Проект "Аас-кежиктиг ог-буле"
методическая разработка

Солдуп Анай-Хаак Алексеевна

Проект "Аас-кежиктиг ог-буле"

Скачать:

ВложениеРазмер
Файл Проект "Аас-кежиктиг ог-буле"23.45 КБ

Предварительный просмотр:

Муниципалдыг школа назыны четпээн уругларнын угаан медерелин

                 мурнады сайзырадыр бюджеттиг ооредилге албан чери                                

                      Арыг-Узуу сумузунун «Теремок» уруглар сады

668214, Тыва Республиканын Улуг-Хем кожууннунун, Арыг-Узуу сумузу,  кудумчузу Школьная 9.

Эртем-практиктиг конференция

«Бис кожа-ынчангаш кады бис»

Шинчилел ажылы:

«Аас-кежиктиг ог-буле»

                                           

 

                                          Ажылдын автору:

                                                                                          дээди категориянын ыры-хогжум                

                                                                                        башкызы Солдуп Анай-Хаак Алексеевна

Ноябрь, 2021г.

Ажылдын допчузу.

1.Эге сос____________________________________________________3 ар.

2. Чорудуу __________________________________________________3-5 ар.

3.Туннел кезээ _______________________________________________ 5 ар.

4. Ажыглаан литература ________________________________________6ар.

                                                                     

                                                            Баштай баскан исти

Соннай баскан ис чандыр баспас.

Эге сос.

Бо салым - чаяанныг ог-буленин чижээнден коргеш аас-кежиктиг, онзагай ажы-толду коруп болур. Олар чугле  аас-кежиктиг эвес, а олар улегерлиг, башкы салым-чаянныг ада-иеден торуттунген ажы-тол.

Чорудуу.

 Ада-иенин аас-кежии болгаш келир уеде дыштыг кырыыр назынны кайы-хире уругларны шын кижизиттингенинден аажок хамааржыр.

Уруглар кижизидилгезинче чүгле ада-ие эвес, а дөргүл-төрели, чоок кижилери шупту сагыш салыр болза эки. Кижизидилге айтырыы нарын болгаш янзы-бүрү угланыышкыннарлыг, аңгы-аңгы талаларлыг. Кижизидер, азыраар, доруктурар, карактаар, деткиир, сагыш салыр, чаңчыктырар, сургаар, угаан киирер, шыдал киирер, өөредир дээш, оон-даа өске сөстер уругларның өзүлдезин, кижи болурунга дорт хамаарылгалыг.

Бистин кырган-ававыс,  Солдуп (Ооржак) Зоя Дамбаевна 1955 чылдын июль 13 хунунде Дзун-Хемчик кожуунун Алдан-Маадыр суурга торуттунген.

Зоя Дамбаевна 1961 чылда 1-ги классче Бора-Тайга сес чыл школазынга өөренип кирген. 1968 чылда ВПКСМ кежигүнүнге соңгуткан. 1969 чылда сески классты дооскаш-ла ол-ла чылдың күзүнде Кызылдың башкы училищезинче өөренири биле шылгалданы дужаап алган. Кызылдың башкы училищезин дооскаш «Эге класстар башкызы» деп бижикти холга туткаш Кара-Тал школазынга эге класстар бооп ажылдап эгелээн. 1975 чылда ол-ла школаның директору болуп ажылдап турган.

1978 чылда өг-бүле тудуп Арыг-Узуу суурга чурттап эгелээн.

Кады сургуулдап, ажылдап чораан эжинин Кылын-оол Светлана Очур-ооловнанын кыска сактыышкыны.

Сактыышкын.

«Мен, Кылын-оол Светлана Очур-ооловна ог-буленин хундулуг кырган-авазы Солдуп Зоя Дамбаевна-биле 1973 чылдын башкы училищезинге ноябрь 7-ге тураскааткан кежээге бир дугаар корген мен.                                                                                                                                         Сарыг сырбык чажын ийи кылдыр дедирлеп оруп алган розовый бантиктерлиг чуве. Баян уделгези-биле танцылаар дээш кезек уруглар орээлинден чалап, дилеп  алган бис. Кол корпуска орайга чедир баянга удедип алгаш, хоглээр турган бис.

Оон мен хоорайнын танцы самынын болгумунге бижидип алгаш, чоруп турумда, демги-ле баянист бичии уруг база ында болду. Оон бээр-ле танцы-самга ынак болуп эдержип эгелээн бис.

1979 чылда эжим Арыг-Узууге ажылдап эгелээн, а мен, хостуг ажылдаар олут чок боорга, Арыскан садигинге бир чыл ажылдааш, кузун октябрьда 1980 чылда ажылдап чедип келген мен. Ынчалдыр-ла хой-ле чылдар ишти эгин-кожа эдержип, танцы-самдан чыда калбайн, хой-ниити ажылындан идепкейлиг киржип чораан бис.

Эрги школага, контора адаанга, ийи каът школага ынчалдыр-ла холбаалыг амыдыралывыс шуужуп эртип-ле турган. Ийи каът школа орттенип, ол хай-халапты база караавыс-биле коруп каан бис. Амгы чаа туткан школаны Ооржак Ш.Д даргаларга кирип суржуп тургаш, туттуруп, канчаар-даа аажок кужениишкинни ундурген .

