4-ку класстын литературлуг номчулга кичээлинин план-конспектизи.
план-конспект урока по чтению (4 класс)

Ооржак Джамиля Огаан-ооловна

Сачак Токанын  ""Араттын созу" деп чогаалдан узунду "Бистин аалчывыс"

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл lit_nomchulga_21.01._19g.docx512.29 КБ

Предварительный просмотр:

                                   Литературлуг номчулга

Тема: С. Тока «Бистиӊ аалчывыс»

Кичээлдиң хевири: чаа билиглер «ажыдарының» кичээли.

Сорулгазы; Уругларны дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидери , оларны ажаап-азырап ,карактаары чугула деп бодалды ижиктирери. Дириг амытаннарга кижилерниӊ эргелениишкини,сагыш човангыр чоруу  херек дээрзин билиндирери.

Өөредиглиг: 

- уругларны  чогаалды  медерелдиг, аянныг, ыыткыр, дүрген номчудар;

-  кол бодалын билиндирер;

-  чогаалда  маадырларны үнелээри, дөмейлээри, деңнээри;

2. Сайзырадылгалыг:

- номчаан чүүлүнүң утказын эдерти чугаалап өөредир;

- чогаал, сөзүглел - биле бот ажылдап билири;

- уругларның чугаазын сайзырадып, кол чүвени ылгап, деңнеп өөредир;

3. Кижизидилгелиг:

- уругларны мөзү - бүдүштүг болурун, дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидер ;

1. Организастыг кезээ:

- Экии, уруглар! Бөгүн кичээливисте аалчылар келген мендилежиилиңер!

Эртен эрте тура халааш,

Эргим авам экии дээр мен.

Улуг кижи кудумчуга, ужурашса экии дээр мен.

Өөренип чедип келгеш, өөрлеривис экии дээр бис

Башкывыс кээр тура халааш. баштай уткуп экии дээр бис

Экилежип мендилешкеш, эртемнерни эки кызып өөренир бис.

Кичээлге эки харыылаан уругларга "Сонуургакпай" хапта белек чоргускан. Ону кичээл соонда коор бис. Эки харыылаар.

2. Онаалга хыналдазы

1.Шүлүк «Кыжын»   2.Чурук «Кыш»

-Кандыг кышкы  байырлалдар билир силер?

Удавас биске Шагаа байырлалы болур. Февраль 4 –тен  5- че чаа чылды  уткуур бис. Шагаада чолукшуур, чуӊгулаар, тевектээр, буга-шыдыраалаар хондур удувайн тоолдажыр, тывызыктажыр, солун чугаалажыр.

 ÐšÐ°Ñ€Ñ‚инки по запросу Ыт дугайында тывызык

 - Бистер –биле , кады кайы чоннар шагааны уткуур ийик? Кым билирил? (Калмыкия, Моол, Бурятия, Кыдат, )

II. Чаа теманы уругларныӊ билиинге даянып ажыдары. Проблемалыг айтырыгны тургузары.

Тывызыкты тывынарам.

Аалынга – кадарчы,

 Ээзинге – эш. (Ыт)

- Дириг шоочам хаалга кадарды. (Ыт) Эр-хейлер!

- Кым ыт дугайында үлегер домактар билирил?

 Ийи ыттыӊ аразынче соок кагба,

Ийи кижи аразынче сөс этпе.

-Ынчангаш бо кичээлде чуу дугайында чогаал номчуур -дур бис?

 «Ыт — кижинин шынчы өңнүү» деп үлегер домакты кыйгырыг кылгаш, кичээливисти эгелээлинер.

 Тыва календарь ёзугаар чыл санаашкынында кандыг дириг амытаннар кирип турарыл, оларны ада: 

үү чылын  үдээр бис? Ыт.

үү чылын уткуур бис? (хаван)

-Ыт ол кандыг дириг амытаныл?

үү дугайында чогаал номчуур –дур бис? (Ыт)

- Чаа теманы билип алыр дээш, кандыг сорулгаларны салып алыр ужурлуг бис? (чугааны аянныг, шын медерелдиг номчуп ооренир, чугаанын утказын эдерти чугаалаар, ыт дугайында чаа чуул билип алыр)

Уругларга кичээлдиӊ сорулгазын салдырар.

