле татар теле” – диск

Календарь-тематик планлаштыру

Кушымта 1

Рус телендә сөйләшүче балаларның 2нче сыйныфта татар теленнән белем һәм күнекмәләрен бәяләү нормалары

Рус телле балаларга татар теле укытуның төп максаты Татарстан республикасында дәүләт теле дип игълан ителгән татар телендә иркен сөйләшә алган билингваль шәхесләр формалаштыру. Билгеле булганча, социолингвистика фәне координатив типтагы (ана телендә һәм өйрәнә торган икенче телдә хатасыз аралашу), субординатив типтагы (ана телендә хатасыз, икенче телдә хаталар җибәрү фараз ителә), катнаш типтагы (ике телдә дә аралашуда хаталар булу фаразлана) шәхесләрне аера. Программа авторлары  рус телле балаларга татар телен өйрәтүнең төп максатын субординатив типтагы тел шәхесләре формалаштыруда күрәләр. Ягъни, рус телле балалар язма, телдән аралашу процессында хаталар җибәрергә мөмкиннәр, ләкин алардан программада күрсәтелгән тематика буенча татар телендә сөйләшә-аралаша белү тәлап ителә.

Чит телләр укыту методикасында белемнәрне контрольгә алу өчен  “коммуникативно-достаточный уровень – аралашу өчен җитәрлек дәрәҗә; коммуникативно-недостаточный уровень – аралашу өчен җитәрлек булмаган дәрәҗә” төшенчәләре яши (В.П.Беспалько). Әгәр үзләштерү дәрәҗәсе 0,7 коэффициентыннан югары булса, аралашу өчен җитәрлек дәрәҗә дип санала һәм укучыга “4”, “5”ле билгеләре куела; әгәр үзләштерү дәрәҗәсе 0,7 коэффициентыннан түбән булса, аралашу өчен җитәрлек булмаган дәрәҗә дип санала һәм укучыга “3”, “2”ле билгеләре куела. Ягъни, үзләштерү коэффициенты 0,7 булса – “3”ле, 0,8-0,9 булса – “4”ле, 0,9 – 1 булса – “5”ле билгеләре куела.

Үзләштерү коэффициенты түбәндәге формула белән исәпләнә:

Үк = а : р, кайда Үк – үзләштерү коэффициенты, а – дөрес үтәлгән биремнәр саны, р – барлык биремнәр саны.

Әйтик, сүзлек диктанты 20 сүздән тора. Укучы 5 хата җибәрә. Аның үзләштерү коэффициенты 15:20 =7,5. Ул “4”ле билгесе ала ала.

Әйтик, укучыларның сөйләшә алуын тикшерү өчен 5 ситуатив күнегү бирелде. (Позови друга кататься на лыжах) Укучы 4 күнегүдә сөйләм бурычын дөрес аңлап, аралаша алуын күрсәтте. Аның үзләштерү дәрәҗәсе коэффициенты 4:5 = 0,8 була. Ул “4”ле билгесе ала.

Әйтергә кирәк, чиреклек, еллык билгеләре нинди дә булса грамматик категорияне үзләштерү дәрәҗәсе белән генә билгеләнми, ә программада күрсәтелгән темалар буенча укучыларның диалогик, монологик сөйләмгә чыгу дәрәҗәләре белән билгеләнә.

Кушымта 2

Тема: Яңа уку елы белән.

1. Переведи данные слова во множественном числе и запиши их.

Сорау, җавап, хата, билге, күнегү, өтер, нокта, урман, җөмлә.

2. Как ты скажешь и напишешь, если Алсу не выполняет данные действия?

Укый, яза, сорау бирә,җавап бирә, күнегү эшли, нокта куя, өтер куя, билге куя, котлый, чәчәк бүләк итә, хата ясый, икеле ала.

3. Вместо точек вставь нужные окончания.

1) Илдар мәктәп... бара. 2) Илдар мәктәп... укый. 3) Илдар мәктәп... кайта. 4) Алсу белән Ренат урам... чыгалар. 5) Алсу белән Ренат урам... уйныйлар. 6) Алсу белән Ренат урам... өйгә керәләр.

4. Как ты скажешь и напишешь о том, что:

- одноклассник не читает, не пишет, не идет, не рисует, не рассказывает, не слушает, не играет, не сидит, не поет.  

5. Напиши

- о себе;

- о классе;

- о том, что ты делаешь на уроках.

6. Сообщи другу о том, что:

- сегодня у вас пять уроков;

- на втором уроке была контрольная работа по математике;

- во вторник вы писали диктант по татарскому языку;

- сегодня ты учишь стихотворение.

7. Как ты спросишь друга:

- есть ли у него пенал;

- чисто ли он пишет;

- где у него дневник;

- как учится его сестра.

