КТП торээн чугаа
календарно-тематическое планирование (4 класс) по теме

№

Эрттирер хуну

Кичээлдин темазы

Бажынга онаалга

Номчуурунун хевирлери, аргалары

Ѳѳреникчилернин билиинге

 негелделер

план

факт

Бистин тѳрээн чуртувус (8ш)

1

04.09.

Делегейде эн-не делгем. С.Майнак «Азия диптин чурээнде».

Арын 4 – 5, айтырыгларга харыылаар

Медерелдиг, шын болгаш аянныг номчулга.

Тыва Республика Россиянын составында. Россиянын болгаш Тыванын символдары. Тыва-биле кызыгаарлажып турар кожалары. Азия диптин товунде Тыва. Торээн черинин онзагай, каас-чаражын, чогаалчынын чуртунга чоргааралын коргускени.

2

07.09.

В. Серен-оол «Мээн Тывам»; А. Шоюн «Чоргаарал».

Тыва Республиканын сулдезин, тугун чуруур

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга.

Торээн чуртувустун оске черлерден ылгалы. Тывалар салым-чаяанныг, кадыг-бергелерге торулбас, ажыл-ишчи чон деп бадыткап билири. Уруглар дыштаныр «Океан» деп топке оске соок уруглар-биле таныжып, бодунун Торээн Тывазынын национал культуразын, символдарын унелеп коргузери.

3

11.09.

Д. Бегзи «Танды-Ууланын бедиинче» («Оннуктер дугайында тоожу» деп чогаалдан узунду).

Утказын чугаалаар кылдыр номчуур

Медерелдиг, аянныг, дынналдыр номчуур.

Торээн чернин агаар-бойдузу кижини канчаар оортуп чоруурун, Танда-Ууланы ашкан кижи кандыг аннарны, унуштерни коруп болурун чугаалап билир.

4

14.09.

С. Тока «Оттук-Даш тулчуушкуну».

Арын 18,21,23, айтырыгларга харыылаар

Чугурту, шын номчулга. Кезектерге ат бээр.

Тыванын бодуун чону эжелекчи кыдат армияга удур канчаар демисежип турганын турганын болгаш чогаалдын маадырларынын овур-хевирин чугаалап билири. Айтырыгларга харыылап шыдаары. Тураскаалдыг черлерни билири.

5

18.09.

Н. Конгар «Тыва бижик»; К-Э. Кудажы «Тарлашкын».

Арын 23, шулукту шээжилээр

Шын, аянныг, медерелдиг номчулга.

Тыва бижиктин тоогузун болгаш оон ундезилекчилерин билири.

6

21.09.

К. Шойгу «Бижикке ооренгенгим»; М. Олчей-оол «Ужен хулбус».

«Ужен хулбус», номчааш, утказын чугаалаар

Шын, аянныг, медерелдиг номчулга.

Тыва ужук-бижикти, тыва чон канчаар сонуургап, ооренип, унелеп чораанын медереп чугаалап билири. Улдегер домактарнын утказын тайылбырлап шыдаары.

7

25.09.

Класстан дашкаар номчулга. О.Саган-оол «Саян сыннарынын баарында».

Арын 5 (номчулга ному), аянныг номчуур

Медерелдиг, шын аянныг номчулга.

Тыва чурту топ болгаш барыын талакы кезектери сонгу талазындан Саян сыннары-биле, мурнуу талазындан Танды тайгалары-биле хурээлеттинип чыдарын билиндирер.

8

28.09.

Ооредиглиг чогаадыг «Бистин чуртувус».

Арын 34, айтырыгларга харыылаар

Чугаа сайзырадылгазы. Словарь ажылы.

Ооренген темаларынга, чогаалдарынга даянмышаан, Торээн чурт, Торээн хоорай деп чул, оон утказын болгаш анаа бодунун хамаарылгазын бижимел чугаага илередиринге ооренир.

Кус (4ш)

9

02.10.

С. Сарыг-оол «Кузун»;  

Б. Ондар «Кадарчынын оглу».

Арын 35, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга.