-Мээн сорулгам ыт дугайында хойну билип алырынарны , силерни чугааны эки аянныг. медерелдиг номчуп билиринге ооредир.

4. Кыдырааш - биле ажыл

Ай, хүнүн бижиир

Тема: Салчак Калбак-Хорекович Тока «Бистин анчывыс».

Чаа тема.

Дыннадыышкын( Саглай)

        Салчак Калбак-Хорекович Тока-бугу делегейде билдингир ат-сураглыг тыва литературанын үндезилекчилериниӊ бирээзи,көскү куруне ажылдакчызы политик чораан.Ол 1901 чылдын декабрь15-те Каа-Хем кожууннун Сарыг-Сеп чанында

  Мерген хемге төруттунген.Чогаал ажылын 1930 чылда эгелээн. .Салчак Тока тыва романныӊ эгезин салган. «Араттын созу» делегейнин 29 дылдарынче очулдуртунган.   «Араттын созу» 3 номдан тургустунган. Ону трилогия дээр.

 С. Тока 1973 чылда мочээн. Анаа монге тураскаалды Кызыл хоорайда кылган.        

-«Араттын созу» 3 номдан тургустунган. Ону трилогия дээр. Бирги номунун ады «Тос чадырда». Бирги эгези «Мерген».С. Токанын амыдыралы тос чадырдан эгелээн болгаш номунун эгезин «Тос чадырда» деп адааны чадавас. Ол тос чадыр Мерген хемнин чанында, оон суун ишкеш бичии Тывыкы улуг мерген чогаалчы болганы боор. Ог-булезинде авазы Тас-Баштыг,угбалары Албанчы, Кангый,акылары Шомуктай,Бежендей, хеймери Тока.

     Бистин богун ооренир чогаалывыс «Аратын-созу»  деп чогаалдан узунду. «Бистин анчывыс» деп эгени коор бис.  Шын ындыг амыдыралды чурттап эрткен. Шаандагы уругларнын салым-чолун Тыванын амыдыралын дамчыштыр илереткен.

Арын 45. С. Тока « Бистин анчывыс»

5. Словарьлыг ажыл.  (Слайд)

Шуглак- чоорган

Оонак- бичии

Чадыр-

IV. Сула шимчээшкин.  

«Бистиӊ куштар»

Бистиӊ бичии кушкаштар

бистиӊ черге ужуп кээр,

Борбаӊнадыр маӊнашкаш,

борбак хырнын тоттурар.

Чип - чип, чип – чип.

1. Башкыныӊ номчулгазы.

2. Уругларның номчулгазы.

 3.абзацтай номчудар

3. Шилилгелиг номчулга.

План тургузар

-Черлипкен дугайында кым номчуп бээрил?

-Черликпен чокта кандыг турганыл?

-Черликпеннин бир дугаар олчазы.

-Черликпеннин хоглуг уну.

4. Айтырыгларга харыылаары

- Черликпеннин даштыкы хевири кандыг – дыр?

-ону чуруп коргузерде, автор кандыг уран – чечен аргаларны ажыглаан –дыр?

 Кудуруунда кидис кескиндилери чыпшыр шарып каан чуве дег холчок уяланчак.    Бугу боду  хомур ышкаш кара.-Деннелге

көргүзери-биле чүвелерни удурланыштырары, деӊнээри. Деӊнелгелерге дег, ышкаш сөстер ажыглаттынар.

-ол бир дугаар олчалыг кээрге, уруглар канчаар уткуп алган – дыр?

- Бир эвес черликпен эвес болза, ол кышкы кежээни  уруглар канчаар сактып чыдып каар турганыл? (соок, аш болгаш удуп шыдавас)

-Ыт боду аш-даа болза, чуге олчазын уругларга эккедген  деп бодаар сен?

-Черликпен чуге чоргаарланып турарыл?

-Ытты бузурелдиг камгалакчы деп болур бе? Чуге?

-Черликпеннин ээзи турган-дыр силер. Кандыг хамаарылгалыг болур силер?

-Чогаалды сонуургадынар бе?

Бѳгүнгү кичээлден чүнү билип алдывыс? Чогаалдын темазы — ыт дугайында. Кол бодалы: Ыт — кижинин шынчы ѳӊнүү. Ыт чеже-даа чугаа-домаа чок болза, ол бодун долгандыр болуп турар чүүлдерни медереп билир. Кижилернин аажы-чанын, сагыш-сеткилин эскерип билир деп чүүлдү автор биске кѳргүскен.

-Орус литературада ыт дугайында чогаалдар хѳйү-биле бижиттинген.  (Слайд) Оларнын чижээнге И. С. Тургеневтин «Муму», А. П. Чеховтун «Каштанка» деп чогаалдары хамааржыр. Ук чогаалдарда база угаанныг ыттарнын дугайында бижип турар.  Угаанныг ыттар дугайында  чугле чогаалда бижип турар эвес, киноларда база кѳргүзүп турар (Чижээнге ыт дугайында)

-Кандыг кинолар корген  силер?

-Хуу чуве аттарын ушта бижиир. Черликпен- ыт, Мерген- хем  ады,

Быжыглаашкын

Чогаалды кайы хире билип алганынарны тест«Кым хөйнү билирил?»(слайд)

 –биле хынаптаалынар.

-Сөзүглелде чүнүң дугайында бижээнил?

А) коге-буга  в) бора-хирилээ

Б) ыт   г) диис дугайында

-Болуушкун кажан болуп турарыл?

-Олар каяа чурттап турганыл?

А) чадырга  б)бажынга в) огге

А) шаанда в) амгы уеде

-Ыттын чузуну кандыгыл?

А) боду ак, буду кара в) мойну ак, боду кара

Б )кара шокар г) бугу боду кара

- Ыттын ады чул?

А) Мойнак б) Чуреккир в) Черликпен г) Эзир

- Черликпеннин бир дугаар олчазы чул?

А) койгун б) диин  в) бору

- Черликпенни кандыг ыт деп болурул?

А)чалгаа  б) уйгужу  в) кортук  г)  бузурелдиг

г) бузурелдиг  саазынын солушкаш, хынажыр. Кымнын шупту шын 5, 1-2 частырыг -4. 3 –тен хой 3.

- Бо чогаалда Черлипкенни кандыг состер –биле чугаалап болур бис? Ол кым дыр? Кластер тургузар бис.

Кластер -  дээрге бердинген состу тодарадыр, билип,  сактып алыр дузаламчы состер дир

А) кадарчы, чемгерикчи, азыракчы, мөге-шыырак, коданчы, угаанныг, ээлеринге ынак диленикчи, камгалакчы.

Кластер

-Кымнын бажынында ыт бар? (уругларнын харыылары) Ыдын чугаалаар.

Дыннадыышкын  1 оореникчи

…Ыт шагдан бээр кижинин шынчы эжи болгаш дузалакчызы апарган. Оон мурнунда, шаанда ыт шыргай аргага чурттап чораан. Оон чоорту кижилерге чаӊчыгып, оларнын камгалакчызы болу берген . Баштайгы кижилер бичии-ле дааштан,танывазы уннерден коргар чорааннар . Чуге дээрге оларже куштуг араатаннар бо-ла халдай бээр турган . А ыт кижинин дыӊнап шыдавас даажын , билип шыдавас чыдын эскерип билип каар .Чоорту кижилер ытты куй - бажыннарын кадарар, баш бурунгаар ээргизи - биле медээ бээр кылдыр ооредип алганнар.  Кайда - ла кижилер чурттап турар болдур, оларнын- биле кады ыттар турар.

Ыттарнын хевирлери  (Слайд)

Эжеш ажыл

Дараазында улегер домактарны улаштыр бижи.

Эжишкилер найыралы эртине__________________________

Демниг сааскан теве_______________________

Кижи чуртунга ынак куш_____________________________

Эки кижээ эш хой, ______________________________

- Кижи болуру чажындан, …………………………

- Чүс ашканыӊ орнунга, …………………………..

- Ыттарны уш болукке чарып болур;

1)Албан черинин ыттары, ол дээрге; кызыгаар, шериг ыттары, танныыл ыттар , кадарчы ыттар, чорук чоруурунга ажыглаар ыттар ( бо болгаш оске – даа ыттарны чуруктардан коргузер)

 2) Анчы ыттар, спортчу ыттар.

3) Бажын ыттары, олар колдуунда хавалар болур – каасталга ыттары.

Болук- биле ажыл. Чурукка чугаа тургузар. Самбырадан командири шилип алыр.

 1 оореникчи .Кызыгааржы ыттар солдаттар – биле дуне –даа , хундус –даа дивейн, чуртувустун кызыгаарларын камгалажып турарлар , коргуш чок , дидим, шыырак овчаркалар кызыгаар урекчилерин тударынга дыка дузалыг.

2.Анчы ыттар аннаар. Спортчу ыттар чарыштарга киржир.

3. Кадарчы ыттар мал-маганывысты кадарып, оорлардан, борулерден камгалап турар.

4. Дайын уезинде ыттар балыглаткан кижилерни тулчуушкун шолунден ундуреринге дузалажып, санитарлар бооп турганнар. Ол ышкаш бир кезектен оске кезекче медээ бижиктер чедирип турган. Харын-даа мындыг коргунчуг, ынчалза-даа маадырлыг чуулдерни база кылып чорааннар: ооргазынга минаны чыпшыр шарааш салыптарга, дайзыннын танкыларынын адаанче киир халааш, чазылдырып узуткаар.

5. Октаргайже, космосче баштай ыттар ужудуп унген. Цирк ыттар, казымал байлактар дилеп тывар ыттар, согур кижилер чедип дуза коргузер ыттар бар.

Хой-ниитинин чурумун тударда,кем-херек уулгедикчилери-биле демисел чорударынга ыттарнын ужур-дузазы улуг. Дыка хой чурттарда кижилер ыттарны бедии-биле унелээш, оларга тураскаалдарны кылган. Чижээ, Италияда, Францияда, Санкт-Петербургта.

- Ыттарнын биске ажыы улуг , оларга каржыланып болбас. Ыт ышкаш ээзинге шынчы бердинген дириг амытан чок. Оларга  хумагалыг, оларны кээргеп билир, карактаар, азыраар ужурлуг бис.

- Ам силерге Саглай ыт дугайында шулукту номчуп бээр. Кичээнгейлиг дыннанар,уруглар

Черликпен деп мээн ыдым

 Чеди оолду торуп берген.

 Эниктерим озуп келгеш,

 Эрес анчы ыттар болзун.

Оюн Сонуургакпайнын «Ыт биле бодун канчаар алдынарыл?»

-танывазын ытка дегбе.

-ыт чемненип турда чанынче чоокшулава.

V Кичээлдин  туннели.

-Кым авторнун чогаалын номчудувус?

Орус литературадан ыт дугайында кым деп чогаалчыларнын чогаалдарын билип алдывыс?

-Дириг амытаннарга кандыг хамаарылгалыг болур-дыр бис?

-Карактаар, камгалаар, азыраар.

-Эр хейлер! Номчаан чогаалывыста бистин чоргааралывыс кым-дыр?

 

-Черликпен.

Башкы кичээлге эки ажылдаан ѳѳреникчилерге демдектерни салыр.

 

VI.           Онаалга.

1.          «5»-     Ытка унелел бижиир.

              «Мээн ыдым» деп кыска чогаадыг бижип эккээр.

 

2.  «4»   - Дыннадыг  «Мерген» хем. улегер домактар, тывызыктар

3. «3»-  номчуур, чурук чуруур.

Ам боттарынарга унелелден бериптинер. Ыяшка бурулерден азар.

-Бир эвес шуптузун билип алдым дээр болза-кызыл

-Бир эвес чедир билбедим дээр болза -ногаан

-Бир эвес чуну-даа билбедим дээр болза-сарыг.

-Кичээлге эки харыылыаан уругларга демдек.

                               

                                    Литературлуг номчулга

Тема: С. Тока «Бистиӊ аалчывыс»

Кичээлдиң хевири: чаа билиглер «ажыдарының» кичээли.

Сорулгазы; Уругларны дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидери , оларны ажаап-азырап ,карактаары чугула деп бодалды ижиктирери. Дириг амытаннарга кижилерниӊ эргелениишкини,сагыш човангыр чоруу  херек дээрзин билиндирери.

Өөредиглиг: 

- уругларны  чогаалды  медерелдиг, аянныг, ыыткыр, дүрген номчудар;

-  кол бодалын билиндирер;

-  чогаалда  маадырларны үнелээри, дөмейлээри, деңнээри;

2. Сайзырадылгалыг:

- номчаан чүүлүнүң утказын эдерти чугаалап өөредир;

- чогаал, сөзүглел - биле бот ажылдап билири;

- уругларның чугаазын сайзырадып, кол чүвени ылгап, деңнеп өөредир;

3. Кижизидилгелиг:

- уругларны мөзү - бүдүштүг болурун, дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидер ;

Кичээлдин дерии: проектор. чурук, улегер домактар, чуруктар, номнар

1. Организастыг кезээ:

- Экии, уруглар! Бөгүн кичээливисте аалчылар келген мендилежиилиңер!

Эртен эрте тура халааш,

Эргим авам экии дээр мен.

Улуг кижи кудумчуга, ужурашса экии дээр мен.

Өөренип чедип келгеш, өөрлеривис экии дээр бис

Башкывыс кээр тура халааш. баштай уткуп экии дээр бис

Экилежип мендилешкеш, эртемнерни эки кызып өөренир бис.

Кичээлге эки харыылаан уругларга "Сонуургакпай" хапта белек чоргускан. Ону кичээл соонда коор бис. Эки харыылаар.

2. Онаалга хыналдазы

1.Шүлүк «Кыжын»   2.Чурук «Кыш»

-Кандыг кышкы  байырлалдар билир силер?

Удавас биске Шагаа байырлалы болур. Февраль 4 –тен  5- че чаа чылды  уткуур бис. Шагаада чолукшуур, чуӊгулаар, тевектээр, буга-шыдыраалаар хондур удувайн тоолдажыр, тывызыктажыр, солун чугаалажыр.

 ÐšÐ°Ñ€Ñ‚инки по запросу Ыт дугайында тывызык

 - Бистер –биле , кады кайы чоннар шагааны уткуур ийик? Кым билирил? (Калмыкия, Моол, Бурятия, Кыдат, )

II. Чаа теманы уругларныӊ билиинге даянып ажыдары. Проблемалыг айтырыгны тургузары.

Тывызыкты тывынарам.

Аалынга – кадарчы,

 Ээзинге – эш. (Ыт)

- Дириг шоочам хаалга кадарды. (Ыт) Эр-хейлер!

- Кым ыт дугайында үлегер домактар билирил?

 Ийи ыттыӊ аразынче соок кагба,

Ийи кижи аразынче сөс этпе.

-Ынчангаш бо кичээлде чуу дугайында чогаал номчуур -дур бис?

 «Ыт — кижинин шынчы өңнүү» деп үлегер домакты кыйгырыг кылгаш, кичээливисти эгелээлинер.

 Тыва календарь ёзугаар чыл санаашкынында кандыг дириг амытаннар кирип турарыл, оларны ада:

-Чүү чылын  үдээр бис? Ыт.

-Чүү чылын уткуур бис? (хаван)

-Ыт ол кандыг дириг амытаныл?

-Чүү дугайында чогаал номчуур –дур бис? (Ыт)

- Чаа теманы билип алыр дээш, кандыг сорулгаларны салып алыр ужурлуг бис?

Уругларга кичээлдиӊ сорулгазын салдырар.

-Мээн сорулгам ыт дугайында хойну билип алырынарны, силерни чугааны эки аянныг. медерелдиг номчуп билиринге ооредир.

4. Кыдырааш - биле ажыл

Ай, хүнүн бижиир

Тема: Салчак Калбак-Хорекович Тока «Бистин анчывыс».

III.Чаа тема. 

Дыннадыышкын.

Салчак Калбак-Хорекович Тока-бугу делегейде билдингир ат-сураглыг тыва литературанын  үндезилекчилериниӊ бирээзи,көскү куруне ажылдакчызы политик чораан.Ол 1901 чылдын декабрь15-те Каа-Хем кожууннун Сарыг-Сеп чанында

  Мерген хемге төруттунген.Чогаал ажылын 1930 чылда эгелээн. .Салчак Тока тыва романныӊ эгезин салган. «Араттын созу» делегейнин 29 дылдарынче очулдуртунган.   «Араттын созу» 3 номдан тургустунган. Ону трилогия дээр.

 С. Тока 1973 чылда мочээн. Анаа монге тураскаалды Кызыл хоорайда кылган.        