Тема: Көз.

1. Дөрес тәрҗемәне тап.

Сладкий

1) ачы 2) тәмле 3) баллы.

Горький, кислый

1) баллы 2) ачы 3) тәмле.

Покупает

1) сата 2) сатып ала 3) ала.

2. Бу җиләк - җимешләр нинди?

Чия, карлыган, алма, груша, слива, кура җиләге, миләш.

3. Представь, что эти действия не выполняются. Как изменятся слова?

Ява, җыябыз, коела, бирә, үсә, эшлибез, кыздыра, башлана.

4. Подбери вместо точек подходящие слова и напиши их.

1) Көз көне кояш ... .

2) Кешеләр җәй көне елгада ... .

3) Без көз көне бакчада бәрәңге ... .

4) Кыш көне кошларга ... .

5. Напиши рассказ ңа тему “Алтын көз”.

6. Спроси друга:

- нравится ли ему осень;

- ходит ли он осенью в парк;

- куда улетают осенью птицы;

- ходит ли он с мамой на рынок;

- любит ли он дыню;

- есть ли у них огород;

- большой ли у них огород;

- что он делает в огороде;

- помогает ли он родителям в огороде.

Тема: Көндәлек режим.

1. Расскажи о своем режиме дня по вопросам:

1) Син иртән нишлисең?

2) Сәгать ничәдә мәктәпкә китәсең?

3) Сәгать ничәдә мәктәптән кайтасың?

4) Өйдә нишлисең?

5) Сәгать ничәдә дәрес әзерлисең?

2. Представь, что эти действия произошли. Как изменятся выделенные слова?

Айдар иртән тора, зарядка ясый, салкын су белән юына. Аннан соң чәй эчә һәм мәктәпкә китә.

3. Помоги Незнайке задать вопросы.

- ... .

- Мин сәгать җидедә йокыдан торам.

- ... .

- Әйе, мин иртән зарядка ясыйм.

- ... .

- Мәктәпкә дустым белән барам.

4. Вместо точек вставь нужные окончания, отвечая на вопрос нишләде?

1) Алсу әнигә булыш... .

2) Марат зарядка яса... .

3) Укучы матур сөйлә... .

4) Лена йокыдан тор.. .

5. Найди основы данных слов и выдели их.

Торам, юам, киләм, эчәм, йөгерәсең, сикерәбез, китәләр.

6. Вместо многоточий вставь нужные окончания.

1) Мин кичә кибет... барды... . 2) Азат мәктәп... өйгә сәгать бердә кайта. 3) Бәйрәм сәгать унбердә башлан...? 4) Син урам... чыктың...?

7. Спроси друга, во сколько часов он:

- встал;

- пришел в школу;

- вернулся из школы;

- сделал уроки;

- играл на улице;

- помогал маме.

Тема: Мин чисталык яратам.

1. Найди правильный перевод.

Встает

1) йокыдан тора 2) йокыдан тордым 3) йокыдан торды.

Аккуратный

1) яхшы 2) пөхтә 3) чиста.

Мягкий

1) яхшы 2) йомшак 3) кечкенә.

2. Какие предметы личной гигиены тебе нужны? Напиши их.

3. Составь предложения с данными словами и напиши их.

                     щетка               ....

                    сөлге                ....

Мин            тарак    белән      ....  

                    сабын                          ....

4. Как скажешь о том, что у тебя болит рука (зуб, нога, палец, ухо)?

5. Представь, что твой друг заболел. Предложи ему:

- пить чай с медом, молоком;

- пить лекарство.

Тема: Безнең гаилә.

1. Переведи данные предложения.

1) Я не мыл. 2) Мы не пили. 3) Мама не пекла. 4) Я не вытирал. 5) Ты не сказал. 6) Они не пришли. 7) Дети не ходили.

2. Вместо многоточий вставь нужные окончания.

1) Без кунак... барабыз. 2) Айдар кунак... кайта. 3) Мин тәлинкә...һәм чынаяк... яхшы итеп сөрттем. 4) Абый чәнечке..., кашык..., чәйнек... шкафка куйды. 5) Кунак... бик рәхәт булды.

3. Переведи.

  Моя мама -                                 Его брат -

Его дедушка -                                   Его друг -

Его отец -                                 Его лыжи -

Его сани -

4. Составь диалог “В гостях”.

5. Как ты спросишь у своего гостя, любит ли он чакчак (бэлиш, треугольник, кыстыбый, губадию).

6. Напиши, какие татарские блюда готовит твоя мама.

7. Составь и напиши рассказ о своей семье.

Тема: Кыш

1. Напиши:

- о признаках зимы;

- как играют дети зимой.

2. Переведи слова и составь с ними предложения.