Шулукту анализтеп билири, аянныг номчууру. Чуруктун утказынга кыска чугаа тургузуп билири. Созуглелдин кол утказын билири. Улегер домактарнын утказы. Кежээ, дузааргак аажы-чанны хевирлээр.

10

05.10.

С. Сарыг-оол «Кежээкей, хоорукпей»; С. Даржай «Берингир кус».

Арын 45, шулукту шээжи-биле доктаадыр

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга. Рольдап номчуур.

Шулуктун утказы адынга канчаар дугжуп турарын билири. Куску ажыл-иш дугайында чугаалап шыдаары. Ногааларны билири.

11

09.10.

Н. Незлобин «Кузун колхозка»;   О. Сувакпит «Тыванын кузу».

Арын 49, «Билир силер бе?», номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, шын аянныг номчулга.

Номчаан кезектеринге аттан бергеш кол утказын чугаалап шыдаар. Орай кустун демдектерин чугаадан тып номчууру. Аянныг номчуп, утказын чугаалаары.

12

12.10.

Чогаадыг «Орай кус».

Орай кустун чуруун чуруур

Чугаа сайзырадылгазы. Словарь ажылы.

Орай кустун демдектерин болгаш кижилернин ажыл-ижин чуруктан коруп чугаа тургузар. Ном-биле ажылдап билири, номчаан чуулун сайгарары.

Школа, сагылга-чурум болгаш ог-буле (6ш)

13

16.10.

К. Тоюн «Аяс»; Х. Ойдан-оол «Чодураа катап унуп келген».

Арын 54, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, шын аянныг чугурту номчулга.

Шулуктун кол утказын билири. Кол маадырнын чанында эки талаларын айтып, бодунун хууда аажы-чаны-биле деннеп чугаалап шыдаар. Школачыларнын ажыктыг ажылын унелеп билир. Бойдус, унуш камгалалынга боттары канчаар киржип турарын чугаалап билири.

14

19.10.

О. Сувакпит «Найырал»;  Б. Ховенмей «Адазынын айбызынга».

Арын 58, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, шын аянныг номчулга. Кезектерге ат бээр.

Кезек бурузунун кол утказын илередир домактарны тыпкаш, аттан бергеш тайылбырлаар. Кол маадырнын тура-соруктуун, дидим, эрестиин чугаалаар. Шулуктун кол утказын тайылбырлап шыдаары.

15

23.10.

О.Монгуш  «Кижи хону»; О. Сувакпит «Камналга» .

Арын 69, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга. Рольдап номчуур.

Ооредилге херекселдеринге камныг, оларны кадагалап, чурумчудуп билиринге ооредир.

16

26.10.

Ч. Кара-Куске «Сос дыннаваска».

Арын 70, аянныг номчулга

Медерелдиг, шын аянныг чугурту номчулга.

Чугаанын кол утказын оон ады-биле дууштуруп, сос дынаваска чуге чедирип болурун билиндирер.

17

30.10.

И. Крылов «Корунчук болгаш Сарбашкын» (басня);  К. Тоюн «Куске» (басня).

Арын 78, басняны шээжилээр

Медерелдиг, шын аянныг чугурту номчулга.

Басня номчулгазынын аяннын, утказын билиндирер. .Деннелгени болгаш домейлээшкинни авторнун ажыглааны

18

02.11.

Класстан дашкаар номчулга. Е.Танова  «Эрес-оолдун школазы» .

Арын 146 (номчулга ному), аянныг номчуур

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга.

Тыва улустун улегер домактарынга даянып алгаш уругларны шын сагылга-чурумга, чараш аажы-чанга ооредир.

Ноябрь 7 – Чопшээрежилгенин болгаш эптежилгенин хуну (1ш)

19

13.11.

А.Шоюн «Ноябрь 7-нин байырлалы».

Арын 250, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга.

Байырлалдын тоогузун, оон канчаар тыптып келгенин билип алыр.

Улустун аас чогаалы (8ш)

20

16.11.

«Алды алышкы» (тыва улустун тоолу).

Арын 90, аянныг номчулга

Рольдап, аянныг номчулга.