1.Башкарыкчы, ушкарыкчы

Бажы «Ленин» Дамбаевна

Башкыларын, эжи-оорун

Баштап билир эживис-тир.

2. Удуртукчу, башкарыкчы

Угаанныг-ла «Дамбаевна»

«Улуг Ильич» дозеп салгаан

Удуртукчу эживисти .

Башкылар хунунде мынча деп ырлап турдувус ол чылын, школа туттуруп бергенинге амырап ооруп байыр чедирип турганывыс ол.

Ажыл-ижин кылбышаан амыдыралынын база башкарыкчызы бооп, ажы-толун эки кижизидип каан.

Улуг оглу, Солдуп Шойчат-оол Валерьевич 1976 чылдын ноябрь 30-де торуттунген. Арыг-Узуу ортумак школаны чедиишкинниг дооскаш, авазынын изин салгап башкы училищезин доозуп алгаш, торээн школага куш-культура башкылап ажылдап турган. 2010 чылда ТКУ-нин тыва дыл салбырын эки дооскаш, тыва дыл башкызы болуп ажылдап турган.

2012 чылдан 2020 чылга чедир сумунун Толээлекчилер Хуралынга уре-туннелдиг ажылдааш, амгы уеде  Арыг-Узуу  сумузунун чагырга даргалап ажылдап турар.

Улуг керни Солдуп Анай-Хаак Алексеевна Арыг-Узуу сумузунун «Теремок» уруглар садында дээди категориянын ыры-хогжум башкызы болуп ажылдап чоруур. Керни Анай-Хаак Алексеевна база Солдуп Зоя Дамбаевна дег баянга ойнаар, ырлаар, танцылаар кедергей талантылыг уре-туннелдиг ажылдап чурттап чоруур. Бо ог-буле,  аас-кежиктиг 2 оолдуг 1 кыстыг .

Ог-буленин улуг оглу Солдуп Александр Шойчат-оолович Шагаа-Арыг хоорайнын Гимназиязын 11-ги клазын  2021 чылда эки ооредилгелиг дооскаш, Кызылдын башкы колледжинин куш-культура салбырында ооренип, башкы болур кузелин боттандырып турар. Бо чижектен коорге 3-ку салгалдын башкы боор чаянны уйнуу бадыткап, изеп чоруп орары коску.

Чангыс чараш кызы Аюш-Маазы школада эки диртип ооренип турар.

Хеймер оглу Шойгу 5 харлыг. «Теремок» уруглар садында салым-чаянныг бооп, янзы-буру моорейлерге тиилекчи болуп, шанналдыг черлерни ээлеп чоруур.

Оларнын чуртталгазы аас-кежиктиг болзун дээш бугу-ле экини кылып чоруурлар. Эрте чажындан-на ажы-толун эки чуулдерге, ажыл-ишке, толептиг аажы-чанга ооредип , артып калыр салгалдарынга ада-ызыгуурунун толептиг адын сыкпазын  чагып чоруур.

Туннел.

Чуг-ле боттарынын ажы-толун эки чуулдерге ооредиринден ангыда, чоннун ажы-толун кижизидип, чараш чуулдерге: хогжумге, танцы-самга, эки аажы-чанга кижизидип, эртем-билиин болгаш кужун харам чокка оргуп чоруурлар.

Оларнын кылган ажыл-ижи кичээнгей чок артпаан. Хундулуг бижиктер болгаш ооруп четтириишкинин илереткен янзы-буру шаннал, макталдар бадыткап турар.

Ажыглаан литература.

1.Научно-популярный и методический журнал «Башкы» №4.2002г

2.Научно-популярный и методический журнал «Башкы» №3.1999г

Информантылар.

1. Кылын-оол Светлана Очур-ооловна.


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Выступление на родительском собрании "Әдәпле булу- бәхетле булу"

Гаиләдә балаларны әдәплелек кагыйдәләренә өйрәтү. Балаларга мирас итеп нәрсә калдыра алабыз, аларга нинди тәрбия бирәбез. Олуг язучыларыбызнын мисалларын китерү....

Открытое занятие «Буль –буль –буль, журчит водица».

Цель: закрепить знания о свойствах воды, её роли и применении.Материал: баночки, кораблики, удочки, сачки, воронки, подносы, тряпочки, игрушки....

Сценарий дня для детей раннего возраста в период адаптации к ДОУ. «Хлюп-хлюп, буль-буль».

Сценарий дня для детей раннего возраста в период адаптации к ДОУ "Хлюп-хлюп, буль-буль"...

Консультация для родителей "Әдәпле булу – бәхетле булу"

Консультация для родителей "Әдәпле булу – бәхетле булу"...

Конспект НОД по опытно-экспериментальной деятельности во второй младшей группе раннего возраста. Тема: « Буль, буль, буль журчит водичка…».

Цели:-познакомить детей со  свойствами воды;-развивать умение анализировать  происходящие  явления  в  неживой природе;-развивать желание исследовать окружающий мир, поз...

Методразработка .Конспект" Буль, буль, буль журчит водичка.."

Конспект разработан С учетом Всех ФГОС требований. Основное образовательное напрвление материала- познавательная денятельность.  Предназначет для работы с детьми младшего возраста. Основная цель ...