Тыва дыл кичээли. 4 кл. Онаарынын падежи
план-конспект урока (4 класс) на тему

4 класска тываа дыл кичээли. Темазы: Онаарынын падежи. 

Сорулгазы. 1. Ооренген падежтерин бот-боттарындан ылгап билирин улам быжыглаар, онаарынын падежинин оске падежтерден ылгалыр демдектери-биле таныштырар.
                    2. Уругларнын кичээнгейин, боданып билирин, боду билигни дилеп- тыварынга билиин сайзырадыр.
                    3. Уругларны тыва дылынга ынак, ону сонуургаарынга, чараш-аажы чанга кижизидер.

Кичээлдин чорудуу.

1.Организастыг кезээ. Аалчылар-биле мендилежир.

2. Мотивация ( кичээнгейни хаара тудуп алыры)

 Мен чаа чуулду ооренип алыксап тур мен.

Мен чаа чуулду ооренип алырынга белен мен.

Мен чаа чуулду ооренип алыр мен.

- Ажылдап кириптеринге белеткенип алыылынар уруглар. Кыдырааштарга ай хунун бижээш чараш бижилгени кууседиптээлинер. (хортук, сыртык). Шын бижилгезин тайылбырлаар.

3.Сорулга, теманы тодарадыры

Бир оолду хоомейлеткен.

Ийи оолду дураннаткан.

Адазынга баштаткан,

аржаанын дергилээн.

Дорт аътты чарыштырган,

Кузунгузун кыланнаткан.

(Машина мотору, караа, чолаачызы, бензини,дугуйлары, корунчуу)

- Машина деп состу чуу деп очулдуруп болур бис, уруглар? (чычаан)

- Карартыр парлаан состерге айтырыглар салыр. Кичээлдин сорулгазын дыннадыр.

- Бо хун кичээлде кымны? Чуну? деп айтырыгларга харыылаттынар  чуве аттары кандыг падежте  турарын тодарадыр бис.

3. Катаптаашкын (актуализация)

Самбырада карточкаларны стрелкалар-биле тудуштурар:

- Чуу деп айтырыглар артып калды, уруглар?

- Кайы падежтин айтырыглары деп бодаар силер?

- Силернин ол даап бодаашкынынарны бадыткаары-биле мергежилгелерден кууседиптээлинер.

4.Чаа билиглернин баштайгы шингээдип алыышкыны.

Мергежилге 153. Кыдыраашка куусеткенинин соонда 1 домакты сайгарар.

 Эки кижи малды, этти камнаар.

Туннел: Онаарынын падежинде чуве аттары щилчилелиг кылыг созунун объектизин азы угланган созун  илередир болгаш домакка немелде болур.

Сула шимчээшкин: Хомузумну ойнай бээр мен кон-кон-кон

                                    Койгунактар ырлажы бээр кон-кон-кон

                                    Дошпулуурну ойнай бээр мен дын-дын-дын

                                   Тоолайлар танцылай бээр дон-дон-дон

                                    Барабанны кага бээр мен бум-бум-бум

                                    Койгунактар марыштай бээр бум-бум-бум

6. Баштайгы быжыглаашкын (болук ажыл-биле ажыл).

- Улегер домактарны шын тургузар. О.п. турар чуве аттарынче айтырыглар салыр.

Чалгааны ооредир,                                        Улугну хундуле,

Чаш ыяшты олуртур.                                       Бичиини кээрге.

                                             Эртинени черден казар

                                            Эртемненрни номдан тывар

                              Чалгаа оореникчи – башкыны хилинчектээр,

                               Шапты болды – чазаныкчыны олуртур.

                                           Эдинни камнап эдиле,

                                           Эжинни ханы хундуле.

                                               Тандыны дагып чор,

                                              Даайынны хундулеп чор.

                                            Дезигни аргамчы-биле тудар.

                                              Тенекти когудуг-биле дудар.

- О.п. чуве аттары улустун аас чогаалында хойу- биле ажыглаттынып турарын база кордувус. Ук пажежте турар чуве аттары  кымны? Чуну? деп айтырыгларга харыылаттынар болгаш кылыг созунун угланган объектизин илередир.

 - Бо улегер домактар бисти чуге ооредип турар – дыр уруглар? Кижии чалгаа чорбас, тенек болбас, эдин камнаар эжин хундулээр…

5. Билген чуулунун баштайгы хыналдазы

Мергежилге 154. Онаалгазын кым номчуптарыл? (Бот ажыл)

Туннел: Онаарынын падежинин кожумаа соске чаа утка киирбейн, домакта состерни харылзаштырып чоруур.

- Устунде чугаалаан туннеливисти бадыткаар кылдыр сос катыжыышкыннарындан аас-биле тургузуптунар.

Чижээ: Чакпаны аштаар, …

6. Билген чуулунун туннел хыналдазы (тест):  

® Тыва дылда каш падеж барыл?

5 ⃝                   6  ⃝                   7 ⃝

® Онаарынын падежинин айтырыглары?

Кым? Чуу? ⃝                     Кымнын? Чунун? ⃝                     Кымны? Чуну? ⃝

® О.п. чуве аттары домакка кандыг кежигун болурул?

Кол сθс ⃝              немелде ⃝                   сθглекчи ⃝

®Домакта ылгаан сθс кандыг кандыг кожумак турарыл?

Самолёт тайга…    ажыр ужа берген.

- да ⃝                       -нын ⃝                      - ны ⃝  

Туннел:

 -Чаа чуну ооренип алдынар?
-Чуу деп айтырыгга харыыыны тыптывыс, тайылбырлап чугааланар?
-Чунун дугайында ам-даа хойну билип алыксап тур силер?

      Кичээлдиӊ сорулгазынга дүүштур чедип алган чедиишкиннерге даянып алгаш, беседаны чорудар.Уругларны кичээлдин эгезинче дедир ээлдирип, кичээл эгезинде кылып чадап каан ажылын чедир күүседирин сумелээр. Кичээлде бодунун күүсеткен ажылынын тѳнчу түннелин шын тодарадыр. Эгезинде бергедешкен айтырыынче ээп кээп, ону ѳѳренип алган билиинге даянып алгаш, кууседип, шынзыдар. Углаар-баштаар (рег.)

7. Онаалга,тайылбыр ажылы

8. Рефлексия. «Чедиишкиннер чадазынга» бодунарнын кичээлге ажылдаанынарны тунненер 

Демдектер.

Адын бижи______________________

® Тыва дылда каш падеж барыл?

5 ⃝                   6  ⃝                   7 ⃝

® Онаарынын падежинин айтырыглары?

Кым? Чуу? ⃝               Кымнын? Чунун? ⃝             Кымны? Чуну? ⃝

® О.п. чуве ады домакка кандыг кежигун болурул?

Кол сθс ⃝                     немелде ⃝                   сθглекчи ⃝

®Домакта ылгаан сθске  кандыг кандыг кожумак турарыл?

Самолёт тайга…    ажыр ужа берген.

- да ⃝                       -нын ⃝                      - ны ⃝