Россия халыкларының бәйрмнәре.
план-конспект урока по орксэ (4 класс) по теме

Тема : Россия халыкларының бәйрәмнәре. (1 слайд)

Максат : укучыларны дөньякүләм диннәрнең төп бәйрәмнәре белән таныштыру;  аралашу күнекмәләрен һәм үз фикереңне  дөрес  чагылдырырга өйрәтү; татар халкының Сабантуй бәйрәме һәм аның йолалары белән  таныштыру; республикада яшәүче халыкларның бер – берсенә хөрмәт, игътибар тәрбияләү; укучыларның Татарстанда һәм Россида яшәүче халыкларның бәййрәмнәре һәм традицияләре турында уүзаллавын киңәйтү; милли казанышларга хһрмәт тәрбияләү, яхшылык теләү атмосферасын булдыру; һәрбер балага үзен күрсәтергә мөмкинлек бирү.

Дәрес барышы

I. Оештыру өлеше.

- Исәнмесез, балалар!  Мин сезне кабаттан “Россия халыкларының рухи – әхлакый мәдәнияте нигезләре” дәресендә күрергә бик шатмын. (2 слайд)

II. Белемнәрне актуальләштерү өлеше.

- Бүген без сезнең белән милли бәйрәмнәр турында сөйләшербез. Сез ниниди халык бәйрәмнәрен гаиләдә бәйрәм итәсез? Ә мәктәптә? Ә шәһәрдә? ( 3 слайд)

- Балалар, ә сез бу бәйрәмнәрне яратасызмы?

III. Эшчәнелеккә үзбилгеләнү өлеше.

- Бу ялларда безнең нинди бәйрәм үтте? ( 4 слайд)

- Христианнарда ниниди бәйрәм шулай ук киң бәйрәм ителә һәм халыкның күңел ачуы белән алып барыла? ( 5 слайд)

IV. Тема буенча эш.

-  Бүген без сезнең белән татар халкының иң күркәм бәйрәмнәреннән саналган Сабантуй бәйрәме турында танышырбыз . Сабантуй бәйрәме − татар халкының иң олы бәйрәмнәренең берсе. Ул − хезмәт һәм дуслык бәйрәме.   Сабантуй – татар һәм башкорт халкының язгы кыр эшләре тәмамлануына багышланга бәйрәм.  Аны кайчагында кыр бәйрәме дип тә атыйлар. (Сабан татар телендә кыр дигәнне, ә туй бәйрәм дигәнне аңлата). (6 слайд)

        Сабантуй эш белән тыгыз  бәйләнештә. Игенчеләребез уңышлы иген чәчкәннән соң , үзләренә ял оештыралар. Бергә җыелышып бер эшнең бетүен, икенчесенең башлануын билгеләп үтәләр. Бу бәйрәмдә күп әйбер бергәләшә : уңышлы эшкә шатлану, мул уңышка өметләр, яшелләнгән табигать белән аралашу, яшь егетләрнең кыюлыгы һәм олыларның зирәклеге. ( 7 слайд)

        Сабантуй программасы бик зур һәм күптөрле. Җырлау, бию, уеннар уйнау, көч сынашу – менә Сабантуйның программасы.  Уеннарның нинди төрлесе генә юк. Борынгы  уеннардан башлап, хәзерге заман уеннарына кадәр, тиз һәм шаян уеннар. Капчык киеп йогерү, күкәй белән кашыкны авызга кабып йөгерү, канат тарту, гер күтәрү, көрәш, мендәр белән сугышу, баганага менү һәм башка төрле уеннар. Игенчеләрне, терлекчеләрен һәм башка алдангыларны Сабантуй бәйрәмендә сәләмлиләр һәм котлыйлар. ( 8 слайд)

- Ә хәзер без сезнең белән Хаимуллин Җәмилнең “Татар халык бәйрәме – Сабантуй” темасына язылган сочинениясын тыңлап китәрбез. ( 9 слайд)

Татар халык бәйрәме - Сабантуй

Сабан туе − ул һәркемнең көтеп алган изге бәйрәме. Иң элек Сабантуй үткәрү өчен мәйдан әзерлиләр. Безнең авылда Сабантуй урман буеңдагы яшел чирәм белән капланган иңкүлектә үткәрелә.

Иртәгә Сабантуй буласы көнне авыл яшьләре, урам буйлап гармуннар уйнап, җырлап-биеп, хуҗабикәләрдән, яшь киленнәрдән Сабан туе өчен махсус әзерләнгән бүләкләр җыеп, халыкны бәйрәмгә чакырып йөриләр. Бу «Сөлге җыю» дип атала.

Икенче көнне матур итеп бизәлгән мәйданга бәйрәмчә киенгән халык җыела. Мәйдан уртасында батырлар көч сынаша. Җиңүчеләрне тәкә һәм кыйммәтле бүләкләр көтә. Бертуктаусыз музыка яңгырый, һәркем үзенең осталыгын күрсәтә: кемдер җырлый, кемдер бии, кемдер музыка коралларында уйный.

Яланаяклы малайлар багана башындагы сөлгегә үрмәлиләр. Мин үзем кәкре баганага менәргә яратам. Олыраклар аркан тартыша, капчык белән сугыша, кашыкка йомырка салып йөгерәләр. Уңган кызлар йөгерә-йөгерә су ташый. Бер төркем халык чүлмәк ватучыга көч биреп тора. Кемдер табактагы катыктан авызы белән акча эзли. Бөтен җирдә − уен-көлке, шаярулар.