- Бистин богун ооренир чогаалывыс «Аратын-созу»  деп чогаалдан узунду. «Бистин анчывыс» деп эгени коор бис.  Шын ындыг амыдыралды чурттап эрткен шаандагы уругларнын салым-чолун,  Тыванын амыдыралын дамчыштыр илереткен.

Арын 45. С. Тока « Бистин анчывыс»

5. Словарьлыг ажыл.  

Шуглак- чоорган

Оонак- бичии

Чадыр-

IV. Сула шимчээшкин.  

«Бистиӊ куштар»

Бистиӊ бичии кушкаштар

бистиӊ черге ужуп кээр,

Борбаӊнадыр маӊнашкаш,

борбак хырнын тоттурар.

Чип - чип, чип – чип.

1. Башкыныӊ номчулгазы.

2. Уругларның номчулгазы.

 3.абзацтай номчудар

3. Шилилгелиг номчулга.

План тургузар

-Черлипкен дугайында кым номчуп бээрил?

-Черликпен чокта кандыг турганыл?

-Черликпеннин бир дугаар олчазы.

-Черликпеннин хоглуг уну.

4. Айтырыгларга харыылаары

- Черликпеннин даштыкы хевири кандыг – дыр?

-ону чуруп коргузерде, автор кандыг уран – чечен аргаларны ажыглаан –дыр?

 Кудуруунда кидис кескиндилери чыпшыр шарып каан чуве дег холчок уяланчак.    Бугу боду  хомур ышкаш кара.-Деннелге

көргүзери-биле чүвелерни удурланыштырары, деӊнээри. Деӊнелгелерге дег, ышкаш сөстер ажыглаттынар.

-ол бир дугаар олчалыг кээрге, уруглар канчаар уткуп алган – дыр?

- Бир эвес черликпен эвес болза, ол кышкы кежээни  уруглар канчаар сактып чыдып каар турганыл?

-Ыт боду аш-даа болза, чуге олчазын уругларга эккедген  деп бодаар сен?

-Черликпен чуге чоргаарланып турарыл?

-Ытты бузурелдиг камгалакчы деп болур бе? Чуге?

-Черликпеннин ээзи турган-дыр силер. Кандыг хамаарылгалыг болур силер?

-Чогаалды сонуургадынар бе?

-Бѳгүнгү кичээлден чүнү билип алдывыс? Чогаалдын темазы — ыт дугайында. Кол бодалы: Ыт — кижинин шынчы ѳӊнүү. Ыт чеже-даа чугаа-домаа чок болза, ол бодун долгандыр болуп турар чүүлдерни медереп билир. Кижилернин аажы-чанын, сагыш-сеткилин эскерип билир деп чүүлдү автор биске кѳргүскен.

-Орус литературада ыт дугайында чогаалдар хѳйү-биле бижиттинген.   Оларнын чижээнге И. С. Тургеневтин «Муму», А. П. Чеховтун «Каштанка» деп чогаалдары хамааржыр. Ук чогаалдарда база угаанныг ыттарнын дугайында бижип турар.  Угаанныг ыттар дугайында  чугле чогаалда бижип турар эвес, киноларда база кѳргүзүп турар (Чижээнге ыт дугайында)

-Кандыг кинолар корген  силер?

-Хуу чуве аттарын ушта бижиир. Черликпен- ыт, Мерген- хем  ады,

IV.Быжыглаашкын

Чогаалды кайы хире билип алганынарны тест«Кым хөйнү билирил?»

 –биле хынаптаалынар.

-Сөзүглелде чүнүң дугайында бижээнил?

А) коге-буга  в) бора-хирилээ

Б) ыт   г) диис дугайында

-Болуушкун кажан болуп турарыл?

-Олар каяа чурттап турганыл?

А) чадырга  б)бажынга в) огге

А) шаанда в) амгы уеде

-Ыттын чузуну кандыгыл?

А) боду ак, буду кара в) мойну ак, боду кара

Б )кара шокар г) бугу боду кара

- Ыттын ады чул?

А) Мойнак б) Чуреккир в) Черликпен г) Эзир

- Черликпеннин бир дугаар олчазы чул?

А) койгун б) диин  в) бору

- Черликпенни кандыг ыт деп болурул?

А)чалгаа  б) уйгужу  в) кортук  г)  бузурелдиг

-  саазынын солушкаш, хынажыр. Кымнын шупту шын 5, 1-2 частырыг -4. 3 –тен хой 3.

