Внеклассное мероприятие "Калыкойпого туняшке путешествий дене"
классный час (2 класс) по теме

           «Калык ойпого туняшке  путешествий дене».

           Цель: йоча-влакым калык ойпого дене палдараш.

          Ыштышаш сомыл: 1. Калык ойпогым икте-весышт деч ойырен мошташ..

                            2. Писынойым чын ойлаш туныкташ, тудын кулешлыкше .                                                                                                            

                            3.Йоча-влакын уш-акылыштым, чулымлыкыштым вияндаш.

                             4. Калык ойпого деке шуманден шогаш.

                             5.Калык ойпого гоч йоча-влакым шочмо йылмым, калыкым, шке элнам йораташ кумыланден шогаш.

            Материал: калыкмутан да писеоян ромашка-влак.

                                      Мероприятийын эртымыже.

.

1.Организационный момент.

2.Тун ужаш.

           1. Туныктышын туналтыш ойжо.

          Салам лийже пагалыме, уна-влак.

          Салам лийже, йоча-влак.

          Ме тендам шангысек вучена

          Пайремнам огына тунал.

          А ямдыленна ме тыланда

          Колан-чын, колан-йомак,

          Колан-тушто, а колан-муро.

          Пагалыме, уна-влак, чылалан вер сита,

          Чылалан сай шокта?

  -  А таче ме тендан дене ик туняшке путешествий дене каена. Келшеда?

А могай туняшке каена, те  станцийла гыч станцийлашке путешествий дене коштмо деч вара пален налшаш улыда.

                                        2. Станцийлашке путешествий.

 Т:   А мо дене эрташ туналына? Йомак-влакым шарналтена. Могай йомакыште  да могай  йомакысе юзо  арвер дене коштыныт?

Й:   (ойлат).    Скатерть самобранка, ступа, печь.

Т:   А мо дене Емеля Дурачок коштын?

Й:   Конгамбалне.

                                                        Слайд «Емеля конгамбалне».

 Т:   А могай тудо заклинанийым ойлен?

Й:   «По щучьему веленью, по моему хотенью, ступай печь».

Т:   Айста тушкан ойлен ончена.

Й:   (ойлат).

                                                       Слайд «Калыкмут».

       Калыкмутышто айдемын куанже ден ойгыжо, воштылмыжо да шортмыжо, туныктен ойлымыжо да вурсымыжо ончыкталтеш. Тудо чын, поро, калыкым, шочмо элым, пуртусым   йоратыше, кугуракым  пагалыше, изиракым чаманыше лийын кушкаш туныкта.

Т:   А калыкмут – влак мо нерген лийыт?

Й:   (ойлат)  -   паша, келшымаш, шочмо эл нерген.

Т:   Чын. А могай калыкмутым паша нерген паледа?

Й:        1).Туналме пашам эрлалан ит кодо.

            2).Илыш поро пашалан пуалтын.

            3).Йылмыже яклака, пашаже моклака.

Т:   А келшымаш нерген.

Й:         1). Келшен илымаште – вий.

             2). Пушенге пушенгылан энерта, айдеме – айдемылан.

             3).Тошто йолташ у деч шерге.

Т:     А ынде мый ончалнем кузерак те калыкмутым паледа.Мый кажне партышке калыкмутын туналтышыжым пыштем, а те вес пелыжым тушкаште кычалыда. Чыла муыда гын, киддам нолталыда.

                                                        Слайд 1. Икте чылан верч, чылан – икте верч.

                                                                     2.Келшен илымаште – вий.

Т:   А нине калыкмут – влак мо нерген ойлат?

Й:   (ойлат).

Т:   Йоча – влак калыкмутым паледа, тугеже вес станцийыш каена. Келшеда?

       А мом ыштышаш улына?

Й:   Заклинанийым ойлыман.

Т:   Чын. Ойлена.

                                                       Слайд (конгамбалне каена)

Т:   Тиде станцийыште келшыш?

Й:   (ойлат.  )

Т:   Тугеже вес станцийыш каена. Мом ыштена?

Й:   (Заклинанийым ойлена).

                    (ойлат).

                        Слайд  «Модыш».