Аас чогаал дугайында билиин сайзырадыр. Тоолду утка талазы-биле кезектерге чарып алгаш утказын тоол аяннын ажыглап чукгаалап ооренир.

21

20.11.

«Бе бажы» (орус улустун тоолу); «Уш тажы» (индий улустун толу).

Тоолдарны номчааш, утказын чугаалаар

Кезектеп болгаш рольдап номчулга.

Тоолдун кол утказын илередип билири, шын, аянныг номчууру. Маадырларнын овур-хевирин чугаалап ооренир.

22

23.11.

 «Исчи» (казак улустун толу);   С. Сурун-оол «Байлан» (тоол).

Тоолдарны номчааш, утказын чугаалаар

Аянныг, дынзыг ун-биле, медерелдиг номчулга.

Тоолдун кол утказын билиндирер. Кээргээчел, дузааргак сеткилдиг, эскериичел чорукка кижизидер.

23

27.11.

С. Бюрбю «Бора-Шиижек».

Тоолду номчааш, утказын чугаалаар

Аянныг, дынзыг ун-биле, медерелдиг номчулга.

Тоолдун кол утказын билиндирер. Кээргээчел, дузааргак сеткилдиг, эскериичел чорукка кижизидер.

24

30.11.

Тывызыктар, улегер домактар, дурген чугаалар.

5-5 тывызык, улегер домак шээжилээр, 1 дурген-чугаа доктаадыр

Моорейлежир.

Улегер домак, тывызыктарнын болуктерин, утказын билиндирер.

25

04.12.

Оскус-оол биле Элчиген-Кулак хаан (тоолчургу болгаш тоогу чугаалар).

Арын 113, номчааш, утказын чугаалаар

Аянныг, рольдап номчуур

Чугаанын утказынга хамаарышкан айтырыгларга харыылаар. Бодунун билир чугаазын чугаалаар.  

26

07.12.

Тарбаган биле Кошкар. Сут-Хол. Шеми (тоолчургу болгаш тоогу чугаалар).

Арын 115, номчааш, утказын чугаалаар

Аянныг номчулга

Кол утказын кысказы-биле чугаалаар.

27

11.12.

Класстан дашкаар номчулга. Мифтер.

Арын 44 (номчулга ному), аянныг номчуур

Аянныг, рольдап номчуур

Чугаанын утказынга хамаарышкан айтырыгларга харыылаар. Бодунун билир чугаазын чугаалаар.  

Кыш (5ш)

28

14.12.

Л. Чадамба «Кыжын»;

С. Сарыг-оол «Кышкы хун».

Арын 119, шулукту шээжилээр

Аянныг, медерелдиг болгаш шилилгелиг номчулга

Кышкы оюннар дугайында беседа. Кыштын демдектерин шулукту канчаар коргускенин тып номчуур. Чугаада домейлээшкиннерни ажыглаанын чугаалаар.

29

18.12.

М. Гумилевская «Харнын ону чуге агыл».

Арын 121, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг номчулга

Чугаанын утказын боттарынын хайгааралы-биле деннеп чугаалаар.

30

21.12.

А. Шоюн «Ыяштаан адашкылар»;  М. Эргеп «Мон лыжалар».

Арын 128, айтырыгларга харыылаар

Аянныг, медерелдиг номчулга Илчирбелеп, номчуур

Утказын чугаалап, амыдырал-биле холбап билири.

31

25.12.

С. Хертек «Озалдыг ужурал»;  М. Кенин-Лопсан «Чаа чылдын Шагаазы».

Арын 136, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, шилилгелиг номчулга

Номчааш айтырыгларга харыылап ооренир.

32

28.12.

Ооредиглиг чогаадыг «Кыш».

Кышкы уенин чуруун чуруур

Чугаа сайзырадылгазы. Словарь ажылы

Кыштын демдектерин болгаш кижилернин ажыл-ижин чуруктан коруп чугаа тургузар. Ном-биле ажылдап билири, номчаан чуулун сайгарары.

Тыва чоннун чаагай чанчылдары (5ш)

33

15.01.