- Бо чогаалда Черлипкенни кандыг состер –биле чугаалап болур бис? Ол кым дыр? Кластер тургузар бис.

Кластер -  дээрге бердинген состу тодарадыр, билип,  сактып алыр дузаламчы состер дир

А) кадарчы, чемгерикчи, азыракчы, мөге-шыырак, коданчы, угаанныг, ээлеринге ынак диленикчи, камгалакчы.

Кластер

-Кымнын бажынында ыт бар?  Ыдын чугаалаар.

Дыннадыышкын  

…Ыт шагдан бээр кижинин шынчы эжи болгаш дузалакчызы апарган. Оон мурнунда, шаанда ыт шыргай аргага чурттап чораан. Оон чоорту кижилерге чаӊчыгып, оларнын камгалакчызы болу берген . Баштайгы кижилер бичии-ле дааштан,танывазы уннерден коргар чорааннар . Чуге дээрге оларже куштуг араатаннар бо-ла халдай бээр турган . А ыт кижинин дыӊнап шыдавас даажын , билип шыдавас чыдын эскерип билип каар .Чоорту кижилер ытты куй - бажыннарын кадарар, баш бурунгаар ээргизи - биле медээ бээр кылдыр ооредип алганнар.  Кайда - ла кижилер чурттап турар болдур, оларнын- биле кады ыттар турар.

Ыттарнын хевирлери. Чурук-биле ажыл.

V.Эжеш ажыл

Дараазында улегер домактарны улаштыр бижи.

Эжишкилер найыралы эртине__________________________

Демниг сааскан теве_______________________

Кижи чуртунга ынак куш_____________________________

Эки кижээ эш хой, ______________________________

- Кижи болуру чажындан, …………………………

- Чүс ашканыӊ орнунга, …………………………..

- Ыттарны уш болукке чарып болур;

1)Албан черинин ыттары, ол дээрге; кызыгаар, шериг ыттары, танныыл ыттар , кадарчы ыттар, чорук чоруурунга ажыглаар ыттар ( бо болгаш оске – даа ыттарны чуруктардан коргузер)

 2) Анчы ыттар, спортчу ыттар.

3) Бажын ыттары, олар колдуунда хавалар болур – каасталга ыттары.

VI.  Болук- биле ажыл. Чурукка чугаа тургузар. Самбырадан командири шилип алыр.

 1.Кызыгааржы ыттар солдаттар – биле дуне –даа , хундус –даа дивейн, чуртувустун кызыгаарларын камгалажып турарлар , коргуш чок , дидим, шыырак овчаркалар кызыгаар урекчилерин тударынга дыка дузалыг.

2.Анчы ыттар аннаар. Спортчу ыттар чарыштарга киржир.

3. Кадарчы ыттар мал-маганывысты кадарып, оорлардан, борулерден камгалап турар.

4. Дайын уезинде ыттар балыглаткан кижилерни тулчуушкун шолунден ундуреринге дузалажып, санитарлар бооп турганнар. Ол ышкаш бир кезектен оске кезекче медээ бижиктер чедирип турган. Харын-даа мындыг коргунчуг, ынчалза-даа маадырлыг чуулдерни база кылып чорааннар: ооргазынга минаны чыпшыр шарааш салыптарга, дайзыннын танкыларынын адаанче киир халааш, чазылдырып узуткаар.

5. Октаргайже, космосче баштай ыттар ужудуп унген. Цирк ыттар, казымал байлактар дилеп тывар ыттар, согур кижилер чедип дуза коргузер ыттар бар.

Хой-ниитинин чурумун тударда,кем-херек уулгедикчилери-биле демисел чорударынга ыттарнын ужур-дузазы улуг. Дыка хой чурттарда кижилер ыттарны бедии-биле унелээш, оларга тураскаалдарны кылган. Чижээ, Италияда, Францияда, Санкт-Петербургта.

- Ыттарнын биске ажыы улуг , оларга каржыланып болбас. Ыт ышкаш ээзинге шынчы бердинген дириг амытан чок. Оларга  хумагалыг, оларны кээргеп билир, карактаар, азыраар ужурлуг бис.

- Ам силерге ыт дугайында шулукту номчуп бээр. Кичээнгейлиг дыннанар,уруглар

Черликпен деп мээн ыдым

 Чеди оолду торуп берген.