Кинәт мәйдан, тын калып, чабышып килүче атларга юл ача. Беренче килгән атны шау-гөр килеп кул чабып каршы алалар. Соңыннан килгән ат та өлешсез калмый. Кайсы кеше, йөгереп килеп, атның муенына сөлге сала, икенчесе чабышчы малайның башына түбәтәй кидерә.

Сабан туе шулай, шаулап-гөрләп, кичкә кадәр дәвам итә. Бушап калган мәйданга карагач, ямансу була. Тагын бер елга кадәр сау бул, Сабантуй! Без сине сагынып көтәрбез.

V. Физкультминутка

(10 слайд)

« Вышитый платочек»

(русская народная игра)

С музыкальным сопровождением по кругу передается платочек. На ком остановится платочек, тот и исполняет номер: стихи, песни, частушки, танец.

VI. Тема буенча эшне дәвам итү.

( 11 слайд)

- Ребята, а какие ассоциации возникают у вас  со словом «масленица»?

- Если спросить у любого прохожего, что такое “Масленица”, каждый, наверное, ответит – это блины. Так оно и есть. Главное место в Масленице играли — блины (символ солнца, а солнце — это тепло, свет, радость, добро, урожай).  Это весёлый, озорной, сказочный и очень древний праздник. Это целая неделя гуляний, игр, вкусных обильных угощений.

Из далёких времён пришла к нам сударыня-масленица. Корни этого праздника уходят к нашим предкам славянам. У древних славян это был недельный праздник проводов зимы. В народе любили его и величали ласково: «честная масленица», «весёлая», «касаточка», «боярыня». Православной Церковью Масленица была принята как религиозный праздник и получила название сырной, или мясопустной недели. Масленицу отмечают перед великим постом за восемь недель до Пасхи – и непременно с блинами, снежками, горками, кострами, катанием на лошадях.

( 12 слайд)

В центре праздника находилась Масленица – фигура, кукла из соломы, которую наряжали в кафтан, шапку, обували на ноги лапти, катали на санях, пели песни. В старину в этих народных гуляньях не принимали участие только старики да младенцы.  Масленицу и в наше время отмечают по всей России. Каждый день Масленичной недели имеет свое название и определяет, что делают в этот день и как празднуют его. Длится Масленица целую неделю.  

Понедельник – “Встреча”.  (13 слайд)

В этот день в деревнях из соломы делали большую куклу Маслёну, наряжали её в женские одежды и отвозили на старую высокую гору, “чтобы Маслёна видела, откуда придёт весна”. Это сопровождалось играми, песнями, ряжеными. Люди гадали, шутили, веселились. Молодёжь строила снежные горы, мастерила качели, а в домах накрывали столы. Первые блины отдавали нищим – поминать усопших.

Вторник – “Заигрыши”.  (14 слайд)

С утра парни приглашали девушек кататься с гор. Ходили друг к другу в гости, причём по старшинству, молодые к более взрослым, приглядывали невест.

Среда – “Лакомка”.  (15 слайд)

В этот день тёщи угощали своих зятьёв. Сохранилось много шутливых поговорок на этот счёт: “Придёт зять – где сметаны взять”, “Нет чёрта в доме, пригласи зятя”.

“Широкий четверг”.  (16 слайд)

Все шли на гулянье. Катались на тройках, устраивали кулачные бои, пели песни.

Пятница – “Тёщины вечёрки”. ( 17 слайд)

В этот день зятья угощали своих тёщ блинами. Причем вечером зять сам должен был пригласить тёщу в гости.

Суббота – “Золовкины посиделки”.  (18 слайд)

Молодая невестка приглашала в гости своих родных, а парни и девушки строили снежные города с крепостями и башнями, а потом весело и с шутками отвоёвывали их друг у друга.

“Прощёное воскресение” или “Заговенье”.  (19 слайд)

Масленичное воскресенье называется в народе «прощённым». Это день, когда люди просят друг друга. Забываются все обиды, и русский народ с нетерпением ждёт прихода весны.

В последний день масленичной недели обычно чучело Масленицы, разорвав в клочья, зарывали в снег или сжигали, приговаривая:

Гори, гори ясно, чтобы не погасло
Чтобы все метели разом улетели
Чтобы птички пели, травки зеленели
Небеса синели и колосья зрели
Гори, гори ясно, чтобы не погасло.

Вот так заканчивалась шумная масленичная неделя.

VII. Йомгаклау өлеше.

- Бу дәрестә үзегез өчен нинди яңа мәгъләмәт белдегез?

- Масленица турында нәрсә сөйли аласыз?

- Сабантуй – нинди бәйрәм ул?

VIII. Рефлексия

(Чыгу билетигы)

- Сүз нинди бәйрәм турында бара?

“Игенчеләребез уңышлы иген чәчкәннән соң , үзләренә ял оештыралар. Бергә җыелышып бер эшнең бетүен, икенчесенең башлануын билгеләп үтәләр. Бу бәйрәмдә күп әйбер бергәләшә : уңышлы эшкә шатлану, мул уңышка өметләр, яшелләнгән табигать белән аралашу, яшь егетләрнең кыюлыгы һәм олыларның зирәклеге.”

а) Ураза Байрам

б) Сабантуй

в) Навруз

- Как назывались дни Масленицы?

Понедельник – встреча,

Вторник –  ______________,

Среда –   _____________,

Четверг – широкий четверг,

Пятница –  тёщины вечера,

Суббота –  _____________,

Воскресенье – ________________.