М.Кенин-Лопсан «Кырган-авам чугаалары».

Кырган-аваларындан бир солун чугаа дыннап эккээр

Медерелдиг аянныг номчулга

Кырган-авазынын чугааларындан тыва улустун чанчылдарын билиндирер.

34

18.01.

Ч. Чулдум «Шагаа».

Шагаада албан сагыыр чуулдерни, чанчылдарны бижиир

Медерелдиг шын номчулга

Шагаа дугайында билиглерин чугаа-биле сайзырадыр.

35

22.01.

С. Сарыг-оол «Ангыр-оолдун тоожузу» (романдан узундулер).

Бодунун чылынын аажы-чанын бижиир

Шын медерелдиг болгаш аянныг номчулга

Чоннун чаагай чанчылдарын номчаан узундулерден шилип тып, утказын илередир.

36

25.01.

Ыяш кезерде йорээл салыры. Ч. Конгар «Чанчылывыс чараш».

Арын 150, шулукту шээжилээр

Аянныг болгаш медерелдиг номчулга

Йорээлдерни болгаш шулукту номчааш, бойдуска камныг болурун, оон ужур-утказын билиндирер.

37

29.01.

Класстан дашкаар номчулга. Ч.Чулдум «Кырган-авам аптаразы».

Арын 171 (номчулга ному), аянныг номчуур

Медерелдиг, шилилгелиг номчулга

Эт-хоренгизинге камныг-кадагалыг болурунга чанчыктырар. Номчааш айтырыгларга харыылап ооренир.

Кижи, бойдус, экология, кадыкшыл (8ш)

38

01.02.

Н.Конгар «Кижи чернин ээзи»; С.Молдурга «Кичээн, кижи!».

Ховар унуштерни, аннарны бижиир

Медерелдиг, аянныг, шилилгелиг номчулга.

Созуглелдин утказын шын илередип билир. «Кызыл дептер» дугайында болгаш ховар аннар, куштарны билири. Чернин езулуг ээзи кандыг болурун билиндирер. Тотчеглекчи чорук чуге чедирерил?

39

05.02.

М.Кенин-Лопсан «Кестирген пош»; К.Мунзук «Чодураа».

Арын 158, шулукту шээжилээр

Аянныг болгаш сергек ун-биле

Шулуктун утказын одуруглар аайы-биле сайгарып чугаалап ооренир. Авторнун чагыын  сактап алыр.

40

08.02.

К.-Э. Кудажы «Хулбузек».

Арын 159, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, аянныг, шилилгелиг номчулга.

Чечен чугааны номчааш утказын элдээрди чугаалап билирин чанчыктырар. Оолдун ог-булези буянныг чуулду кылгагынга даянып алгаш, уругларны чараш мозу-шынарга кижизидер.

41

12.02.

К.Аракчаа «Дириг тураскаал».

Арын 167, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, аянныг, шилилгелиг номчулга.

Созуглелдин утказын чугаалап билиринге чанчыктырар. Бойдуска хумагалыг болурун кижизидер.

42

15.02.

М.Эргеп «Буян-кежик»

Арын 173, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, чугурту номчуур

Буянныг чорук кылган чылгычы кандыг аас-кежиктиг болганын болгаш чуге бо чечен чугааны «Буян-кежик» деп адаанын билиндирер.

43

19.02.

С.Тамба «Хайыралыг булун».

Арын 176, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, аянныг, шилилгелиг номчулга.

Айыыл-халапка таварышкан аннарга буянныг чуулду чедирерин билиндирер.

44

26.02.

А.Шоюн «Бойдусту хумагалап камгалаары – ыдыктыг хулээлге».

Арын 180, шулукту шээжилээр

Аянныг, шилилгелиг номчулга

Тыванын каас-чараш бойдузун канчаар камгалаарыл? Куруненин заповедниктеринин дугайында чуну билгенин чугаалаар.

45

01.03.

Чогаадыг «Бойдусту камгалаары».

Арын 185, айтырыгларга харыылаар

Чурук болгаш бодунун хайгааралын чугаалаар.