            Модыш-уш погыш. Модыш гоч айдеме ушым пога, илыш умылымашыже рашемеш, койыш-шоктышыжо ончыкталтеш,  а эн тунжо – тазалыкым пенгыдымаште кугун полша.

                         Йоча модеш,                     Йоча модеш,

                         Йоча кушкеш,                    Йоча кушкеш,

                         Чевер туням                       Кугу лиймек,

                         Пален налеш.                     Ушан лиеш.

                                                                                        В.А.Мухин (Сави).

Т:   Йоча-влак, а те модаш йоратеда?  А могай модыш дене модыда?

Й:   (ойлат). (Пырыс-коля….)

Т:   Марий калык турло модышлан поян лийын. Тиде поянлык кызытат йомын огыл. Шукерте ожно марий калык модыш-влак  сонар, колызо, мланде паша дене кылдалтше лийыныт. Мутлан, «Рывыж капкан», «Кол кучен модмаш», «Когорчен чонешта», «Куку», Кулай», Маска ден йоча-влак», «Маска чия» да тулеч моло.

         Шуко модыш калык календарь дене кылдалтын. Шорыкйол годым кугу вер Васлий кугыза ден кувалан ойыралтеш. Тыгак, Туп кырен модыныт. А кугече годым мо эн тунжо», Уярня годым?, т улеч моло. Йоча-влак мый тыланда ик модышым модаш темлем . Келшеда?

             «Вудйоген модмаш».

Т:   Келшыш модаш?  Мемнам эше вес станций вуча. Каена? А мом ме ыштышаш улына?

Й:   Заклинанийым ойлышаш улына.

            (ойлена).

                          Слайд «Тушто-влак».

Т:   Йоча-влак, ко туштым йората?

      Айста ваш –ваш туштена.

   (туштат).

Т:   А ынде мый тыланда туштем.

3.Пенгыдемдымаш.

Т:   Йоча-влак, а могай путешествийышке мийышна».

Й:   Ойлат:  «Калык ойпого».

          Тугеже ме тендан дене «Калык ойпого туняшке» путешествий дене миенна.

                                     Слайд «Калык ойпого туняшке» путешествий.

       Т:   А мо тугай (калык, ой, пого).

       Й:    ( шонымыштым ойлат).

                                        Слайд «Калык-тиде калык шонен, а ик ен огыл».

         Т:  А мо тугай Ой?

         Й:  (шонымыштым ойлат)

                                            Слайд «Ой-тиде…

           Т:  А мо тугай пого?

           Й:  (шонымыштым ойлат).

                                               Слайд «Пого-тиде…

  Т:   А ме могай станцийлашке мийышна?

  Й:    (ойлат)   Калыкмут, модыш , тушто-влак.

  Т:   А эше могай калык ойпогым паледа?

  Й:   (ойлат): марий калык муро,  такмак-влак, лудыш мут, шотлеммут, калык пале, йомак, мыскара.

  Т:   Йоча- влак, а лудмаш урокышто могай мурым муренна, айста мурен ончена. Келшеда?

                        (мурена) «Яндар йукан кукужо».

  Т:   Йоча-влак, те мыланем пеш келшышда, калыкмутымат,  туштымат , модышымат паледа. А тыланда келшыш мо?

                                   Появляется станция «Загадки».

У:   Кто любит загадки? Давайте будем загадывать друг другу.

                (загадывают, отгадывают).

У:   А теперь отгадывайте мои загадки.

              1.Кто может говорить на всех языках?   (Эхо).

              2.Кто может ткать без станка и без рук?   (Паук).

              3.От чего плавает гусь?    (От берега).

              4.Кто всегда идет и с места не сходит.   (Часы).

                                   3).  Закрепление. Ответы на вопросы.

У:    Понравилось ли вам путешествовать?

        На каких станциях побывали?

Д:   На станциях «Пословицы», «Скороговорки», «Игры», «Загадки».

                                    4).  Подведение итога.

У:   Ребята, вы мне так понравились. Знаете и пословицы, и загадки, и игры, и хорошо умеете читать скороговорки. Атеперь мы вернемся в наш класс. Вспомним наше заклинание.