Иң матур тел- минем туган телем
классный час (7 класс)

«Иң матур тел- минем туган телем»

Максат һәм бурычлар

1. Ана телен ярату, ихтирам иту тойгылары тэрбиялэу.
2. Туган жир, туган ил, туган телне ярату, ойрэну, белу, татар халкынын йолаларын,гореф-гадэтлэрен саклап калу.
3. Балаларда уз-узлэрен тоту хэм узара унай монэсэбэтлэр тэрбиялэу.
4. Халык экиятлэре аша балаларны кечкенэдэн инсафлы, эдэпле, мэрхэмэтле, кешелекле,. ярдэмчел итеп тэрбиялэп устеру

А.Б. Хэерле кон телим Таннар саен,

        Аяз куклэр телим жиремэ.

        Кояшлы кон телим бар кешегэ,

        Пэм иминлек телим илемэ

Матур сузне матур сузгэ

Сойлибез, бэйлэп кенэ.

Эйлэнсен пэрбер конебез

Туган тел бэйрэменэ!

Бала: Туган тел - ин татлы тел,

           Туган тел – ин тэмле тел.

            Тэмле дип телен йотма-

            Туган телне онытма!

Доньяда ин-ин матур ил

Ул минем туган илем.

Доньяда ин –ин матур тел

Ул минем туган телем.

               «Балам!»- диеп, туган телдэ

                Эндэшэ мина эткэм.

                «Энием!»- дип, энкэемэ

                  Мин туган телдэ эйтэм.

       Туган телемдэ сойлэшеп

       Яшим мин туган илдэ.

     «Туган ил» дигэн сузне дэ

      Эйтэм мин туган телдэ.

                   Ин изге хислэремне мин

                   Туган телдэ анлатам.

                    Шуна курэ туган телне

                     Хормэтлим мин, яратам.

Жыр «Туган ил»

             Татарча да яхшы бел,

             Русча да яхшы бел.

             Икесе дэ- безнен очен

            Ин кирэкле затлы тел.

                        Тел кешене дус итэ,

                         Бер-берсенэ беркетэ.

                          Бел, балам, син рус телен

                          Пэм онытма уз телен!

               Эткэн –энкэн телен белсэн

              Адашмассын кайда да…

             Туган телемдэ эндэшэм

              Кояшка да, айга да.

                             Игелекле булып усим

                             Газиз туган телемэ.

                             Туган тел бер генэ булла,

                             Энкэй кебек бер генэ .

 (Ишек шакыган тавыш ишетелэ)                      

А.Б. балалар, кемдер ишек шакый.Сорыйк эле, кем икэн  ул?

Балалар:  Кем анда?

Эби:  Бу мин эби.

А.Б. Эйдэ,эби, турдэн уз, утыр!

Эби: Исэнмесез, балалар!

Балалар: Исэнме, эби!

Эби: Менэ авылдан кунакка килгэн идем. Сезнен мэктэптэ бик акыллы, унган, тэртипле балалар укый дигэн сузлэр ишеттем дэ кереп чыгарга булдым.

А.Б.  Эби, курэбез буш кул белэн килмэгэнсен безгэ.

Эби:  Эйе шул,халкыбызнын борынгы жихазы – сандык алып килдем сезгэ.

А.Б.  Эбиемнен сандыгында сакланмый нилэр генэ.

          Эйдэгез сорыйк узеннэн ачып курсэтсен эле.

       (Музыка астында сандык ачыла).

Эби:   (Тубэтэй ала.) Балалар , бу нэрсэ?

Бала:   Тубэтэй.

А.Б.    Нинди матур тубэтэй! Я, Илфат, киеп курсэт эле тубэтэйне.

Бала:   Килешеп тора тубэтэй

             Анын куркэм йозенэ:

             Нинди матур татар улы!-

             Куз тимэсен узенэ.

Бала:    Йозлэремэ килешэсен

           Кайлардан гына белгэн,

            Туган конгэ дэу этием

            Тубэтэй алып килгэн.

