тун болгаш дугаар сан аттары
план-конспект урока (3 класс) на тему
Предварительный просмотр:
Тун болгаш дугаар сан аттары.
Сорулгазы: Чувелернин тун санын болгаш чурум чыскаалын, дугаарын илередир сан аттарын айтырыглар дузазы-биле бот-боттарындан ылгап билиринге ооредир; тывызыктар, ребустар дузазы-биле уругларнын сагынгыр-тывынгыр чоруун сайзырадыр; долгандыр турар хурээлелге сонуургалын куштелдирип, кижизиг, дузааргак чорукка кижизидер.
Кичээлдин дерилгези: таблица «Тун болгаш дугаар сан аттары»,ТСО, слайдылар.
Кичээлдин чорудуу:
- Организастыг кезээ.
Мендилежири: Дээр адам, Чер ием
Авыралдыг чырык хунум
Ажыл-ишчи башкыларым
Амыр-ла амыр!
Таныжылга: Ушку классчы сургуулдарым амыр-ла бе!
Карак четпес талыгырда
Тайга эдээ Хамсырадан
Ажыл-херээм аайы-биле
Аалдап келдим оннуктерим
Мени болза Людмила Бараановна дээр.
Аяар-оожум олурупкаш,
Ооренген чуулувусту
Катап сактып бодавышаан,
Кичээливис эгелээли.
- Кичээлдин темазы, сорулгазы-биле таныжылга.
Богунгу кичээливисте «Тун болгаш дугаар сан аттарын» ооренир бис.
Кичээливистин хевири - «Сылдыстар бадыышкыны» деп тоол аянынга эрттер .
-Сылдыстар кайда турарыл,(октаргайда, дээрде)
- Сылдыстар корген силер бе, сан туну бар бе
3. Катаптаашкын.
- Сан ады деп чул
-Сан аттары домакка кандыг чугаа кезээ-биле холбашкан чоруурул
Чижектерин аданар.
4.Чаа тема-биле таныжылга.
Чаа теманы шингээдип алырынга кичээливис анаа эвес, дээр октаргайында турар Чеди-Хаан деп сылдыстарнын черже бадыышкыны, оларнын силерге берген даалгаларын шын, дурген кусе-диринге ундезилеттинген.
Дээрде сылдыстарны кайы уде коруп болур бис
Кежээ аяс дээрде чивеннешкен сылдыстарны топтап коруп турарга, оларнын аразындан бир-ле сылдыс кончуг аяар куду бадып чоруй, чиде бээр. Олу еде кижи кандыг-бир чувени бодап алырга ол кузели будер дээр чугаа бар.Богунгу кичээливисте силернин эки демдектер алыр кузелдеринер будер-ле болзунам дээш, кичээливисти тоолчургу чугаадан эгелээйн.( Чеди_хаан сылдыстын чуруу коступ кээр) слайд.
Ам мындыг тоолду кичээнгейлиг дыннанар че.
Шыян ам! Дээр октаргайынга 7 оолдуг Хаан чурттап чораан чувен иргин.Бир-ле хун Хаан тургаш оолдарынга мынча деп-тир: «Мындыг хой сылдыстарлыг октаргайга чурттап тургаш, «Тун болгащ дугаар сан аттарын» билбес болза черле хоржок.Сылдыстарнын сан-туну тодараттынмас-даа болза, оске чувелернин тунун,дугаарын били ап чорууру артык эвес оолдарым.Ынчангаш черже бадып четкеш, тун болгаш дугаар сан аттарын ооренип, билип алгаш келинер» деп даалга берип-тир.Хааннын 7 оглу ачазынын чугаазын чуулдугзунуп, чопшээрежип-даа турганнар иргин.
Бир дугаар Хаан сылдыс- сонуургак, бир-ле чувени оорнеип, билип алыксаар кузелдиг болгаш, черже бир дугаарында бадыпкан иргин.
(Самбырага бир дугаар сылдыстын чуруу бадып келир)
Чаа теманын тайылбыры, ном- биле ажыл.
Дурумну номчуур. Тун болгаш дугаар сан аттарын чижектерин бээр.
4.Чаа теманы шингээдип алганын быжыглаашкын.
Ийи дугаар Хаан сылдыс- тывызыктар тыварынга кончуг ынак, база-ла черже бадыплаткан иргин.
(Самбырага ийи дугаар сылдыс бадып келир)- слайд.
Ынчангаш силерге дараазында тывызыктарны ыдып турар-дыр, кичээнгейлиг дыннанар че:
а. Санаашкыннын эгези боор, санывысты аданарам.(Бирээ)-тун сан ады.
б.Уе-черге оорунер-биле,
уш у лай Чаа чылды уткудунар.
Унуп келген Ак пар чылда
Кашкы классты доозар силер. (Ушку)-дугаар сан ады.
5.Уш дугаар Хаан сылдыс- кадыкшылче кичээнгейлиг, янзы-буру сула шимчээшкиннер кылырынга кончуг ынак болгаш база-ла акызынын соондан бадыплаткан иргин.(Самбырага уш дугаар сылдыс чуруу бадып келир). Ынчангаш шупту кады сула шимченииилинер че.