Чыршы, бәйрәм, кыш бабай, кар кызы, биедек, җырладык.

3. Вместо многоточий вставь нужные окончания.

Сәлим тау... килде.                 Рәсим өй... чыкты.

Сәлим тау... чана шуа.              Рәсим өй... утыра.

Сәлим тау... өйгә кайта.            Рәсим өй... кайта.

4. Напиши бабушке (дедушке, учителю) поздравление с Новым годом.

5. Напиши, что вы делали на Новогоднем празднике.

6. Спроси друга:

- любит ли он зиму;

- играет ли он зимой на улице;

- играет ли он в хоккей;

- катается ли он с горки;

- идет ли он на каток, на гору;

- кормит ли он птиц;

- куда он ездил на каникулы.

Тема: Яз.

1. Подбери к данным словам слова с противоположным значением, запиши в тетрадь. Придумай предложения, используя выделенные слова.

Эри -                     җылы -

уяна -                     кыска -

китә -                     биек -

2. Вместо точек вставь пропущенные буквы.

Көнд...з, яз көн..., төлк..., йөг...рә, йок..., өт...р, оз...н, сөлг..., чөг...нд...р, кыш көн... .

3. Каких птиц ты знаешь? Расположи их в два столбика:

1) Йорт кошлары                    2) Урман кошлары

4. Какие признаки весны ты знаешь? Напиши.

5. Напиши поздравление с праздником 8 Марта.

6. Спроси друга:

- любит ли он весну;

- играет ли он весной на улице;

- сделал ли он скворечник;

- видел ли он скворца (грача);

- кого он поздравил с праздником

Тема: Татарстан - туган җирем.

1. Вместо многоточий подбери слова, отвечающие на вопрос нинди?

...     урман                   ...       шәһәр

...    кыр                       ...       табигать

...     елга                     ...       як

2. Вместо многоточий вставь пропущенные реплики.

- Саша, син кайсы республикада яшисең?

- ... ?

- Мин дә Татарстанда.

- ... ?

- Районда түгел, шәһәрдә яшим.

- ... ?

- Әлмәттә. Ә син?

- ... .

- Кайсы авылда?

- ... .

3. Вместо многоточий вставь нужные окончания.

Мин Татарстан... яшим. Минем туган яг... матур. Аның табигат... бай. Анда җәнлек ... күп.

4. Составь предложения, вставив вместо многоточий слово яши.

Мин     ...                   Без    ...

Син     ...                   Сез    ...

Ул      ...                     Алар  ...

5. Напиши короткий рассказ по плану.

1) Татарстан табигате.

2) Татарстан урманнары.

3) Татарстан елгалары .

4) Татарстан шәһәрләре.

6. Напиши о своем родном городе (деревне).

Тема: Кибеттә.

1. Скажи однокласснику комплимент (об одежде).

2. Переведи предложения.

1) У меня есть красивые, теплые варежки.

2) Мы подарили бабушке платок.

3) Мне нравится твой сарафан.

4) Это платье тебе идет.

5) Мама купила мне новые сапоги.

6) Твоя шуба новая?

3. Вместо многоточий вставь нужные реплики.

1) - Исәнмесез, Сездә башлык бармы?

   - ... .

   - Ничә сум?

   - ... .

2) - Улым, без сиңа күлмәк сатып алдык.

   - ... .

  - Сиңа нинди төс ошый?

  - ... .

4. Составь диалог на тему “Ашамлыклар кибетендә”.

5. Узнай:

- где хлебный магазин;

- сколько стоит хлеб (сахар, масло, катык, молоко);

- мягкий ли хлеб;

- есть ли в магазине туфли;

- далеко ли магазин одежды;

- близко ли овощной магазин.

Тема: Җәй.

1. Перепиши, вставляя нужные окончания.  

1) Без җәй көне зурлар... булыша... .

2) Габдулла Тукай... шигыре миңа ошады.

3) Сабантуй бәйрәм... сәгать ун... башланды.

4) Мин бәйрәм... дустым белән бар... .

2. Вместо точек подбери подходящие слова.

Түгәрәк ... , ямьле ... , баллы ... , кызыл ... , ачы ... , зәңгәр ..., сары ... , күңелле ... .

3. Переведи.

Габдулла Тукай - великий поэт. Он писал стихи, сказки. 26 апреля - день рождения Г.Тукая. Мы любим его стихи.

4. Спроси у друга:

- куда он поедет летом;

- поедет ли он в деревню (лагерь);

- нравится ли ему лето;

- купается ли он летом;

- знает ли он стихи о лете;

- был ли он на Сабантуе.

5. Составь диалог о Сабантуе.

Кушымта 3

Эш программасына төзәтмәләр кертү бите