Технологическая карта урока по родному (якутскому языку) на тему "Аат тыл"
учебно-методический материал (3 класс)

Уруок темата: «Тереебут терут тылым – мин быстыбат быйаным»

Уруок формата: урок-эстафета

Уруок сурун сыала: эрдэ барбыты хатылыыр уруок, дор5оону таба санарыы, тылга кылгас уьун аьа5ас дор5ооннору, дифтонг арааьын, маарыннаьар, хоьуласпыт, сэргэстэспит бутэй дор5ооннору арааран истэр, тылы сатаан коьорор.   фольклор кыра жанрдарын көмөтүнэн алын сүьүөх үөрэнээччилэргэ сиэр–майгы өттүнэн иитии усулуобуйаларын быьаарыы, бэйэ тылыгар–өьүгэр туттарга үөруйэ5и инэрии, о5о үтүө майгылаах, дириҥ билиилээх, норуот үгэстэринэн киэҥ туттар дьоьун киьи буоларыгар олук ууруу.

Уерэх дэгиттэр дьайыылара

Бэйэни салайынар-дьаһанар үөрүйэх (Регулятивные УУД):

• Учууталы уонна биир саастыылаахтарын кытта кыттыһан үлэлиири быһаарсар;
• Сатаан былааннанар;
• Үлэтин хонтуруолланар;
• Киэҥ эйгэни кытта алтыһар.

Тус санааны, сыһыаны сайыннарар үөрүйэх (Личностные УУД):  

• Үлэлиир дьоҕурун сайыннарар;
• Сиэр-майгы сыаннастарын тус бэйэтигэр иҥэрэр;
• Бэйэни сыаналанарга үөрэнэр, бэйэтин сайыннарар;
• Сахалыы кэпсэтии сиэрин иҥэрэр;
• Бэйэ ситиһиитин уонна оҕолор ситиһиилэрин сыаналыыр;
• Бэйэни билиигэ дьоҕурданар.

Бодоруһар үөрүйэх (Коммуникативные УУД):

• Дьону кытта бииргэ алтыһан үөрэнэр, үлэлиир араас ньыманы баһылыыр (пааранан, бөлөҕүнэн, хамаанданан уо.д.а.);
• Сыыһаны булан этэр, сөптөөх барыйааны дакаастыыр;
• Санаатын сааһылаан саҥарар;
• Тылы сайыннарар;
• Болҕойон истэр, ылынар, сэҥээрэр.            

ООННЬУУ - УРУОК БАРЫЛА

Уруок этаба

Учуутала дьайыыта

Уерэнээччилэр дьайыылара

Уерэх дэгиттэр дьайыыта

I этап: Турукка киллэрии

(1 мун)

-Утуе кунунэн убаастабыллаах о5олор!

- Барыгытыгар ситиьиилэри, бугунну уруок барыгытгар умнуллубат тугэни бэлэхтээтин. Уруокпут са5аланыан иннинэ бары бэйэ бэйэбитигэр, утуе санааны, мичээр ненуе бэлэхтиэххэйин.

Биьиги уруокпут ыалдьыттарыгар утуо куну ба5арыа5ын(кэннин диэки эргийэллэр, тоболорун тонхотоллор)

- Утуе кунунэн!

- Истин сыьаннарын бэйэ-бэйэлэригэр мичээр ненуе бэлэхтииллэр.  

уөрэххэ баҕатын уһугуннарыы,

II этап:  Тэрээьин чааьа

(3мун)

- О5олоор хас биирдии норуот барыта тереебут тыллаах. Онтон эьиги тереебут тылгыт ханныгый?

- Тереебут саха5ыт тылын туьунан тугу этиэххит этэй?

- Тереебут терут тылбыт биьиэнэ, саха тыла!  

- Биһиги төрөөбүт  тылбыт бар5а баайбыт. Бэрт элбэх өрүттэрдээх, уустаах – ураннаах, наһаа нарын, номо5он тыл. Биьиги саха буоларбытынан киэн туттабыт. Сахабыт тыла олус баай, ебугэлэрбит биьиэхэ уостан туспэт номох оностон таабырын, осутоуруйа, чабыр5ах, ес хоьооно хаалларбыьттара.

уруок соругун туруорар уонна быһаарар.

IIIэтап: Толкуйу тобулуу

(4мун)

Бугунну уруокпут биьиэнэ кеннеру уруоктартан уратылаах. Туох уратылаах буолуо дии саныыгытый? 

- То5о, эьиги, инник диэн тумуккэ кэллигит?

-Туох диэн ааттаах оонньуунуй?

-Туох диэн тыллар кистэммиттэрэ буолуой?

- Бугунну уруокпун биьиги оонньуурбут буолуо.

- То5о диэтэр, хамаанданан архсан олордубут уонна осутолбутугар флажоктар, тылдьыттар бааллар. Ол иьин инник тумуккэ кэллибит

-Т.О.К.-эстафета (презентация5а аа5аллар)

-Толкуйдаа, оонньоо,кыай(презентация5а тахсар)

уруок соругун туруорар уонна быһаарар.

Кырдьык да5аны бугунну уруокпут биьиэнэ олус интириэьинэй, дьикти – оонньуу-уруок буолар.

- Эьигини барыгытын «Тереебут терут тылым – мин быстыбат быйаным» ТОК оонньууга ынырабын. Барыгытыгар ситиьиини!

- Турукка киирэллэр, хамаандаларын ааттарын уонна капитаннарын талаллар. Бэйэлэрин билиьиннэрэллэр.