 Эниктерим озуп келгеш,

 Эрес анчы ыттар болзун.

VII. Оюн Сонуургакпайнын «Ыт биле бодун канчаар алдынарыл?»

-танывазын ытка дегбе.

-ыт чемненип турда чанынче чоокшулава.

VIII. Кичээлдин  туннели.

-Кым авторнун чогаалын номчудувус?

Орус литературадан ыт дугайында кым деп чогаалчыларнын чогаалдарын билип алдывыс?

-Дириг амытаннарга кандыг хамаарылгалыг болур-дыр бис?

-Эр хейлер! Номчаан чогаалывыста бистин чоргааралывыс чуу -дур?

XI .   Онаалга.

1. «5»-     Ытка унелел бижиир.

  «Мээн ыдым» деп кыска чогаадыг бижип эккээр.

2.  «4»   - Дыннадыг  «Мерген» хем. улегер домактар, тывызыктар

3. «3»-  номчуур, чурук чуруур.

Ам боттарынарга унелелден бериптинер.

-Бир эвес шуптузун билип алдым дээр болза-кызыл

-Бир эвес чедир билбедим дээр болза -ногаан

-Бир эвес чуну-даа билбедим дээр болза-сарыг.

Кичээлге эки харыылыаан уругларга демдек.

                                     Всероссийский конкурс

                                      «Учитель года – 2019»

                                            Школьный этап

                                                   Открытый урок

по литературному чтению

С. Тока «Бистин аалчывыс»

                                       Учитель: Ооржак Д.О.

                                                    Предмет: литературное чтение

                                                                       Квалификационная категория: высшая

                                              Сукпак -2019

                     Лотерея

Ф.И. О.________________________

Сот телефон____________________

                     Лотерея

Ф.И. О.________________________

Сот телефон____________________

                     Лотерея

Ф.И. О.________________________

Сот телефон____________________

                     Лотерея

Ф.И. О.________________________

Сот телефон____________________

                     Лотерея

Ф.И. О.________________________

Сот телефон____________________

                     Лотерея

Ф.И. О.________________________

Сот телефон____________________

                   

                    Лотерея

Ф.И. О.________________________

Сот телефон____________________

 1. Хумун

2.  Контейнер средний

3. контейнер маленький

4. Зубная паста

5.пассатижи-кыскаш

6. тапочки мягкие

7.крем для рук»Зеленая аптека»

8. мочалка японская

9. мыло жидкое «Магия цветов»

10. Губка для обуви.

11. автомобильный коврик

12.термометр комнатный

13. полотенце для посуды

14.тряпка для пола «Русалочка»

15. ковш- хымыш     квадратный

16.савок

17. средство чистящее-«Чистин»

18. Тарелка «сервировочное»

19. Салфетка бытовая 10 штук

20. Губки «Радужные»

21.туалетное мыло «Дуру»-4 шт

22. SORTI  «Лимон»- пемолюкс

23. AQUEllA (шарики- диски

24. главный приз -


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

УЖУГЛЕЛ кичээлинин план-конспектизи

Ужуглелге З деп унну болгаш Зз деп ужуктер-биле таныжылга кичээлинин планы...

3-ку класска литературлуг номчулга кичээлинин план-конспектизи

Кичээлдин темазы: Тыва улустун тоолу « Чыраа кулун»Кичээлдин хевири: Чаа билиглер «ажыдарынын» кичээлиСорулгалары:Ооредилгелиг: Тыва улустун тоолу  « Чыраа кулун&raq...

В. Бианки "Уш час" литературлуг номчулга кичээлинин презентациязы, 2 класс.

Ɵѳредилгениң федералдыг күрүне стандардынга (ФГОС) дүүштур тургускан болгаш системниг, боду кылып ѳѳредир технологияга даянган (СДТ) чаа билиглерни шиңгээдириниң (ОНЗ) 2-ги класска литературлуг номчул...

Л. Чадамба "Кым-дыр мен?" Литературлуг номчулга кичээлинин технологтуг картазы. 2 класс (башкынын арга-дуржулгазы)

2-ги класстын литературлуг номчулга кичээлин куруненин федералдыг ооредилге стандарттарынын негелделеринге таарыштыр, педагогиканын технологияларын ажыглап тургускан....