Бижимел чугаага бодунун хайгааралдарын болгаш бодалдарын шын илередип ооренир.

Февраль 23 – Ада-чурт камгалакчыларынын хуну (1ш)

46

22.02.

С.Пюрбю «Тайбын иштин танныылы»;  И.Кузнецов «Полктун оглу».

Арын 252, шулукту шээжилээр

Аянныг, медерелдиг номчулга

Аянныг номчааш, утказын чугаалап ооренир. Чурук чуруур.

Март 8 – Бугу делегейнин херээженнеринин хуну (2ш)

47

05.03.

А. Шоюн «Март 8 дугайында»;  К.Мунзук «Кады чор сен, авай».

Авазынын портредин чуруур

Шын, аянныг номчулга

Байырлалдын тоогузун,  аянныг номчуп утказын эдертип чугаалаары. Республикада сураглыг херээженнернин аттарын чугаалаар.

48

08.03.

Х. Анчымаа-Тока «Иенин буяны»; З. Намзырай «Кырган-ава оорушкузу».

Арын 262, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, аянныг номчулга

Ава, кырган-ава кижинин амыдыралын болгаш ажы-толунге ынаан чогаалдардан номчааш, чугаалап ооренир.

Час (4ш)

49

12.03.

Г. Скребицкий «Частын будуузунде»;

С. Сарыг-оол «Час».

Арын 188, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, аянныг номчулга

Чогаалдан болгаш бодунун хайгааралындан частын демдектерин демдеглеп чугаалаар. Шулукте болгаш чечен чугаада частын демдектерин деннеп коор.

50

15.03.

О. Саган-оол «Онза уе»;

В. Бианки «Уш час».

Арын 189, номчааш, утказын чугаалаар

Аянныг болгаш медерелдиг номчулга

Частын онзагайын болгаш уш частын ылгавыр демдектерин адап, дириг бойдуста оскерилгелерни эскергени, куштурнын аттарын ушта бижиир.

51

19.03.

Э.Кечил-оол «Эрээн шанак»; Ю. Кюнзегеш «Частын ыры».

Арын 194, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, аянныг номчулга

Чугаанын утказын шын, тодаргай дамчыдары. Шулукту аянныг номчааш, утказын сайгарар.

52

22.03.

С. Сарыг-оол «Чаагай час»; С.Таспай «Дуруяа оолдары».

Арын 197, номчааш, утказын чугаалаар

Аянныг болгаш медерелдиг номчулга

Дуруяа куштун амыдырал-ижин билип алыр. Утказын чугаалап ооренир.

Амыдырал болгаш куш-ажыл (7ш)

53

02.04.

М. Олчей-оол «Ажыл турда»; О.Саган-оол «Кадарчы – маадыр».

Арын 201, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, аянныг номчулга. Рольдап номчудар.

Ажыл дээрге чуртталга, амыдырал, чону дээш, чурту дээш ажылдаарга чоргааранчыг, оорунчуг, ол алдар-дыр деп чувени уругларга билиндирер.

54

05.04.

С.Сарыг-оол «Саны-Моге».

Арын 171, аянныг номчуур

Аянныг, шилилгелиг номчулга

Шулуктун утказын чугаалаар. Куш-ажыл кижиге чуну бээрил, аас-кежиктиг чуртталганын дозу чудел дээрзин билиндирер.

55

09.04.

М.Эргеп «Чартык арбай»; С.Сурун-оол «Моортай биле тоолай» (басня).

Арын 216, басняны шээжилээр

Медерелдиг, аянныг, рольдап номчуур.

Чугаанын утказын айтырыглар дузазы-биле сайгарар. Баснянын кол бодалын болгаш утказын сайгарып чугаалаар.

56

12.04.

Е.Бады-Монге «Бызаалар кадарышканым»

Арын 217, номчааш, утказын чугаалаар

Аянныг, шилилгелиг номчулга

Ажыл кижини амыдыралга ооредир деп чуулду уругларга билиндирер.

57

16.04.

В.Маяковский «Кым болурул?»