                                           Тубэтэем, тубэтэй,

                                          Энже-мэржэннэр чиккэн

                                            Чиккэн тубэтэй уземэ

                                            Бигрэк килешэ икэн.

А.Б.  Эби, безнен балалар «Тубэтэй» исемле уен да белэлэр, тынлап кара эле.

                                                          УЕН «Тубэтэй»

А.Б.    Эби,сандыгында тагын нилэр бар?

Эби:  Сандыгым эчендэ милли эйберлэр бик куп. Менэ шундыйларнын берсе.(Чэк- чэк ала)      Нэрсэ ул балалар?

  Остэллэрнен ин турендэ

Тэмле – татлы, ин яхшы.

Чэк- чэк табын матурлыгы,

Чэк –чэк табын кояшы.

Кунак килсэ ин беренче

Чэк –чэк бирелэ ана,

Озатканда кучтэнэчкэ

Чэк –чэк торелэ ана.        

БИЮ «Чэк-чэк»

А.Б. Сандыктагы байлык болар белэн генэ бетмэгэндер эле?

Эби:   Юк, юк, милли сандык милли эйберлэрне куп сыйдырган. Менэ шуларнын берсе.(Читек ала).Нэрсэ ул балалар?

Бала:  Читек.

Бала:     Аягымда чиккэн читек,

               Бизэге колеп тора.

              Нэкыш жеплэрдэн кунелгэ

              Жылы нур боркеп тора.

             Биегэн саен биетэ

              Каюлы читеклэрем.

              Уземэ килешеп тора

             Чигуле читеклэрем.

Эби: (Азалиягэ) Мэ, кызым, киеп кара эле.Сина килешер микэн?

Голия:      Читеге жинел икэн,

                 Жилдереп биеп китэм.

«БИЮ»

Эби: Бигрэк унган балалар булып чыктыгыз узегез. Шундый матур биисез,жырлыйсыз.           (сандыктан йозек ала).   Э менэ бу нэрсэ балалар ?

Бала:   Бу йозек.

УЕН «Йозек салыш».

Эби:    Инде сандыгымнын да тобе куренэ башлады. Шулай да халкым яратып укыган эйберлэрнен

Берсен курсэтми кала алмыйм. Бу нэрсэ?

Бала:    Бу китап.

Эби:      Сез экиятлэр тынларга яратасызмы?Нинди экиятлэр белэсез?

      (Балалар экиятьлэрне атап курсэтэлэр.)

Эби:    Э менэ бу –татар халык экиятлэре китабы. Халкым элек- электэн экиятлэр сойлэргэ яраткан.

А.Б.    Эби, безнен балалар да «Оч кыз» экиятен сэхнэлэштерделэр, уйнап та курсэтерлэр.

«Оч кыз» экияте.

А.Б. Борын –борын заманда булган ди бер хатын.Анын булган ди оч кызы. Кызлар бер –бер артлы буйга да житкэннэр ди. Бер битлэре ай, бер битлэре кояш шикелле, буй – сыннары карлыгачтай сылу булган ди. Коннэрдэн бер конне кызларны яучылап егетлэр килгэн.

Парлы бию

Ана. (Экрен генэ «Балан» жыры янгырый.) Эй, соекле кызларым, ни арада тудыгыз , ни арада устегез.Ни арада таралышып та беттегез.Инде бэхетлэрегез генэ булсын, тигез гомер итегез, узегезгэ дэ ходай шундый игелекле балалар насыйп  итсен.

(Кызлар берэм –берэм энилэре белэн саубуллашып китеп баралар.)

А. Б. Шулай итеп ана кызларынын бэхетле тормышларына соенеп ,кон – артыннан кон утэ.

Матур гына гомер иткэндэ энилэре авырып китэ.

Ана .Эй, нишлэптер кэефем ките эле.  Нэрсэ килешмэде икэн инде уземэ? Балаларымны борчымаска иде инде. Булмаса ятып торыйм, узып китмэсме эле сырхавым.

