"Тыва улустун аас-чогаалынын хевирлери"
план-конспект урока (младшая группа)

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение - детский сад «Чечек» комбинированного вида

с. Кызыл-Мажалык Барун-Хемчикского кожууна Республики Тыва

«Тыва улустун аас-чогаалынын хевирлери»

Выполнила: воспитатель высшей категории

Саин-оол Чечек Борбак-ооловна

2019

 Тыва улустун аас-чогаалынын хевирлери биле уругларны таныштырары.

1.Ооредиглиг даалга:

Тыва улустун эдилелдери-согааш биле баланы таныштырып, уругларнын сос курлавырын байыдып, чурулганын бир хевири салаа биле чуруурунга чанчыктырып  ооредир

2. Сайзырадылга  даалга:тыва улустун аас-чогаалынын хевири- когудуг, улегер домактар, тывызыкты  ооредип тура уругларнын аас  чугаазын сайзырадыр.

2.Кижизидер даалга:

Уругларны чажындан тура куш-ажылга ынак болгаш найыралдыг болурунга кижизидер.

Дерилгези: Ойнаар кыс Чарашпай, согааш биле бала, тыва оглер чуруу.

Кичээлдин чорудуу:

Аалчылар биле мендилежир:

-Алдын хуннум менди, менди

Ак-кок дээрим менди, менди

Эжим оорум башкыларым

Шуптунарга экии, экии!

-Чылдын кандыг уезил уруглар?

Час душкен деп канчап билдинер?

-Чылыг частын душкенинге ооруп хоглеп огбелернин чурттунче аян чоруктап чедер бис бе уруглар

-Орукка чылыгып алыры биле чылыг шайдан ижиптээлинер. Бир эвес шай изиг болза канчап болурул уруглар? (уруптер)

 Дыхательная гимнастика: «Изиг шай»

-Дыка эки чылыгга бердивис, огбелернин чурттунче агаарлап чедээлинер.

Шулук: «Аъдым»

Аъттарлыг чоруур.

-Бо чоокта чуну коруп тур силер? (оглер)

-Шын, кидис оглер, мындыг оглерни кым корген?

Шаанда шагда амгы бистин турарывыс ышкаш бажыннар турбаан. Силернин кырган-аваларынарнын кырган-авалары мындыг кидис оглерге чурттап чорааннар. Амгы уеде мындыг оглер амдаа бар.

Ам бо оглерче аалдап кирер бис, бо огде кежээпейлер чурттап турар, олар шынап ла эрестиг кежээ, шалыпкын. Бо кежээпейлер оонден биске бир ле херексел чортупкан, чуу дыр, тывынарам?

        (Согааш, бала коргузер)

-Шын, согааш, бала.

-Чуну канчаар херкселил?

        (тараа соктаар)

-Бо аалда кежээ уруглар чурттап турар, олар кезээде ада иезинге дузалажып чоруурлар, ынчангаш кежээпейлер оо дээр.

-Бо аалдын уруглары бистерге согааш, бала дугайында шулук белеткеп алган дыр, кичээнгейлиг дыннанарам.

Баланы .так туткаштын,

Башты ору кодургеш

Чаагай тараа ургаштын

Санап соктаар согаажым

1-2-3, 1-2-3.

-Уруглар баланы канчаар туткаш соктаар дыр?

-Согаашка чуну уруп аар дыр?

-Шын чаагай тараа

- «Холу шимчээр,

    Хырны тодар»- деп тыва улустун улегер домааанда утка ла бар.

Куш ажыл кижини каастаар деп .

Кежээпейлер аалында келген болганывыста улегер домактардан бадырыптаалынар

1. Саймира:

Кежээнин мурнунда хунду,

Чалгаанын мурнунда кочу

2. Найдан

Эки кылган ажыл

Элеп читпес алдар

3. Алдын-Херел

Тараалыг кижи тодуг,

Адалыг оол томааныг.

4. Лилия

Чалгаа чорба, кежээ чору.

Оюн: «Матпаадыр»

-Дараазында огде бисти тывынгырлар манап турар.

Тывынгырлар биске тывызык белеткеп алган, тывар силер бе уруглар?

        Чем чивес чарашпай

        Чугаазы чок чарашпай

        Чучак хептиг чарашпай

        Черге чорбас чарашпай. (Ойнаар-кыс)

-Шын, ойнаар-кыс

-Тывынгырлар оонден Оюмаа аалдап чедип келген дир, экии Оюмаа!

-Бо чараш Оюмаа ышкаш бичии дунмаларынар бар бе уруглар?

Оюмаа биске идик хевин кетпейн баар уругларга когудуг айтып бээр деп турар дыр, дыннаптаалынар.