Бэйэтин салайынар, дьаһанар.

1. туьумэх «Таабырыннар»

(5мун)

Таабырын диэн ой гимнастиката буолар. Ол иьин уруокпут сурун чааьыгар киириэхпит иннинэ ойбутун эрчийэ туьуоххэйин.

Бу туьумэххэ 6 таабырын бэриллэр. Септеех эппиэт биир баалга сыаналанар. 1 командаттан са5алыыбыт. Бэлэмнит?

(Туьумэх тумугунэн хамаандалар очколара экранна кестер)

1. Тииккэ тилигирэс, харыйа5а хачыгырас баар уьу(тиин)

2.А5ыс атахтаах араллаан бухатыыр баар уьу(оо5уй)        

3.Илиитэ да суох дьиэтин бэркэ туттар баар уьу(чыычаах)        

4.Бэргэьэ иччитэ бээгэй о5онньор баар уьу(тэллэй)

5.Конулунэн устар комус кытыйа баар уьу(кун)

6. Барар да суола биллибэт баар уьу(балык)

- Урут барбытын сатаан туһанар, саҥаны кытта сибээстиир.

-Доҕорун сыаналыыр, кини санаатын тулуйан истэр, наада буоллаҕына ситэрэр, сөпсөспөтүн этэр, дакаастыыр.

2. туьумэх «Дор5оон, буукуба»

(5мун)

1)Коппут буукубалары сопко туруоран биэрин: (хара__а, к__ска, ха__ыыста, са__ыл, дь__кээбил, ча5ыл__ан, ма__ыына, бала__ан)

2)Тыл хас дор5оонноо5ун, буукубалаа5ын, суьуохтээ5ин быьаар:(хаар, хайыьар, оонньуур, мэкчиргэ)

Сорудахтаах карточка бэриллэр кэнниттэн, биирдии буукубаны туруораллар, ыытан иьэллэр.

Инники барбытыгар олоҕуран сананы бэйэтэ толкуйдаан таһаарар

Бэйэ ситиһиитин уонна оҕолор ситиһиилэрин сыаналыыр;

Сынньалан хамсаныы

(1мун)

Турабыт, иннибит диэки икки  хардыы оноробут, олоробут.

Миэстэ уларыталлар

3. туьумэх «Тыл»

(5мун)

1) Ордук тылы сот:

-куобах, куоска, тайах, эьэ

-хаар, кун, врач, кустук

-табаьыт, учуутал, сибэкки, инженер

-суруйар, уорэнээччи, аа5ар, суоттуур

2) Тылы састаабынан ырыт:

-табаьыт

-сибэккилэр

-улэтэ

-ыттыын

Сорудахтаах карточка бэриллэр кэнниттэн, пааранан толорон ыытан иьэллэр.                

- Доҕорун сыаналыыр, кини санаатын тулуйан истэр, наада буоллаҕына ситэрэр, сөпсөспөтүн этэр, дакаастыыр.

- Схеманы, бэлиэни туттуу.

4.туьумэх «Этии»

(5мун)

1) Этиини ситэрэн биэр:

-Таба лабыктанан__________

-Сарсыарда эрдэ___________тахсарын кордум.

-Тиит мас кыьын куустээх__________тулуйар.

-Манан ____________мас лабааларын буруйдэ.

2) Этии тутаах чилиэннэрин бэлиэтээн.

Сорудахтаах карточка бэриллэр кэнниттэн, пааранан толорон ыытан иьэллэр.                

Сыыһаны булан этэр, сөптөөх барыйааны дакаастыыр;

5. туьумэх «Текст»

(7-8мун)

Тиэкиьи ситэрэн айан суруйун.

Мин куоскам.

1) Мин _________    __________   _______.

2) Кини _____ ______, _______ _______.

3) _________ уонна _________собулуур.

4) ________ ________ ________таптыыбын.

Тиэкиьи ситэрэн айан  суруйуу.

Хамаандаттан биир о5о тахсан аа5ар.

Бииргэ үлэлээһини былаанныыр, дуогабардаһар.

Сынньалан (дьууллуур субэ тумугу таьаарар)

 Смайликтарынан балл аа5ыыта

4 этап. Тумуктээьин. Бэйэни сыаналаныы

Тумук тахсар. Кыайбыттарга –  эҕэрдэ,  кыттыбыттарга – махтал!

- О5лоор, бу уруок тумугунэн, эьиги тереебут терут тылгыт туьунан тугу этиэххит этэй?

Сахабыт тыла олус баай ,теребут тылгытынан сепке санарын, суруйун диэн туран эьиэхэ маннык тыллары аныыбын:

«Тереебут терут тыл умсул5аныгар, сахалыы сайа5ас сана бай5алыгар, ийэ тылын сумэтин суумэрдээн сиэрдээх Саха, киэн билиилээх, баай дууьалаах дьон буолун!»  

Тумук тыллары хамаанданан этэллэр, хоьоон айан эбэтэр ынырыы сурук.

Презентацияттан корон туран аа5аллар:

Саха тыла – биьиги тереебут тылбыт!

Саха тыла – биьиги бар5а баайбыт,

Саха тыла – биьиги уеруубут

Саха тылын, биьиги олус таптыыбыт!

Саха тыла баар буолан биьиги до5ордуубут,

Саха тыла баар буолан биьиги дьоллоохпут!

Бэйэтин сыанланар,

Санаатын сааһылаан саҥарар.