(Тэрэзэдэн килеп тиен карый.)

Тиен. Жинги, нэрсэбулды?Кэефен киттеме эллэ?

Ана. Шулайрак шул тиен дус.

Тиен . Мин сина ничек ярдэм итэ алам сон , жинги?

Ана . Тиен дустым , авырыксынмасан кызларымнын берэрсенэ хэбэр салмассынмы икэн?

Тиен. Хэзер, хэзер, жинги, чаптым гына.

(Тиен олы кыз янына йогерэ.)

Тиен. Мин тиен  житез тиен

           Агач башында йортым.

            Чиклэвеклэр яратам ,

            Урманны янгыратам.

Тиен. Исэнмесез.

Олы кыз. Исэнме, тиен. Нэрсэ булды?

Тиен. И, соекле балам, эниен авырып китте. Хэл белергэ дип сине уз янына чакырды.

Олы кыз. Ай! Бик барыр идем дэ бит, анарчы менэ шушы лэгэннэрне тазартып бетерэсем бар иде шул. Эшем куп бит, эшем куп. Бара алмыйм.

Тиен. Алайса син шушы лэгэннэреннэн мэнгегэ аерылма. Мин сине ташбакага эверелдерэм!

(Кыз ташбакага эйлэнэ.Тиен уртанчы кыз янына йогерэ.)

Тиен. Исэнмесез.

Уртанчы кыз. Исэнме ,тиен. Нэрсэ булды?

Тиен. И, соекле балам,эниен авырып китте, хэл белергэ дип сине уз янына чакырды.

Уртанчы кыз. Ай, энием янына хэзер ук чыгын йогерер идем дэ бит. Менэ ярминкэгэ киндер сугып олгертэсем бар иде шул. Эшемне тавык та чуплэп бетерэ алмас . Бара алмыйм.

Тиен. Алайса син гомерен буе киндер сугып кына тор. Мин сине урмэкучкэ эверелдерэм.

(Уртанчы кыз урмэкучкэ эйлэнэ. Тиен кече кыз янына китэ.)

Тиен. Исэнмесез.

Кече кыз. Исэнме, тиен дус.

Тиен. И, соекле балам, эниен авырып китте, хэл белергэ дип сине уз янына чакырды.

Кече кыз. Энием авырый!? Хэзер, хэзер чабам гына янына.

(Тиен белэн кече кыз энисе янына йогерэ.)

Ана. Эй, кызым, хэлем бик авырайган идее. Менэ сине кургэч , хэл керде. Рэхмэт яусын , балам, жылы йорэгенэ. Узен дэ гомерен буе рэхэт яшэ, игелек кур.

Тиен. И, соекле бала,гомерен буе игелек кур, кешелэрне бэхетле ит. Аларга куаныч та, юаныч та бул. Кешелэр дэ сине соярлэр ,синен яхшылыгынны мэнге онытмаслар.

А. Б. Кече кыз чыннан да рэхэт гомер кичергэн, халык та анны бик яраткан.

Ана. Балакайларым, донья булгач торле хэллэр була.Уз балана ачу саклап яшэп булмый. Ана кунеле кин дала ул.Гафу итэ белергэ ойрэник.Балалар, энилэрегезнен хэлен ешрак белеп торыгыз!

А.Б. Я, эби, ошадымы сина экият.

Эби. Экият мина бик ошады.Килэчэктэ сезнен инсафлы, тэртипле, ярдэмчел балалар булып усуегезне телим.

А.Б. Юкка гына «Теллэр белгэн, иллэр гизгэн» димэгэн халкым.Уз ана телегез башка теллэрне ачуда ачкыч булып торсын.Э без бэйрэмне боек, яраткан шагыйребез Г. Тукай сузлэренэ ижат ителгэн «Туган тел» жыры белэн тэмамларбыз.  

Жыр «Туган тел».