Выступление на педсовете "Федераль дәүләт белем бирү стандартларына күчү шартларында укытучының проект эшчәнлеге"
статья на тему

Федераль дәүләт белем бирү стандартларына күчү шартларында укытучының проект эшчәнлеге

2009 елның 6 октябрендә Россия Федерациясенең Мәгариф һәм фән министры Андрей Фурсенко үз боерыгы белән башлангыч гомуми белем бирүнең икенче буын федераль дәүләт белем бирү стандартын раслады. Әлеге стандарт нигезендә эшләнә торган укыту планнарының инвариант (мәҗбүри) өлешенә татар теле һәм әдәбиятын укыту кертелгән. Татарстан Республикасы Министрлар Кабинетының Мәдәният, спорт һәм Татарстан Республикасы халыклары телләрен үстерү идарәсенең Татарстан халыклары телләрен үстерү секторы җитәкчесе Фирая Шәйхиева сүзләренчә, дәүләт стандартына туган телләрне һәм дәүләт телләрен кертү өчен бик зур эш башкарылган. Билгеле булганча, бер ел элек әлеге стандартларны эшләүче төркемнәр Татарстанга килеп, алар өчен семинарлар уздырылды. “Шул вакытта без дәүләт телләре стандартларын булдыру турында сүз алып бардык. Ул вакытта бу ачык түгел иде, хәзер ачыкланды. Стандартка туган тел дигән әйбер бөтенләй кермәгән иде әле. Менә хәзер ул республикадан даими рәвештә Мәскәүгә тәкъдимнәр юллау, хатлар язышу нәтиҗәсендә кертелде, - диде Фирая Шәйхиева. - Безгә бит әле ике максатны күз алдында тотарга кирәк иде. Безгә дәүләт теле үзебезнең республикада эшләр өчен кирәк. Ә туган тел безгә Россия Федерациясендәге барлык татарларны туплар һәм берләштерү өчен кирәк иде. Чөнки без, әлеге стандартка нигезләнеп, республикабызда чуваш, мари, удмурт, башкорт һәм башка телләрне өйрәнүгә ярдәм итәргә телибез”.

Педагогика фәнендә укыту-тәрбия процессы сыйфатын үстерергә булышлык итүче технологияләр шактый. Укытучының бурычы – яңалыклар агымында югалып калмыйча, дөрес юнәлеш алу, укытуның һәр этабы өчен уку материалын үзләштерүнең иң уңышлы вариантын кулланып эшләү.

Укучылар белән эшләгәндә проектлар методын куллану отышлы. Проектлар методы укучы шәхесенең белем алуга иҗади якын килүенә юнәлтелгән. Бу метод белән эшләгәндә, укучылар актив рәвештә уйлау, фикерләү эшчәнлегенә тартылалар. Методик яктан караганда, проект эше фәнни һәм гамәли проблемалы-юнәлешле тикшеренү эшчәнлегеннән гыйбарәт. Ул, теге яки бу проблеманы тирәнтен өйрәнү максатында, укытучы җитәкчелегендә эшләнә торган мөстәкыйль иҗади эш. Компьютер технологияләреннән уңышлы файдалану, тел һәм әдәбият фәненә иҗади якын килеп эшләү зур нәтиҗәләргә ирешергә ярдәм итә. Укучыларда ана телебезгә  карата мәхәббәт тәрбияли, аның байлыгын, матурлыгын, фикъри тирәнлеген ачып бирә; аны мәдәниятле итә; һәрьяклап үстерә, шәхес итеп тәрбияли. Укытучы укучыга тормышта үз урынын табарга ярдәм итүче төп ышанычы булып кала.

Проект сүзе өч мәгънәне аңлата:

1) нинди дә булса механизмның яки корылманың әзер планы;

2) нинди дә булса документның алдан әзерләнгән тексты;

3) теләгеңне тормышка ашыру планы.

Элек проект сүзе техника өлкәсендә генә кулланылган булса, хәзер музыка, театр, әдәбият, бизнес өлкәләрендә дә теләгеңне тормышка ашыру планы буларак кулланыла.

Татар теле һәм әдәбиятын өйрәнгәндә, түбәндәге төрдәге проектларны кулланып була:

• тикшеренү (хезмәтнең актуальлеген нигезләү, тикшеренүнең максаты әйтү, бурычлар кую, аларны чишү юлларын күрсәтү);

• иҗади (кичә яки бәйрәм үткәрү өчен сценарий төзү, мәкалә язу һ.б.);

• гамәли юнәлешле (һәр укучының, төркемнең бөтен эшчәнлеген яхшы нәтиҗәләргә ирешү максатыннан чыгып планлаштыру);

• мәгълүмати (темага караган мәгълүматларны җыю, аларны катнашучыларга тәкъдим итү, фикер алышу, йомгаклау);

• предметара (берничә предметка нигезләнү).

Проект методы укытучы һәм укучыларның яхшы әзерлеген, сыйныфның һәм иҗади төркемнәрнең үзара килешеп эшләүләрен таләп итә. Проект турында сөйләшүдә катнашып, укытучы да тигез хокуклы фикердәшкә, ярдәмчегә әйләнә. Проектны гамәлгә ашыру барышында укучылар әйләнә-тирәдәгеләр белән уртак тел табып эшләргә, фикерләрен дәлилләргә өйрәнә. Шулай ук бу метод укучыларны компьютер белән эшли белергә, текст процессоры ярдәмендә төрле документлар, график программалар, иллюстрацияләр әзерләргә, электрон таблицаларда гамалләр үтәргә, гади программалар төзергә, электрон почтадан һәм интернеттан файдаланырга өйрәтә.

Укытучы менә нинди рольләргә керергә тиеш була:

• Энтузиазист (укучыларны максатка ирешүгә этәрүче)
• Берничә фән өлкәсендә белем һәм күнекмәләре булган белгеч
• Эшне оештыручы консультант
• Вакытны дөрес бүлергә өйрәтүче җитәкче
• Хаталарын һәм җитешсезлекләрен күрсәтүче сораулар бирүче
• Төркемнәрнең координаторы
•  Башкарылган проекны анализлаучы эксперт

Проект эшчәнлегенең бурычлары:

- укучыларда интеллектуаль һәм гомумхезмәт белемнәрен булдыру, аларның хезмәт нәтиҗәләрен күз алдына китереп эшләрлек күнегүләр белән тәэмин итү;

- иҗади фикерләү, мөстәкыйльлек һәм башлап эш итү сәләтен үстерү.

Проектның темасын укучылар мөстәкыйль рәвештә яки укытучы кушуы буенча сайлыйлар. Проектларны аерым яки иҗади төркемнәрдә эшләргә мөмкин.

Проект төрләре:

• Web- сайт
• Видеофильм
• Күргәзмә
• Газета, журнал
• Уен
• Әдәби кичә
• Бәйрәм
• Укыту ярдәмлеге
• Белешмә

• Эшлекле уен
• Тамашачылар белән уен
• Чыгыш
• Фәнни конференция
• Пресс- конференция
• Рольле уен
• Ярыш
• Спектакль
• телетапшыру

Проект эшенең этаплары: