JАҤЫ JЫЛДЫҤ БАЙРАМЫНА УЧУРЛАЛГАН ОЙЫН-JЫРГАЛ
план-конспект занятия (подготовительная группа)

JАҤЫ JЫЛДЫҤ БАЙРАМЫНА УЧУРЛАЛГАН ОЙЫН-JЫРГАЛ

Ведущий: Jакшылар ба, кару балдар, ада-энелер!

Ведущий: Буурыл чачту кыш келди

Карлу куйун экелди.

Ару ак кебисле

Аҥдар изин jурады.

Ведущий: Эҥ сÿÿген байрамыс

Jаҥы jыл jедип келди.

Сÿÿнчи, ырыс, ойын-jыргал –

Ончозын биске экелди.

- Jаҥы jылдыҥ байрамын, Соок-Таадакты, оныҥ сыйын, амыраар кÿндерди – бу мыны ончозын не аайлу сакыганыс.  Jе бот, ол ончозы jедип келди.

Ведущий: Балдар, капшай jуулыгар

Jаҥы jылды уткыйлык

Jаражай jараш чибини

Эбире базып ойнойлык.

-Чиби, чиби, чибичек,

Чагылышкан муҥ чечек.

Jаркыныла чалызын!

Jыл келгенин jарлазын!

- Удабас ла jаан байрам,

Кожоҥ-комыт башталар.

Соок-Таадак келгежин,

Биске сыйлар экелер.

- Jаҥы jылды уткыырга

Jакшы кожоҥ бисте кöп

Ончозын бис билерис,

Кайда, баштап ийектер.

(Кожоҥ «Jанды-jашты сÿÿндирген…»)

- Соок-Таадак ла Кар-Кысчак,

Кайда удап калдыгар?

Бисте байрам, бисте байрам,

Капшай биске келигер.

Ончо балдар бис мында,

Кунугат чиби-jаражай.

Эски jылды уйдежерге

Сакып jадыс энчикпей.

(арыган-чылаган Койонок кийдире маҥтап келет)

Койонок: Ой, балдар, аҥдар-куштар!

Тÿбек келди, оны канайдар?

Ведущий: - Не болды? Не болды? Капшай айтсаҥ, Койонок.

Койонок: - Ой, ой, куучындаарга таныжым да jетпейт!

Ведущий: Балдар, Койонк тыныш алып амыраганча, койонок керегинде кожоҥ кожоҥдоп ийелик.

(Кожоҥ «Мен, мен, койонок»)

Койонок: Эскиjылдыҥ ээлери –

Эjелÿ-сыйнылу чочколор

Соок-Таадак ла Кар-Кысчакты

Олjого алып апарды.

Ведущий: Капшай ончобыс баралы,

Биске кару улусты

Тÿрген олjодоҥ айрыйлы.

(Чочколор киргилеп киргилейт)

Чочколор: Jок, jок, кайда да барбагар, бис бойыс келдибис.

Ведущий: Бу не болды, эjелер, jыргалыска не чапчаштар, байрамысты не бустыгар? Соок-Таадак ла Кар-Кысчакты олjодооҥ божодыгар.

Чочколор: Jок, Соок-Таадак ла Кар_Кысчак jедип келзе Jаҥы jыл кожо jедип келер, чочко jыл солына берер. А бистиҥ jÿрер кÿÿнис jок. База бир jылга бис артарга турубыс. Оныҥ учун Jаҥы jылдыҥ jыргалы болбос! Ончогор таркап jаныгар!!!

Ведущий: Ой, ой, чочколор!!!

Jыргалысты буспагар.

Кандый jööжö керек,

Капшай биске айдыгар.

Чочколор: Биске jööжö керек jок,

Бис тегин де бай.

Слерди ченеп кöрöргö,

Бис экÿ турбай.

Ведущий: Соок-Таадак ла Кар-Кысчак

Слердеҥ болуш сурап jат.

Чочколор: Табышкактар слерге берерис,

Слерди ченеп кöрöрис,

Оны чын тапсагар,

Олор олjодоҥ айрылар.

Чочколор табышкактар айдат, балдар табат

Чочколор: Тапкыр, билгир балдар эмтир, Соок-таадакты божок по?

- Jок, база эмеш ченеп кöрöк. Эмди биjе-кожоҥ угуп ийек пе?

- Jе.

Ведущий: Эски jылдыҥ ээлери, эjелÿ-сыйнылу эки чочкочоктыҥ jÿректери jымжазын, кожоҥ-биjе сыйлап беректер, балдар.

Кожоҥ  «Койу jышта чыккан чиби»

Чочколор: Jе канайдар, jеҥÿни слер алдыгар,

Соок-Таадак ла Кар-Кысчакты

Байрамга эмди сакыгар.

- Балдар, бистиҥ кÿÿнисти

Слер jазап угугар.

Jаҥы jылда jакшы ÿренер,

Баштак кылык кылынбагар.

- Су-кадык болугар,

Jаандардыҥ сöзин угугар,

Jаштарды килеп jÿрÿгер.

- Jаҥы jылды jакшы уткыгар! Он экт jылдаҥ ойто айланып келерис, база катап туштажарыс.

(Чочколор jуре берет).

-Бÿгун биске Jаҥы jыл

Jаҥы ырыс экелер.

Jаантайын бисти сÿÿндирген

Jакшы болзын, эски jыл.

Ведущий: Балдар, келип jаткан jаны jыл алтай jылдык тоодо канайда адалат? (чычкан jыл)

- Чычкан jыл алтай jылдык того канайда киргени керегинде чöрчöкти кöрÿп ийектер.

Чöрчöк «Чычкан ла тöö»

- Тöрдö jаранган чибичек –

Ёлка болот школыста.

Соок-Таадак ла Кар-Кысчак

Болор бистиҥ ойыныста.

Ведущий: Балдар, Соок-Таадак ла Кар-Кысчакты байрамга тÿрген келзин деп кычырып ийектер.

Балдар Соок-Таадак ла Кар-Кысчакты  кычырат

-Соок-Таадак, Соок-Таадак,

Jаҥы jылды экелзер,

Сÿÿндирерис бис оны –

Кычырарыс ÿлгерлер.

-Колдорыстаҥ тудужып,

Айланарыс чибини,

Биjебисле, кожоҥысла

Улалтарыс ойынды.

Соок-Таадак ла Кар-Кысчак , Чычкан кирип келет.

Соок-Таадак: Jакшылар ба, кару балдар! Слердиҥ байрамарга коркушту меҥдеп келип jадарыста, jолдыҥ тал ортозында öдÿп jаткан jылдыҥ тындулары (чочколор) бисти тудуп, олjого алды. Карын, кару балдар, слердиҥ тапкырар, jараш кожоҥор, биjегер бисти аргадап алды.

Ведущий: Ачынбагар, тарынбагар, Соок-Таадак чочкочокторго. Олорды база оҥдоорго jараар. Он эки jылдыҥ бажынгда биске айланып келип, бир ле jыл алтайда тÿрген öдö берет. Оныҥ учун олордыҥ jанар кÿÿни келбей турган ине. Бир jаманын таштагар, бисле кожо ойногор.

Соок-Таадак: Jараган, jараган. Бу бистиҥ чибибис не кунугып калган, jÿзÿÿн-jÿÿр отторы нениҥ учун кÿйбей турган? Чибини сÿÿндирип, кем ÿлгерлер кычырар?

Балдар ÿлгерлер кычырат

Ийнелÿ бÿри сарбайган

Jайымда öскöн чибичек.

Jайы-кыжы кöгöргöн,

Jажыл турар чибичек.

Öҥи öчпöс кийимдÿ

Арканаҥ биске келедиҥ.

Чичке бажыҥ чолмонду,

Мызылдаган турадыҥ.

Jаҥы jылда кожоҥду

Jаранганыҥ кöрöдис.

Шулмус бойыс табышту,

Шулурып бис кöкийдис.

Jаанду-jашту jаныҥда

Эзин кептÿ айланат.

Байбак бÿриҥ алдында

Буурайган Таадак каткырат

 Чибиниҥ ончо отторы мызылдажа берет.

Кар-Кысчак: Jараш чибини эбирип,

Айландыра базалык.

Кол-колыстаҥ тудужып,

Улалталык байрамды.

Соок-Таадак: Колдорыстаҥ тудужып,

Эбире эптÿ базаалы.

Бой-бойыска бис сÿÿнип,

Jаҥы jылды уткыйлы.

Ончо балдар чибини эбире базып кожоҥ баштайт, биjелейт

Ведущий: Соок-Таадак, ончо балдар слерди коркушту энчикпей сакыды, слерди сÿÿндирерге белетенди. Белетеп алган ойынысты Соок-Таадакка кöргузип ийели.

-Болчок-болчок болчомдор

Баштапкы класска келдилер.

Кооолодо кожоҥдоп

Эмди мында турулар.

- Jаанап калдыс бис эмди, - деп

Экинчи класстар сÿÿнгилейт.

Кожоҥысты угар, - деп

Ээчий-деечий тургулайт.

Ӱч jыл айланып

Ӱчинчиге jеттилер.

Олый-солый тебинип

Ойын эмди кöргÿзер.

Чöрчöк jерине айылдап,

Чöчöк кöрÿп ийели.

Кöргöнисти кирелеп,

Кол чабыжып ийели.

Ой-ла-ла, ой-ла-ла,

Тыҥдайт бисти улустар.

Jаҥарлу сÿÿнчи ойынла

Jажыркайдыс сеге , Соок-Таадак.

Кызыл-jеерен jаш тушта

Кыйа-тейе jелерис.

Кызыл-кÿреҥ jаш тушта,

Ойноп-ойноп аларыс.

Соок-Таадак: Ойын jыргал jарады,

Ончогорго jаан быйан,

Кöксимде jÿрегим öкпööрип,

Биjелеер кÿÿним келди.

Балдар Соок-Таадакла кожо биjелейт

Кар-Кысчак: Эзендежер öй jедип келди. Соок-Таадак öрöкöн арыды. Бистиҥ jол-jоругыс оноҥ ары улалар. Слер, балдар, jакшы jыргагар, чычкан jылда ырысту болугар!

Сокк-Таадак: Келер jылга jетире jакшы болзын.

Ведущий: Jаҥы jылла бисти уткып

Соок-Таадак кожо ойноды.

Чибини эбире биjелеп,

Биске сÿÿнчи сыйлады.

Барбак сагалду айылчына

Jаан быйаныс айдалык.

Келер jылда jыргалыска

Катап келгей Соок-Таадак.

Соок-Таадак ла Кар-Кысчакты ÿйдежет

Ведущий: Ойын-jыргал тÿгенип,

Учы-куйны jедип келди

Jаҥы jылдыҥ сыйларын

Колгот удар öй келди.

Сыйлар ÿлелет

Ведущие: Jылдыҥ учы, jылдыҥ бажы

Алтай jеристи алкаар тужы.

Jаҥы jылдык jараш байрам –

Jаҥы jылга кирерге алтам.

Калык-jоныс öҥжÿк jатсын

Кара тÿбек тийбей öтсин.

Кÿнниҥ чогы улай тийзин,

Албатыгыс амыр jатсын.

Чочкочоктородыҥ табышкактары

Jайы-кыжы бу агаш

Jаантайын jажыл турат.

Jаҥы jыл келгежин,

Улус оны jарандырат. (чиби).

JJJМен – кышкы jурукчы,

Кÿÿнзебеген айыолчы.

Кöзнöктöрдö jуругым –

Эҥ артык jедимим (соок)

Ак кöбöлöк

Алаканымга конгон.

Jылынып алаоа,

Ол jылыйган (кар).

Jайгыда мен илÿде,

Jайым jакшы уйкуда.

Карлу кыш келгенде,

Балдарла кожо мен кырда (чанак).

Кардаҥ бÿткен мен бойым,

Алдыгарда бу турум.

Jыртык сабат бажымда,

Кайыларым jаскыда (наадай)

Тöрт батыр кÿрежжет,

бирÿзи де jеҥип болбойт (Кыш, jас, jай, кÿс).

Jураарына керектÿ,

Башка-башка ол öҥдÿ,

Тышты оныҥ агаш,

Ады оныҥ … (карандаш)

Айылга берген jакылтаны Алып мен jÿредим.

Ӱренчиктиҥ ÿредÿзин

Айылга айдып экеледим.

Кышка курсак белетебес,

Кышкыда ол кöрÿнбес,

Jас келенче уйуктаар,

Табаштарын соорып jадар. (айу)

Кызыл jараш куйрукту,

Ады оныҥ …. (тÿлкÿ)

Бир тытта 12 буудак,

Кажы ла буудак 4 айрылу,

Кажы ла айрыда 7 чочогой. (Бир jылда 12 ай, бир айда 4 неделе, бир неделеде 7 кÿн)