Келир уеде кым болурун бижиир

Аянныг болгаш медерелдиг номчулга

Кандыг эртемнер барын билип, озуп келгеш кым болурун баш бурунгаар шилип алырын билиндирер.

58

19.04.

Класстан дашкаар номчулга. М.Олчей-оол «Начын».

Арын 95 (номчулга ному), аянныг номчуур

Медерелдиг, аянныг, рольдап номчуур.

Чугаанын утказын айтырыглар дузазы-биле сайгарар. Чечен чугаанын  кол бодалын болгаш утказын сайгарып чугаалаар.

59

23.04.

Чогаадыг «Баштайгы куш-ажылым».

Арын 231, айтырыгларга харыылаар

 Бодунун хайгааралын чугаалаар.

Бижимел чугаага бодунун хайгааралдарын болгаш бодалдарын шын илередип ооренир.

Апрель 12 – Космонавтика хуну (1ш)

60

26.04.

Ю.Гагарин «Мен чуну корген мен»; М.Сат «Сылдыстар».

Арын 265, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг чугурту номчулга

Байырлалдын тоогузун, сураглыг космонавтыларнын аттарын билири. Ю. Гагариннин  сактыышкынын номчааш, чугаалаар. Сылдыстар чуну билгенин чугаалаар.

Май 1 болгаш 2 – Частын болгаш куш-ажылдын байырлалы (1ш)

61

30.04.

А.Шоюн «Май бирнин байырлалы»; Ю.Кюнзегеш «Май».

Арын 268, шулукту шээжилээр

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга.

Байырлалдын тоогузун, оон канчаар тыптып келгенин билип алыр.

Май 9 – Тиилелге хуну (1ш)

62

03.05.

З.Намзырай «Он санитар кыс»;  Т.Кызыл-оол «Бурзекейнин ады».

Эки турачыларнын аттарын бижиир

Медерелдиг, аянныг болгаш шилилгелиг номчулга.

Тиилелгеге бугу чоннун оорушкузун болгаш дайзынга удур демиселге тыва араттарнын киириштирип турган улуг-хуузун чогаалдар дамчыштыр билиндирер.

Чай (5ш)

63

07.05.

К.-Э.Кудажы «Кызыл-каттын чагыы»; Х.Ойдан-оол «Ак анчы».

Арын 232, шулукту шээжилээр

Шилилгелиг, аянныг номчулга

Чечен чугаадан чайнын демдектерин, анчынын ак -сеткилдиин, тывынгыр-дидимин допчулап чугаалаар.

64

10.05.

Ш.Суван «Чуреккир».

Арын 238, номчааш, утказын чугаалаар

Дынзыг ун-биле медерелдиг, аянныг номчуур

Чечен чугаанын кол утказын илередир. Дириг амытаннарга камныг кичээнгейлиг болурун кижизидер.

65

14.05.

Б.Ондар «Хербис даанга».

Арын 242, номчааш, утказын чугаалаар

Медерелдиг, аянныг, рольдап номчуур.

Чугаанын утказын айтырыглар дузазы-биле сайгарар. Чечен чугаанын  кол бодалын болгаш утказын сайгарып чугаалаар.

66

17.05.

Сюжеттиг чурук-биле ажыл. О.Сувакпит «Аян-чорук-биле».

Арын 248, шулукту шээжилээр

Аянныг, сергек ун-биле номчуур.

Аян-чорукчулар деп кымыл,олар чуну магадап коргенин чугаалаар. Уруглар кандыг аян-чорук кылырын чугаалаар.

67

21.05.

Чогаадыг «Чайгы дыштанылгада…».

Арын 249, айтырыгларга харыылаар

Чугаа сайзырадылгазы. Словарь ажылы.

Уругларнын чайгы дыштанылгазын шын ажыглап билиринге чанчыктырар, ону бижимел чугаага дамчыдып билирин чедип алыр

Катаптаашкын (1ш)

68

24.05.

Чыл дургузунда ооренгенин катаптаар

Чыл дургузунда уругларнын номчулгага алган билиглерин, чанчылдарын быжыглап катаптаар