        Теп-теп, кежээкей

        Теве сарыг идиин кет

        Топ, топ кежээкей

Тоннун кет чарашпай

-бо когудугну кандыг уругларга чугаалап берип болур дыр?

-Дараазында солгу огде  улегерлиг, корум чурумнуг уруглар чурттап турар.

-Улегерлиглер  оонде улегер домакка кандыг силер, улежиксеп турар дыр.

1. Ариша

Кижи экизи – найыралда,

Аът экизи – мунушта.

3.Арыя

Ада созун ажырып болбас,

Ие созун ижип болбас.

4.Кудерек Саая

Иелиг кыс шевер

Адалыг кижи томааныг.

5. Яна

Тенек кижи багай

Терек бурузу ажыг.

-Кежээпейлер, тывынгырлар аалдарында чурртап чоруур ажыл ишчи аваларны, ачаларны алгап-мактап шулуктеп каалынарам уруглар

Шулуктер:

1.Лилия:

-Ажыл-ижи, ажы тол дээш

Амыр дыжын уттуп чоруур

Авыралдыг ада ием

Алдын хунге домейлээр мен

2. Сылдыса

-Амыдырал ажыл дээштин

Авам, ачам анаа орбас

Ажы толу бисти дээштин

Амыр дыжын харамнанмас

Авам, ачам шыдаар улус

Авам шыдаар, ачам шыдаар!

-бо аалдын уруглары «Огжугеш» деп оюнче бисти чалап турар дыр, ойнаар силер бе?

Оюн: «Огжугеш»

-Бо аалдын уруглары силерге ак сут чемин сунар дээрге аяктары белен эвес  бооп турар, хевир киир каастажыптар бис бе уруглар?

Хол биле ажыл: Аякты хээлеп онне.

Туннел: - Аяктарны бо аалдын уругларынга каастажып берип дузалажыптывыс, бо аалдарнын улуг, биче чону биске четтиргенин илередип, ак сут чемин соннеп турар дыр.

- Садигивисче белеткенип чоруулунар, аьттарывыска олураалынар.

Самоанализ: « Огбелернин чурттунче аян-чорук»

Сорулгазы: Тыва улустун аас-чогаалынын хевирлери биле уругларны таныштырары.

1.Ооредиглиг даалга:

Тыва улустун эдилелдери-согааш биле баланы таныштырып, уругларнын сос курлавырын байыдып, чурулганын бир хевири салаа биле чуруурунга чанчыктырып  ооредир

2. Сайзырадылга  даалга:тыва улустун аас-чогаалынын хевири- когудуг, улегер домактар, тывызыкты  ооредип тура уругларнын аас  чугаазын сайзырадыр.

2.Кижизидер даалга:

Уругларны чажындан тура куш-ажылга ынак болгаш найыралдыг болурунга кижизидер.

Дерилгези: Ойнаар кыс Чарашпай, согааш биле бала, тыва оглер чуруу.

Белекел ажыл: Уругларга оглер чуруун коргузуп таныштырып, согааш баланы таныдып оореткен, тыва улустунаас чогаалы тывызык, когудуг, улегер домактарны уругларга оореткен.

Метод аргалары:тайылбыр, коргузуг, уругларга айтырыглар, сюрпризтиг арга.

Анализ

Кичээлге 10 уруг киришкен, урглар шевергин каас шинник кичээлдин темазынга дууштур кеттинген.

Коргузуг база дериг херекселдер уругларнын хар назыннынга дууштур  сорулгазынын аайы биле тургустунуп, салдынган. Дериг херексел эстететиктиг негелде аайы биле  дууштур белеткеткеп дериттинген.

Организастыг кезээнде мендилежип, бердинген шулуктун аайы биле шимчээшкиннин аайы биле кылып куусеткеннер.Уругларнын кадыкшылынче кичээнгей салып, шын киир-ундур тыннары биле «Аякта изиг шай» киирген. Киирилде кезээнде уругларнын ооренгени согааш баланы шулук таварыштыр уруглар шингээтпишаан таныдып ооренгеннер. Ойнаар кысты тывызык дузазы биле киирбишаан тыва улустун аас чогаалынын хевиринин бирээзи когудугну  уруглар сактып ап шингээдип алганнар.

Туннел кезээнде чорааан аалдарында даалга бурузун сайгарып чугаалашкан, ол ышкаш чуруктун бир хевири салаазы биле чурулганы киирип аякты каастап кылганнар.

Сюрпризке суттуг шайын алгап, мактап шулуктевишаан  ак сут чемин- суттуш шайын ишкеннер.

Туннелинде салган сорулгаларым долузу биле куусетинген, чедип алган мен. Уруглар кичээлде сонуургалдыг болуп, бердинген даалга онаалгаларны куусеткен.