Бирээ, ийи- баштар дорт
Уш-дорт – холдар херии
Беш, алды – аяар, оожум тынаал,
Алдын хуннун херелдери
Арыг агаар эккелзин.
Чеди, сес – эрес, кежээ шимченгеш.
Тос,он – кичээливис уламчылаал.
6. Кыдыраашка ажыл.
Дорт дугаар Хаан сылдыс –бижииринге, чуруурунга ынак.
Чараштыр бижилгенин дурумнери база бижимел ажылдар кылыры-биле черже сыыладыр бадаплаткан иргин.
Парта дээрге орун эвес
Баартактанып чыдып болбас
Башарывыс кодургештин
Дурт-сынны дорт тудуп
Кадыывысты бодавышаан
Кончуг чараш бижиилинер.
-Ай, хунун бижиир.
- Чараштыр бижилге:
7.Беш дугаар сылдыс – сайгарылга кылырынга ынак,база-ла акыларынын соондан бадыпкан иргин.
а. Домак сайгарылгазы:
б. Оюн «Чарыш» (1 одуруг- тун сан аттары бижиир,
2 одуруг – дугаар сан аттары бижиир)
в.Шилилгелиг диктант.(Чугле сан аттарын ушта бижиир)
Ийи мун он чыл – Башкы лар чылы.
Канадада чээрби бир дугаар кышкы олимпий оюннары ургулчулеп турар.
Словарь ажылы: Канада, олимпий оюннары.
8. Алды дугаар Хаан сылдыс-сонуургак,сагынгыр-тывынгыр чорукка ынак болгаш акыларындан чыда калбайнбаза-ла бадыплаткан иргин.
Ребустар-биле ажыл.
7-Хаан,3-Белдир,2с,к3,к3кул,9-карак,3ку,2ги,6н,50дей,10за,100кук.
9.Кичээлдин туннели.
Чеди дугаар Хаан сылдыс-кандыг-бир туннел ундуреринге ынак болгаш, акыларынын соондан бадыплаткан иргин.
(Самбырага 7 дугаар сылдыс бадып келир)
-Кичээлден чуну билип алдывыс.
-Сан каттарын кайда хой ажыглап турар бис
Слайд биле Чеди-_Хаан сылдыстарнын чуруу долузу-биле коступ келир.Магнитофонда А.Монгуштун «Чеди сылдыс бурганнарым» деп ырызы дынналып турар.
10. Бажынга онаалга.
Тун сан ады, дугаар сан ады кирген 2 домак чогаадыр.
Кичээл- шинчилел.
Тема: Канчап тур? Канчаар? Канчанган? деп айтырыгларга харыылаттынар состер.( Быжыглаашкын )
Сорудгазы: Состерни айтырыглар дузазы-биле болуктерге чарып, шинчилеп ооредир. Дыл домаан, угаан-медерелин сайзырадыр.
Уругларны сагынгыр-тывынгыр, бот- тускайлан болурунга кижизидер.
Торээн чуртунун келир уеде шынчы камгалакчызы болурунга кижизидер.
Дерилгези: сюжеттиг чуруктар, ТСО,карточкалар.
Кичээлдин чорудуу.
1.Организастыг кезээ:
Оннуктерим амыр-ла бе?
Эде хере олурупкаш
Ооренген чуулувусту
Катап сактып шинчилээштин
Кичээливис эгелээли!
2.Быжыглаашкын. а) Сорулгазын дамчыдары (бичи кыска шинчилел)
Эртинени черден казар,
Эртемнерни номдан тывар.(бижиир)
-Бо улегер домактын утказын канчаар билип тур силер?
Б) Словарь ажылы
Шинчилел – тывар, дилээр.
- Ынчангаш богун бистер состерни айтырыглар аайы-биле болуктээр бис.
Состер биске аалдап келген
Догерези билдингир-даа, аянныг-даа
Чугле каяа турарыл деп ,туружун тып алыр херек.
По теме: методические разработки, презентации и конспекты
Шулуктээн болгаш чеченчиткен тывызыктар
Тыва Республиканын Чоон-Хемчик кожууннун Хайыракан ортумак школазынын эге класстар башкызы Кара-Сал Валентина Тыртый-ооловнанын эге класстарнын оореникчилери...
"Арга-арыг болгаш кижи"
"Арга-арыг болгаш кижи"...
Демдек аттары. Катаптаашкын. Аян-чорук кичээл.
Демдек аттарын аас болгаш бижимел чугаага шын ажыглап билиринге чанчыктырар. Уругларнын сос курлавырын байыдары.Торээн черинин бойдузунга, ан-меннеринге ынак, оларга камныг болурунга кижизидер....
Тыва дыл болгаш төрээн чугаа кичээлдеринге уругларның чугаазын сайзырадыры болгаш сөс курлавырын байыдарының аргалары»
Развитие речи на уроках тувинского языка и по литературному чтению....
"Удурланышкак болгаш чоок уткалыг демдек аттары" - Родной язык, 3 класс
quot;Удурланышкак болгаш чоок уткалыг демдек аттары"...
Разработка урока по родному языку 4 класс Демдек ады. Удурланышкак болгаш чоок уткалыг демдек аттары.
Данная разработка урока может быть использована учителями начальных классов. Урок родного языка (тыва дыл) 4 класс...